نقش عوامل خارجی در بی ثباتی قرقیزستان

قرقیزستان از زمان انقلاب رنگین سال ۲۰۰۵ به این طرف از نظر بروز تحولات عمده سیاسی، کشور شماره اول آسیای مرکزی است، ولی قضیه ای که هفته قبل اتفاق افتاد، نشان داد، که با وجود برقراری ثبات و امنیت نصبی داخلی، آسیب پذیری بیشکک در مقابل نفوذ عوامل خارجی هنوز کاهش چندانی نیافته است. از این جاست، که تمام نیروهای انتظامی و امنیتی قرقیزستان، که مسئول تامین منافع ملی کشورشان هستند، به راحتی فریب بازی قدرت های رقیب در منطقه را می خورند و به حدی ناهماهنگ اقدام می کنند، که گویا نه به یک، بلکه چند کشور متعلقند. منظور عملیات «زررادخانه» است، که در ۴ آگوست سال جاری (۱۴ مرداد ۸۷) از طرف وزارت امور داخلی قرقیزستان در یکی از محلات بیشکک برگزار و تعداد زیاد سلاح و مهمات مصادره گردید. در جریان این عملیات معلوم شد، که سلاح و مهمات متعلق به نظامیان آمریکاست. زیرا هنگام مصادره آن، تعدادی از دیپلمات ها و نظامیان آمریکایی در محل عملیات حضور داشتند و چندین ساعت در چارچوب پرونده جنایی، که در همان روز توسط دادستانی بیشکک افتتاح گردید، مورد بازپرسی قرار گرفتند. به گزارش سایت ایران شرقی جالب است که آمریکایی ها سلاح و مهمات خود را نه در محل مناسبی نظیر پایگاه هوایی خویش در فرودگاه «مناس» و یا یکی از نهادهای امنیتی قرقیزستان، بلکه در منزل اجاره ای موقت نگهداری می کردند، که خود جای سوال دارد. نکته مهم این که پنتاگون یقینا به خود اجازه نمی دهد که چنین اقدامی را در یکی از ایالت های آمریکا انجام دهد. در هر صورت سفارت آمریکا در بیشکک بلافاصله با پخش بیانیه ای این قضیه را سوءتفاهم خواند و بر ورود قانونی سلاح و مهمات به قرقیزستان تاکید کرد. این در حالی بود، که رسانه های داخلی و خارجی در شرح و تفسیر این قضیه از اهداف احتمالی پشت پرده سخن به میان آورده و تکرار انقلاب رنگین دیگر با کمک نظامی به گروههای تندرو و حتی جدایی خواه منطقه را امکان پذیر دانستند. در وضعی که سر و صدای کشف سلاح و مهمات آمریکا یک روز تمام سرخط اخبار رسانه های مختلف را به خود اختصاص داده بود، بیشکک ظاهرا به طور رسمی حرفی برای گفتن نداشت و سکوت را ترجیح می داد. در این میان نهادهای انتظامی و امنیتی آن به هر شکلی تلاش می کردند، تا عدم ارتباط خود با این قضیه را ثابت کنند. تنها ۵ آگوست- روزی، که یک هیأت سناتورهای آمریکا وارد بیشکک شد و با مقامات عالی قرقیزستان مذاکرات پشت درهای بسته را برگذار نمود، خدمات مطبوعاتی دولت این کشور با پخش بیانیه ای اعلام کرد، که حضور گروه نظامیان آمریکایی به دعوت کمیته دولتی امنیتی ملی قرقیزستان و به منظور انجام تمرینات ضدتروریستی صورت گرفته و مشکل پیش آمده، به عدم اجرای برخی از مقررات داخلی قرقیزستان بازمی گردد، که با رفع آن برنامه مشترک طرفین ادامه خواهد یافت. البته بیانیه، بسیاری از طرح و نقشه های پشت پرده را بازگو می کند، به نظر می رسد بیشکک تلاش کرده است تا در کنار حفظ آبروی سیاسی به اصطلاح در حال از دست رفتن خود، تا حد ممکن، منافع طرف های اصلی ذی نفع خارجی را نیز در نظر بگیرد. یعنی قانونی ارزیابی کردن ورود سلاح و مهمات به قرقیزستان، موجب رضایت واشنگتن خواهد بود و تاکید بر نقض برخی از بخش های مقررات ملی قرقیزستان ضمن ورود سلاح و مهمات توسط نظامیان آمریکا تا حدی موجب آرامش مسکو و پکن خواهد شد. نکته دیگر این که، برنامه کشف و ضبط سلاح و مهمات آمریکایی ها توسط رقیبان ژئوپولیتیکی شان در