قم مرکز دانش اسلامی

تاسیس حوزه علمیه قم چیزی بود که زمزمه آن قرنها پیش در حوزه علمیه نجف شروع شده‌بود و ریشه در روایات امامان معصوم(ع) داشت. امام صادق(ع) در قرن دوم هجری قمری برای یاران خود از شهر قم سخن رانده بود و در جهت مرکزیت این شهر برای دانش اسلامی چنین گفته بود:
«زود باشد که کوفه روزگاری از مومنان خالی گردد و علم ودانش در آن ناپدید شود... و به شهری که آن را قم گویند ظاهر شود و روشن گردد و معدن اهل علم و فضل شود...»
و در طول این قرنها این نوید امامان بزرگوار شیعه بود که همواره زبان به زبان نقل می‌شد و در ذهن شیعیان جای می‌گرفت.
اوایل بهار ۱۳۰۱ هـش درست پس از ۲ ماه اقامت آیت الله حائری در شهر قم منزل آیت الله پایین شهری جلسه‌ای از طرف علما، بازاریان و کسبه تهران تشکیل شد که بزرگانی از فقهای قم چون آیت الله بافقی، آیت الله کبیر و آیه الله فیض در آن شرکت داشتند در این جلسه گفتگو پیرامون تاسیس حوزه علمیه قم ساعتها به درازا کشید سرانجام نظر نهایی به آیت الله حائری محول شد همه علما و بزرگان علم و معرفت به آیت الله حائری اصرار کردند و نیز بسیاری از بازاریان و کسبه در تامین مالی حوزه اعلام آمادگی کردند آیه الله حائری ابتدا بر این عقیده بود که بزرگان قم خود این کار را انجام دهند و از عهده این امر خطیر نیز برخواهند آمد امام چون اصرار بی‌حد علما را مشاهده نمود تکلیف را بر عهده خود ثابت دید و با بیان این نکته که: «استخاره خواهیم کرد که آیا صلاح است در قم مانده و به فضلا و محصلین حوزه اراک که انتظار بازگشت مرا دارند بنویسم به قم بیایند» تصمیم خود را به بعد موکول کرد.
صبح روز بعد پس از آنکه نماز صبح را به پایان رساند در حرم حضرت معصومه به دعا و نیایش ایستاد و به استخاره روی آورد نقل است کهآیت الله حائری به قرآن استخاره نمی‌کرد و می‌فرمود من درست نمی‌فهمم مثلا «یسبح ما فی السموات و الارض»‌ نسبت به موضوع استخاره خوب است‌یا بد اما در مورد ماندن در قم به قرآن استخاره کرد و خود را به مشیت الهی سپرد که آیه‌ای زیبا و مناسب حالش ...« اتونی باهلکم اجمعین»‌ خط مشی آینده او را ترسیم نمود و آیه الله حائری را مصمم ساخت‌حوزه علمیه قم را سامان داد و شاگردان خود را از اراک به این شهر فراخواند.
با اقامت گزیدن آیت الله حائری در قم در سال ۱۳۴۰هـ ق. مطابق با ۱۳۰۱ هـ ش بنیان حوزه علمیه قم نیز نهاده شد و با گامهای بزرگی که آیت الله حائری برداشت این حوزه به تدریج رشدکرد و در ردیف بزرگترین حوزه‌های علمیه جهان تشیع درآمد.
اساسی‌ترین گامی که آیه الله حائری پس از تاسیس حوزه برداشت تعمیر مدارس دینی بود و با تغییر روش آموزشی نیز تحولی عظیم را در آنها ایجاد کرد وی در این راه همت و تجربه تدریس سی ساله خود را به کار بست به گونه‌ای که با این روش برنامه‌های درسی حوزه علمیه نجف اشرف با همه ابعاد و وسعتش در حوزه علمیه قم رایج‌شد و دوران نابسامان حوزه علمیه قم که پس از میرزای قمی وضع رقتباری یافته بود پایان گرفت اساسی‌ترین ابتکار آیت الله حائری پس از توجه دادن محصلین علوم علوی به ژرف‌نگری در درس و بحث علمی گزینش «هیئت ممتحنه»‌ برای گرفتن از درس حوزوی بود که امروز چنین روشی در آموزش و پرورش دنیا از ضروریات کار محسوب می‌شود.
وضعیت آشفته مدارس علمیه قم پیش از ورود آیت الله حائری به گونه‌ای نبود که از دید صاحب‌نظران دلسوخته‌ای چون امام خمینی(ره) پنهان بماند ایشان در موقع حضور حاج شیخ در قم طلبه‌ای جوان و پرشور بود .
در سال ۱۳۴۰ هـ ق پس از آنکه حوزه علیمه قم شکل گرفت بار دیگر آن افتخارات تاریخی در ایران زنده شد و علوم اسلامی به شکوفایی نشست وحوزه علمیه قم دانشمندان اسلامی و فقهای دین شناسی را از گوشه و کنار کشور در خود گرد آورد.

منبع : روزنامه رسالت