جشن اتحاد در دوشنبه

«مطمئنم که تصمیماتی که در دوشنبه گرفته شد ، به تحول درهمکاری جمعی اوراسیا منجر خواهد شد . تأکید می کنم که ما در راه گسترش همکاری در محدوده شوروی سابق یک قدم مهم وانقلابی و کاملاً نو برداشته ایم .»
این سخنی بود که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در پایان سه نشست مهم سران جمهوری های شوروی سابق در شهر دوشنبه تاجیکستان به زبان آورد ، برای رهبر کرملین گردهمایی زنجیره ای رهبران جمهوری ها تحقق یک آرزوی دیرین بود. رهبران حاضر در این اجلاس پای توافقاتی را امضا کردند که هر کدام می تواند به یک برگ برنده مسکو در میدان رقابت جهانی تبدیل شود. از این رو لبخند های تزار روس در برابر دوربین خیل خبرنگارانی که سه اجلاس حساس دوشنبه را قرق کرده بودند معنایی جز کامیابی نداشت و او حق داشت که از نتایج اجلاس دوشنبه با عنوان یک انقلاب یاد کند.
از هر منظری در اجلاس سران جمهوری ها در دوشنبه نگاه شود به این نتیجه خواهیم رسید که یک اتفاق بی سابقه رقم خورده است. یک جنبه از اهمیت این اجلاس در بی سابقه بودن آن است. به گفته روشایلو در نشست شورای سران کشورهای عضو اتحاد دولت های مستقل مجموعاً حدود ۲۰ مسأله مورد بررسی قرار گرفت .
از جمله مسائل اصلی جلسه شورای سران کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت دسته جمعی در دوشنبه؛ تأسیس شورای هماهنگ سازی کشورهای عضو در مبارزه با مهاجرت غیر قانونی در حالت های فوق العاده ، تهیه طرح پروتکل اصول های کمک نظامی و فنی به کشورهای عضو در حالت ضروری و تجهیز نیروهای واکنش سریع سازمان به سلاح های پیشرفته می باشد .مسأله مهم دیگر که باید سران کشور های عضو این سازمان نظامی مورد توجه خود قرار دهند ، تأسیس نیروهای حافظ صلح این سازمان است و همکاری نیروهای مرزبانی با هدف برطرف کردن اختلافات و نزاع ها و بحران ها.
در این اجلاس قرارداد همکاری برای جلوگیری از سرمایه گذاری تروریسم و برنامه همکاری علیه تروریسم و افراط گرایی برای سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۰ مطرح و مورد تأیید قرار گرفت .
سران جمهوری های شوروی سابق در ۱۵ سال تجربه زمامداری خویش بارها زیرسقف یکی از پایتخت های این منطقه گرد آمده و مجموعه ای از توافقات دوجانبه و چندجانبه همکاری را نیز به امضا رسانده بودند اما تاکنون دیده نشده بود که سه اجلاس مهم با دستور کارهایی مهمتر در یک روز برپا شود.این دستورکارهایی مانند تصمیم گیری اما جنبه تحول آفرینی اجلاس که پوتین در سخنانش به آن اشاره کرده وقتی رقم خورد که ناگهان در آخرین روز اجلاس خبر دادند که سران حاضر در نشست دوشنبه پایه های یک پیمان نظامی دسته جمعی مشابه پیمان ناتو را سازماندهی کردند.
از این روست که برخی ناظران گفته اند شهر دوشنبه روزی تاریخی را پشت سرگذاشت و پیمان های امضا شده در این شهر نوید یک اتفاق جدید را همراه دارد.اجلاس دوشنبه به باور این ناظران سازمان غیر فعال را احیا خواهد کرد و افزون بر احیای آن یک سلسله ترتیبات امنیت منطقه ای جدید را شکل خواهد داد.
این اجلاس سه گانه میان سران کشورهای عضو جامعه مشترک المنافع سه دستاورد ملموس داشت که هر کدام می تواند تغییراتی عمده در فضای سیاسی وامنیتی منطقه بوجود آورد، نخستین این توافقات، امضای پیمانی بود که به تأسیس اتحادیه گمرکی منجر خواهد شد.این پیمان قرار است در نوبت اول روسیه، بلاروس و قزاقستان، در این اتحادیه را شامل شود . گفته می شود که در آینده با آماده شدن و هماهنگ سازی قوانین خود با مقررات آن دیگر کشور های عضو سازمان اوراسیا نیز می توانند به عضویت این سازمان پذیرفته شوند.
دستاورد دوم تصویب طرح اولیه، پیمان امنیتی دسته جمعی است که روابط نظامی و تسلیحاتی این کشورها با همدیگر و حتی با جهان خارج را تحت تأثیر قرار می دهد. از نکات جالب توجه این پیمان این است که قرار شده کشور های عضو آن سلاح و مهمات نظامی تولید روسیه را با قیمت بازار داخلی این کشور خریداری کنند .
اما دستاورد سوم که بیش از همه حساسیت غرب و محافل رقیب روسیه را برانگیخته است امضای پیمان همکاری میان سازمان شانگهای و سازمان امنیت جمعی کشورهای مشترک المنافع است . سازمان شانگهای که پایه اصلی آن در سال ۱۹۹۶ با تأسیس نهادی موسوم به «گروه پنج» و با عضویت سران کشورهای روسیه ، چین ، تاجیکستان ، قزاقستان و قرقیزستان در شهر شانگهای چین و در جهت افزایش اعتماد نظامی در مرز های منطقه شکل گرفت، در سال ۲۰۰۱ با عضویت ازبکستان این گروه نام خود را به «سازمان همکاری های شانگهای» تغییر نام داد و در سال ۲۰۰۴ مغولستان به عنوان ناظر به این سازمان پذیرفته شد و کشورهای پاکستان و هند و ایران نیز در سال بعد به عنوان ناظر در این سازمان شرکت کردند . در این بین بلاروس تمایل دارد به عنوان ناظر به این سازمان بپیوندد و این در حالی است که بلاروس ، روسیه ، تاجیکستان ،ازبکستان، قزاقستان و قرقیزستان در عین حال اعضای پیمان امنیت دسته جمعی هم هستند.
درواقع همین جنبه از پیمان است که تحلیلگران آن را اقدامی بازدارنده در برابر گسترش ناتو و اتحادیه اروپا در منطقه ارزیابی کرده اند. به باور این ناظران سران ناتو حتی اگر در جریان اجلاس شانگهای و مانورهای نظامی - سیاسی که روسیه و چین درجریان آن اجلاس داشتند ، ظهور یک رقیب تازه را در بستر جمهوریهای شوروی سابق حس نکرد اکنون پس از امضای این پیمان دیگر تردیدی نخواهد داشت که روسیه با مشورت های پنهانی پکن توانسته است با ایجاد کمربند امنیتی جدید در این منطقه اقتدار ناتو و غرب را کاهش دهد و نفوذ از دست رفته خود را در محدوده شوروی سابق و منطقه آسیای مرکزی دوباره بازیابد .

مهین السادات صمدی

منبع : روزنامه ایران