نگاه باکو به مناسبات روسیه ـ ارمنستان

كوچاریان در جریان سفر به روسیه با ولادیمیر پوتین و میخائیل فرادكف رییس جمهور ونخست وزیرروسیه ملاقات كرد كوچاریان در این سفر ماموریت داشت اختلافات و تیرگی رو به گسترش مناسبات روسیه ـ گرجستان و عواقب و تبعات احتمالی آن بر ارمنستان را به مقامات روسی ابلاغ و گوشزد كند.
● مبادله گازبا تسلیحات نظامی
بحث اصلی در مذاكرات كوچاریان با مقامات روسی، در خصوص دورنما وآینده صدور گاز روسیه به ارمنستان درصورت توقف و قطع صادرات گاز به گرجستان بوده است. گویا كوچاریان بار دیگر تلاش كرد تعرفه گاز تحویلی از روسیه را كه تابستان سال جاری از ۵۰ تا ۱۱۰ دلار به ازای هر هزارمترمكعب افزایش یافته بود، كاهش دهد.
مقامات ارمنی می گویند كه این افزایش قیمت در اقتصاد آن كشور و تعرفه های عمومی ذكرو پیش بینی نشده است. براساس گزارش مطبوعات و رسانه های گروهی روسیه، مسكو این اختلاف قیمت را به واسطه تحویل جنگ افزار وتسلیحات به ایروان جبران كرده است.لازم به ذكر است كه مطبوعات و رسانه های گروهی در ماه ژوییه سالجاری گزارش هایی را مبنی برامكان جبران قیمت گاز صادراتی روسیه به ارمنستان منتشر كرده بودند. ارمنستان ۷/۱ میلیارد متر مكعب گاز ازروسیه خریداری می كند. دولت ارمنستان بخشی از بهای گاز تحویلی از روسیه را بر اساس قیمت توافق شده قبلی و تنها سه چهارم آنرا بر اساس تعرفه های جدید پرداخت می كند. میزان خسارات از بابت افزایش بهای گاز به ارمنستان نزدیك به ۸۰ میلیون دلار پیش بینی شده است.
طبق آمار رسمی، تا پایان سال جاری میلادی روسیه باید مهمات جنگی، سلاح و جنگ افزار به ارزش ۲۶ میلیون دلار به ارمنستان بفروشد. بودجه نظامی ارمنستان ۱۵۵ میلیون دلار برآورد می شود. طبق ارزیابی رسمی ، حدود ۱۵ درصد این بودجه صرف خرید اسلحه می شود. ولی عملا ارمنستان مقادیر بسیار بیشتری سلاح تهیه و خریداری می نماید. بدین ترتیب ایروان توانسته است مبالغ بسیار زیادی در بودجه خود صرفه جویی نماید كه از آن می تواند برای تهیه و خرید جنگ افزارهای بیشتر و یا حفظ قیمت های پیشین سوخت آبی استفاده نماید.
دولت ارمنستان وجود چنین ساز و كاری را برای جبران افزایش قیمت گاز دریافتی از روسیه بشدت تكذیب كرده است ولی عملا این روش بكار گرفته می شود.حال با این توضیحات، وضعیت آذربایجان چگونه خواهد بود؟ سال روسیه در آذربایجان در حال برگزاری است، ولادیمیر پوتین در مورد همكاری های اقتصادی و سیاسی حرف می زند و عدم حضور پایگاه های نظامی كشورهای ثالث در خاك آذربایجان را مهم و ارزنده توصیف می كند.
در جریان دیدار وی از باكو، بین دو كشور موافقتنامه همكاری در صنایع نظامی- صنعتی كه عملا بمنزله امكان خرید تجهیزات و جنگ افزارهای نظامی روسی توسط آذربایجان است به امضا می رسد. و اینك به ناگهان معلوم می شود كه آذربایجان، سلاح و تجهیزات نظامی مورد نیاز خود را با قیمتهایی بالاتر ازارمنستان از روسیه خریداری می كند.
با توجه به مناقشه قره باغ این مسأله به طور بارزی نشانگراعمال سیاست دوگانه است. بدیهی است كه موضوع قیمت گاز و تسلیحات روسی كه از طرف مسكو در اختیار ارمنستان قرار می گیرد مسأله ای است كه به مناسبات دوجانبه بین دولتهای دوكشور مربوط می شود. به عبارت دیگر : «گاز و سلاح مال ماست و به هركس وبه هرقیمتی كه دلمان بخواهد می فروشیم». ولی همه چیز به این سادگی هم نیست.
روسیه با فروش تسلیحات به ارمنستان و آذربایجان، در واقع تامین كننده تجهیزات نظامی دو كشور درگیر در مناقشه قره باغ محسوب می شود. در شرایط و وضعیت جنگ اعلام نشده و نبود پیشرفت در مذاكرات مربوط به مناقشه قره باغ، همیشه امكان مسابقه تسلیحاتی وجود دارد. آذربایجان در چنین وضعیت و شرایطی می تواند از خرید تسلیحات روسی امتناع نماید. تنها روسیه نیست كه در بازار تسلیحات و صنایع نظامی دنیا فعالیت دارد. با همه این تفاسیر و موارد ذكر شده در بالا ، آیا بهتر نیست كه از این به بعد تمامی نیازهای خود درزمینه تجهیزات نظامی را ازكشورهای غربی تهیه نماییم؟ این در حالی است كه در مقایسه با تسلیحات روسی، جنگ افزارهای غربی مطابقت بیشتری با استانداردهای ناتو دارند.
