تقابل اسلام و سکولاریسم

چه کسی گفته است که در ترکیه سکولارها و اسلامگراها در مقابل هم صف آرایی کرده اند؟ در ترکیه تاکنون هیچ کس با سکولاریسم مشکلی نداشته است. اصول سکولاریسم کاملاً میان تمام گروه های مختلف (چه مذهبی و چه غیرمذهبی) پذیرفته شده است. مگر طیب اردوغان خود نگفت که حامی ارزش های سکولاریسم بوده است و خواهد بود؟
اگر به دنبال اختلافی می گردید شاید آن را میان سکولارهای مسلمان و سکولارهای لائیک بیابید. آنچه مورد اختلاف است سکولاریسم نیست، بلکه مذهب و لائیسیته است. به قول ابراهیم یزدی این لائیک ها هستند که نوعی «سکولاریسم شرقی» را مستقر کرده اند که بیشتر از آنکه بر اصول سکولاریسم تکیه داشته باشد رنگ و بوی ضددینی به خود گرفته است.
این تنها اختراع نظامیان ترک بود تا استبداد خود را به بهانه استقرار ارزش های سکولاریسم بر مردم ترکیه تحمیل کنند. ما می خواهیم به ترکیه برویم. پیشنهاد می کنید به استانبول برویم یا آنتالیا؟ خوب اگر فردی مذهبی باشیم شاید آنتالیا برای ما زیاد مناسب نباشد. با این حال کسی شما را از رفتن به سواحل مدیترانه منع نمی کند.
این تنها یک انتخاب است. در ترکیه همه چیز انتخاب است. انتخاب میان استانبول (اسلام پول - شهر اسلام) و آنتالیا. یا انتخاب میان اسلامگرایان و لائیک ها. لذت انتخاب آزادانه است که مردم را ترغیب می کند آن چیزی را انتخاب کنند که با درونیات شان بیشتر مانوس است. اسلامگراها می گویند ما اسلام را بر کسی تحمیل نمی کنیم، پس چرا لائیک ها اسلام زدایی را بر ما تحمیل کرده اند؟ چرا نمی گذارند در محل کار خود نماز بخوانیم؟
یا چرا مسوولان دولتی اجازه ندارند برای خواندن نماز جماعت به مسجد بروند؟ اگر قرار است اصل انتخاب را محترم بدانیم، این انتخاب هیچ تحمیلی را برنمی تابد.تنها چیزی که ارزش دارد همان انتخاب آزادانه است به اضافه تمام جوانب و لوازمات آن.
مشکلی که اسلامگراهای ترکیه با لائیک هایشان دارند، روشنفکران و نواندیشان دینی ایران هم با لائیک های ایرانی دارند. تنها فرق کوچکش این است که لائیک ها در ترکیه قدرت را در دست دارند، ولی در ایران ندارند. این البته در وجه نظری زیاد اهمیتی ندارد. لائیک های ایران (شامل چپ ها و لیبرال های لائیک) می گویند که اساساً شعار «دین - اصلاح گری» روشنفکران دینی از پایه بی اساس است و دین را هیچ نسبتی با آزادی و دموکراسی نیست.
آنها روشنفکران دینی را متهم می سازند که تنها با جملات قشنگ شان بنیادگرایی دینی را بزک می کنند. با این حال تلاش صدساله روشنفکران دینی ایران از سیدجمال گرفته تا بازرگان، شریعتی و سروش این است که نشان دهند می توان قرائتی از دین را با قرائتی از مدرنیته طوری پیوند داد که در عمل تضادی میان شان رخ ندهد.
این پیوند همچنین شامل مجموعه ترجمه هایی است که زبان دینی را به زبان مدرن برمی گرداند و بالعکس. دوستی به کنایه می گفت روشنفکران دینی ایران هرگاه می خواهند نمونه عملی موفقی از نظریات شان نشان دهند به ترکیه اشاره می کنند.
خدا می داند لائیک های ایران چقدر از اسلامگرایان ترکیه بدشان می آید. اگر اسلامگرایان ترکیه بتوانند نمونه موفقی از سازگاری مذهب با سکولاریسم را به نمایش بگذارند، دیگر لائیک های ایران چه بهانه ای خواهند داشت تا روشنفکران دینی ایران را متهم به تضاد و تقابل با سکولاریسم و دموکراسی کنند؟
باید نشست و نظاره گر حوادث پاییز داغ در ترکیه بود؛ زمانی که مردم ترک برای اولین بار یک رئیس جمهور اسلامگرا را بر بلندترین جایگاه قدرت رسمی خواهند نشاند. آیا امریکا و غرب این پیروزی را تحمل خواهند کرد؟ بنیادگرایان منطقه چطور؟

عماد بهاور

منبع : روزنامه شرق