منطقه، از قبل طراحی شده بود. زیرا بسیاری از رسانه های روسی، در آستانه این ماجرا مطالبی را منتشر کردند، که با استناد به دلایل و اخبار سری موجود، بروز و وقوع انقلاب های رنگین در کشورهای آسیای مرکزی و به خصوص قرقیزستان و تاجیکستان دور از انتظار نبود. در این مطالب به صراحت گفته می شد، که «کاخ سفید» حامی چنین طرح هایی است. در حقیقت چنانچه احتمال وقوع یک انقلاب دیگر در قرقیزستان جدی گرفته شود، پس چرا دولت این کشور موضع قاطع از خود نشان می دهد و تلاش می کند تا این اتفاق را کمرنگ تر جلوه بدهد؟ در پاسخ این سوال می توان به این نتیجه رسید، که بیشکک احساس کرده که قربانی رقابت های ژئوپولیتیکی قدرت ها شده است و تلاش می کند تا از این وضع تا حد ممکن آبرومندانه خلاص شود. کاری، که عملا بسیار سخت است. زیرا ضعف دولت این کشور در مدیریت بحران های داخلی و حتی ناتوانی در حفظ سلامت نهادهای امنیتی و انتظامی، جایی برای شک و تردید باقی نمی گذارد. طبق اخبار موجود پیش از این نیز نظامیان بیشکک و واشنگتن به صورت دوجانبه چندین بار برنامه های مشترک ویژه برگزار کردند، که رسانه های گروهی از چند و چون آن اطلاع نداشتند. تمرینات اخیر، که باعث سر و صدای بی سابقه شد، از نظر اهداف و گستردگی، فراتر از برنامه های مشابه قبلی بود. ادامه این روند، زمینه نگرانی های رقیبان ژئوپولیتیکی واشنگتن در منطقه را به بار آورده بود و با استفاده از ضعف قانونی ورود سلاح و مهمات آمریکا به قرقیزستان، آنها دست به رسانه ای کردن این قضیه در افکار عموم را زدند. اما آیا آنها توانستند به اهداف خود برسند؟ چنانچه از واکنش گسترده رسانه های روسی و یا روس زبان بیشکک و منطقه صرف نظر شود، خواهیم دید، که احزاب سیاسی و سازمان های اجتماعی قرقیزستان در برابر این موضوع واکنش خاصی نداشتند. این در حالیست، که طی سالهای اخیر عادی ترین اتفاقات مربوط به نقش عوامل خارجی در قرقیزستان، معمولا موجب عکس العمل ها و موضع گیری های شدید بیشتر گروههای سیاسی این کشور شده است. البته حزب کمونیست قرقیزستان در پی قضیه کشف اسلحه و مهمات با ارسال پیامی به رئیس جمهور، نخست وزیر و رئیس پارلمان کشور خواستار برچیده شدن پایگاه نظامی آمریکا از قرقیزستان شده و وجود آن را تهدیدی بر کشورهای ثالث خواند. مورد بسیار جالب در پیام کمونیست های قرقیزستان این است، که از شورای امنیت این کشور تقاضای رسیدگی به حضور همه نیروهای مسلح کشورهای خارجی در قرقیزستان را کرده و نوشته اند: «قرقیزستان کشور مستقل بوده، به هیچ کسی حق تجاوز به استقلال و گذشته از آن امنیت خود را نمی دهد. حتی به دوستان». معلوم است، که منظور کمونیست های قرقیز از عبارت «کشور دوست» هرگز آمریکا نیست. پس با توجه به نکته فوق می توان بار دیگر به این نتیجه رسید، که قضیه کشف و ضبط سلاح و مهمات آمریکا مستقیما به برخورد منافع قدرت های رقیب در منطقه برمی گردد. امکان پیش آمدن چنین اتفاقی در قلمرو قرقیزستان به آبروی بیشکک لطمه زده، تسلط رهبران این کشور بر فضای سیاسی و امنیتی این کشور را زیر سوال می برد. از بیانیه دولت قرقیزستان بر می آید، که بیشکک، با توجه به آسیب پذیری شرایط داخلی خود، تلاش دارد تا ناراحتی خویش از وجود به اصطلاح «نیم کاسه ای زیر کاسه را» کنار بگذارد و در روابط با مثلث مسکو- پکن- واشنگتن، توازن را حفظ کند. ولی با نقش رو به افزایش عوامل خارجی در امور این کشور، رسیدن به چنین هدفی برای بیشکک بیش از پیش سخت خواهد شد.

منبع : روزنامه ابرار