● گرایش ارمنستان به روسیه
در تابستان سال جاری و در دوره زمانی افزایش قیمت گاز صادراتی به ارمنستان درچارچوب برنامه جبرانی مورد اشاره، گزارش هایی مبنی براحتمال خرید سهام شركت آرم گاز پروم ارمنستان توسط شركت روسی و واگذاری پنجمین بلوك انرژی نیروگاه را زدانسكی و خط لوله گاز در دست احداث ایران- ارمنستان به روسیه منتشرگردید.
دولت ارمنستان این خبر را تكذیب كرد. ولی اكنون در جریان دیدار كوچاریان ازروسیه ، مسكو موفق شد بر تمام این گفته ها مهر تایید بزند. پوتین در ملاقات بارییسجمهور ارمنستان ، حجم سرمایه گذاری روسیه در اقتصاد آن كشوررا بسیار پایین توصیف كرد و اعلام داشت كه این مسأله در شان مناسبات دوكشور به عنوان شریك و همكار استراتژیك نیست.
هردو رییس جمهور ابراز امیدواری كردند كه در آینده بسیار نزدیك كاری خواهند كرد كه دیگر از این بابت اسباب شرمندگی نداشته باشند. پس از گذشت ساعتی معلوم شد كه عملا اسبابی برای شرمندگی وجود ندارد - خرید یا واگذاری سهم دولت ارمنستان در خط لوله در دست احداث ایران- ارمنستان توسط آرم روس گاز پروم رسما اعلام گردید. واگذاری این طرح ها و پروژه ها به ویژه خط لوله گاز، سرنوشت ارمنستان را تاحدود زیادی به مناسبات دوجانبه روسیه‎/ گرجستان گره زده واین مسأله، وضعیت گرجستان را بیش از پیش وخیمتر خواهد كرد.
چراكه روسیه با خرید و بدست آوردن خط لوله گاز ایران- ارمنستان، این امكان و توانایی را بدست می آورد كه از صدور گاز ایران به گرجستان از طریق ارمنستان جلوگیری بعمل آورد. ارمنستان نیز به نوبه خود این امكان را بدست می آورد كه منابع جدیدی برای بودجه خود جلب نماید. اكنون بعید نیست كه ارمنستان موضع به مراتب سخت تری را در قبال گرجستان اتخاذ نماید و آندرانیك ماركاریان نخست وزیر نیزدیگرپیشنهاد میانجیگری برای حل اختلافات بین روسیه و گرجستان را ارائه نخواهد نمود.به نظر می آید كه در انتخابات پیش روی ارمنستان ، رژیم كوچاریان حساب ویژه ای بر روی كرملین باز كرده است.
● مسكو به آذربایجان چه چیزی را پیشنهاد می كند؟
تقویت مناسبات روسیه- ارمنستان نمی تواند بر سیاست خارجی آذربایجان بی تأثیر باشد. تا همین اواخرروابط دوجانبه روسیه- آذربایجان از یك سطح و موقعیت مشخصی برخوردار بوده است. نزدیكی اخیر مناسبات روسیه با ارمنستان می تواند موجب تغییر درسیاست خارجی باكو و گرایش بسوی غرب را به دنبال داشته باشد. علاوه برآن ، همه اینها درآستانه سفر الهام علی اف به بروكسل و مقر ناتو صورت می گیرد.
همچنین باید این را فاصله نیزدر نظر داشت كه اخیرا روبرت سیمونس نماینده ویژه پیمان آتلانتیك شمالی درامور كشورهای قفقاز جنوبی به باكو سفر كرد كه عملا و بطور علنی از دولت آذربایجان خواست سیاست خارجی خود را بطور دقیق و مشخص تنظیم نماید. دیپلمات ناتو درآن زمان برای این درخواست خودپاسخی را دریافت نكرد و در پایان مذاكرات با مقامات آذری و در كنفرانس مطبوعاتی برگزار شده اعلام نمود كه به زودی پاسخ همه مسایلی كه موجب نگرانی آذربایجان شده است در بروكسل داده خواهد شد.
اگر این پاسخها ارائه شود و آذربایجان از این پیشنهادات راضی باشد دیگر بعید نیست كه درآینده نزدیك ، توازن و آرایش جدیدی درمنطقه شكل بگیرد محورغربگرا(متمایل به غرب ) آذربایجان -گرجستان باحمایت آمریكا علیه روسیه -ارمنستان. احتمال دیگری هم وجود دارد. قرار است الهام علی اف رییس جمهور آذربایجان در دهه اول نوامبر سفری به مسكو داشته باشد. با توجه به تقویت مناسبات دوجانبه روسیه- ارمنستان ، ولادیمیر پوتین باید چیزی را به آذربایجان پیشنهاد نماید تا بواسطه آن از نزدیكی هرچه بیشترآن كشور به ائتلاف آتلانتیك شمالی جلوگیری نماید. درضمن این پیشنهادات نباید حالت اولتیماتوم داشته و در نهایت اینكه پیشنهادات روسیه ارتباطی به موضوع حل و فصل مناقشه قره باغ نداشته باشند.
روسیه ثابت كرده است كه ارمنستان به او نزدیك تر است و بدین خاطرانتظارنمی رود پیشنهادات مناسب و قابل ملاحظه ای درخصوص مسأله قره باغ از سوی این كشور به آذربایجان ارائه شود.

منبع : روزنامه ابرار