مدرسه فقاهت در فضای مجازی

بالا بردن سطح علمی طلاب حوزه‌های علمیه شهرستان‌ها از دغدغه‌های مسؤولان حوزه‌ها است؛ اما مشکل عمده، محدود بودن این مدارس در بهره مندی از استادان توانمند در سطوح بالای درسی است.
یکی از مدیران حوزه‌های شهرستان‌ها در گفت و گو‌یی ابراز داشت: در حال حاضر نسبت به اسکان اساتیدی که از قم و دیگر نقاط کشور جهت تدریس به این مدرسه علمیه اعزام می‌شوند با مشکل روبرو هستیم و در صورت ساخت استاد سرا، مشکل اسکان اساتید برطرف می‌شود.
وی در ادامه افزود: طلاب این مدرسه علمیه بعد از پایان رسائل و مکاسب، برای‏ ادامه تحصیل به قم یا دیگر شهرهای بزرگ مهاجرت می‏کنند.
برای بالا بردن سطح علمی طلاب دو گزینه پیش رو است:
۱) طلبه به قم بیاید؛
۲) استاد به شهرستان برود.
هر دو کار شدنی است؛ اما هزینه‌ها و معضلات خاص خود را دارد و آیا راه سومی هم هست که استاد، همزمان با تحصیل در قم، برای طلبه شهرستانی نیز تدریس کند. به عبارت دیگر آیا طلبه می‌تواند از شهرستان، درس‌های حوزه علمیه قم را انتخاب کند و با پرسش‌های علمی از راه دور به پاسخ دست یابد.
در تدریس و کلاس زنده، سه مسأله اصلی مهم است؛ امکان انتخاب استاد مطلوب، شنیدن صدای استاد و پرسش و پاسخ مستقیم؛ بنابر این با فراهم‌شدن زمینه بهره‌مندی طلاب شهرستانی از درس‌های حوزه علمیه قم، با رعایت سه مورد بالا، کار مناسبی برای بالا بردن سطح علمی حوزه‌های شهرستانی صورت می‌گیرد.
تأمین استاد خُبره برای دروس اصلی و جنبی حوزه‌های شهرستانی دست‌کم به تعداد دروس ارائه شده و با حق انتخاب طلاب، ضمن بالا بودن هزینه‌های اسکان و رفت‌وآمد، در عرصه عمل امکان‌پذیر نیست؛ چون در این زمینه محدودیت‌های فراوانی وجود دارد.
همچنین به جز کمبود استاد متخصص، ظرفیت مشخص قم برای پذیرش طلبه شهرستانی و هزینه‌های گزاف آن بر مسؤولان پوشیده نیست. این در حالی است که با مهاجرت طلاب به قم برای شرکت در دروس بالاتر، شهرستان‌ها را از حضور فضلای بومی محروم کرده و امور جنبی حوزه‌ها همچون امام جماعت مساجد و ... با رکود مواجه می‌شود. دیگر این که فرصت تدریس برای سطوح مقدماتی از طلاب سطوح عالی، از بین می‌رود.
اگر طلبه‌ای که در حوزه شهرستان دروس رسائل و مکاسب را گذرانده، بتواند قدرت انتخاب داشته باشد و از میان اساتیدِ یک درس، یکی را انتخاب و در درس وی شرکت کند و به عبارت دیگر تنوع استاد و توانمندی استاد را از یک سو داشته باشد و از سوی دیگر با مراکز تبلیغی شهر خود مرتبط باشد، در این صورت هم مردم به روحانی بومی دسترسی دارند و هم طلبه سطح علمی‌اش را ارتقا می‌دهد.
با این حال چه راهکاری را باید برنامه‌ریزی کرد که هم قدرت انتخاب برای طلبه فراهم شود و هم طلبه در وطن خود مستقر باشد.
گزینه‌های مطلوبی که برای حوزه‌های شهرستانی لازم است:
▪ امکان انتخاب استاد متخصص با شیوه تدریس مطلوب،
▪ دسترسی به استاد در تمام پایه‌ها،
▪ استفاده زنده از صدا و تصویر استاد،
▪ ارتباط مستقیم جهت تبادل نظر و پرسش و پاسخ درسی،
▪ امکان گزینش استاد از حوزه‌های قم، مشهد، نجف و دیگر شهرها،
▪ مباحثه با طلاب سایر شهرستان‌ها،
▪ بهره‌مندی از چند درس و مقایسه آن‌ها،
▪ دسترسی به تقریرات دیجیتالی دروس و جستجوی واژگانی در آن،
▪ استفاده برابر خواهران و برادران از استادان خبره و بنام حوزه.
این موارد تنها در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که راهکار فنی آن موجود باشد. این مهم در شبکه اینترنت و قالب آموزش مجازی دست‌یافتنی است.
اکنون به همت متخصصان کشورمان، با تکیه بر دانش فنی بومی،‌ سامانه‌ای جهت برگزاری زنده و مستقیم کلاس‌های درس، از راه‌دور فراهم شده و در اختیار حوزه‌های علمیه قرار گرفته است.
طرح«مدرسه فقاهت» سال ۸۵ به دست شماری از دانش آموختگان حوزه و دانشگاه، تدوین و خدمت تعدادی از بزرگان حوزه علمیه قم مطرح شد که با حمایت آنان، بخشی از آن اجرایی شده و تا رسیدن به مراحل کمال، نیازمند حمایت بخش‌های مختلف حوزه است.
اجرای کامل این طرح، نیازمند پوشش اینترنتی مناسب در مراکز تدریس قم و ارتباط اینترنتی مناسب در شهرستان‌ها است. همچنین باید طلاب برای استفاده از ابزارهای موجود، آموزش ببینند.
این سامانه از بیستم آذر ۸۵ با پخش درس خارج فقه حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی آغاز به کار کرد و درس خارج فقه حضرت آیت‌الله نوری همدانی و خارج اصول حضرت آیت‌الله سبحانی را تا پایان سال تحصیلی پوشش داد.
همچنین از ابتدای سال تحصیلی ۸۶، درس تفسیر آیت‌الله جوادی آملی نیز از این طریق پخش شد و در بهار سال ۸۷ درس خارج فقه حضرت آیت‌الله بهجت نیز پوشش داده شد. نرم افزار مدرسه فقاهت از روی پایگاه اینترنتی www.eShia.ir قابل دریافت است.
درباره پوشش اینترنتی مراکز تدریس قم اقدام اولیه صورت گرفت که فراهم‌سازی امکانات در شهرستان‌ها نیز با توجه به زیر‌ساخت‌های موجود در کشور، به راحتی و با هزینه اندک دست‌یافتنی است.
در نهایت باید گفت؛ تدبیر و سیاستگذاری مدیران مدارس، نقش کلیدی در اجرای بی عیب و نقص این طرح دارد. ارتقای سطح علمی طلاب در پایه‌های بالاتر همراه با حفظ ارتباط با مدرسه و نظم و ترتیب و برگزاری آزمون‌های مناسب ‌با شیوه‌های نوین، بسته به توان این مدیران است.
شاید لازم باشد در این زمینه با رایزنی و بهره‌گیری از تجربیات دیگر نهادهای آموزشی، آیین‌نامه استواری را تنظیم و ابلاغ کرد تا طلاب، ضمن سودبردن از امکانات نوین، دچار آسیب‌های آن نشده و از اهداف اولیه حوزوی و روش‌های قدیم آن چون پیش‌مطالعه، حضور منظم در کلاس و مباحثه و تقریر درس ‌محروم نشوند.

جواد جوادی

منبع : خبرگزاری رسا