درباره نصرالله افجه ای

▪ متولد ۱۳۱۲ تهران
▪ چند دهه سابقه در هنرخطاطی
▪ تجربه تكنیك های مختلف و مصالح و مواد متنوع در خوشنویسی
▪ گرفتن دیپلم هنر
▪ دریافت نشان درجه ۱ هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
▪ ۷ نمایشگاه انفرادی از سال ۱۳۵۲ و چند نمایشگاه جمعی
▪ شركت در نمایشگاه های زیر:
- نمایشگاه بال سوئیس در دو نوبت
- نمایشگاه جهانی نقاشی های سنتی بولئونیا (ایتالیا)
- نمایشگاه نقاشی یونسكو كانیسومر (فرانسه)
- جشنواره هنر ایرانی دوسلدورف (آلمان)
- آخرین نمایشگاه همایش كشورهای غیرمتعهد در جاكارتا (اندونزی)
- نمایشگاه خطاطی كویت (۱۹۹۸)
- نمایشگاه خطاطی دبی (۱۹۹۹)
- نمایشگاه خطاطی ریاض (۲۰۰۰)
- نمایشگاه خطاطی جاكارتا (۲۰۰۱)
- نمایشگاه خطاطی آمریكا (۲۰۰۱)
خوشنویسی، مانند دیگر هنرهای ایرانی، هنری است كاربردی كه برای انتقال مفاهیم معتبر و مهم و معرفت و دانش های روز به كار گرفته می شده است. درعین حال، خوشنویسی پیوند عمیقی با ادبیات دارد و به ترویج حكمت و معرفت انسانی در طول تاریخ كمك كرده است. همچنین خوشنویسی به عرصه هنرهای تجسمی نیز راه پیدا كرده و در این میان عنصر تزیینی آن، تنها عنصری نیست كه از آن استفاده می شده است.
خوشنویسی با ورود اسلام و نوشتن قرآن كریم آغاز شد و نخستین خطی كه در این هنر استفاده شد، خط كوفی بود كه بعد از مدتی تغییراتی در آن ایجاد گردید. با گسترش اسلام این خط رفته رفته پیچیده تر شد و به این ترتیب، خط، نمایش زمان هر عصر است.
با ورود ابن مقله به عرصه خوشنویسی، خط، جلال و شكوه خاصی می یابد و در تمامی دوره خلافت عباسیان نمونه های این خط گسترش پیدا می كند. در قرن هشتم هجری قمری، میرعلی تبریزی خط نستعلیق را ابداع می كند و از این زمان خطی به وجود می آید كه منحصراً متعلق به خطوط فارسی است و با رشد آن در قرن دهم استادان بزرگی در این زمینه سربرمی آورند كه از معروف ترین آنها می توان به میرعماد قزوینی اشاره كرد.
هر هنرمندی كه بتواند درونیش را به درون هنر و خوشنویسی منتقل كند، آثار جاودانه ای را خلق خواهد كرد و از آنجا كه خوشنویسی بسیار دقیق، تنظیم شده و چارچوب های تعریف شده ای دارد باید آن را با «من درونی» در هم آمیخت تا اثری شگفت انگیز خلق كرد. آخرین نوع خوشنویسی خط شكسته نستعلیق است كه می توان ادامه آن را در سیاه مشق های امروزی دید، اما از قرن سیزدهم هجری قمری، ایجاد یك متن قابل خواندن - كه مهم ترین هدف خوشنویسی كهن بوده است - در نمونه هایی مانند سیاه مشق نویسی، اهمیت چندانی ندارد بلكه در بسیاری از قطعات، سعی عمده در راستای تركیب بندی و شیوایی و زیبایی صفحه به كار می رود. با برهم خوردن كفه تعادل میان متن و ساختار خوشنویسانه، ساختار عمده می شود و در پی آن، آثاری انتزاعی به وجود می آید كه در آن تنها از مدلول ها و شكل الفبای سنتی مورد توافق استفاده می شود.
خط نقاشی معاصر كه از پشتوانه غنی آثار خوشنویسان معتبری چون ملك محمد قزوینی و نقاشانی چون اسماعیل جلایر و سیاه مشق نویسانی مانند میرزا غلامرضا اصفهانی و میرزا كلهر برخوردار بوده است، با چنین هدف و نیتی آغاز می شود و گریزگاهی از سنت گذشته خود است كه همچون هر دوران هنری دیگری به مرحله اشباع خود رسیده بود.
تصور رایج مبنی بر این كه خوشنویسی جز در صورت نقش بستن مركب با قلم نی بر روی كاغذ گونه دیگری ندارد، پیكره سنت تناور و گسترده و ممتدی را بنا می گذارد كه همان سنت رسمی خوشنویسی قدیم ایرانی و اسلامی است. با وجود این، جست وجوی هنرمندان خط نقاشی بی آن كه بخواهد اعتبار و جایگاه خوشنویسی سنتی را انكار كند، زمینه ها و امكانات بصری تازه و متنوعی را پدید می آورد كه در عین متصل ماندن به خاطره و تكیه گاهی مطمئن و نیرومند، موفق می شود با زبانی گسترده و جهانی، با مخاطبانی از فرهنگ های متفاوت ارتباط برقرار كند و پلی میان گذشته سنتی و جهان متحول امروز باشد.
هنرمندان خط نقاشی از خاستگاه های متفاوتی می آیند، گروهی از آنان بشدت به خوشنویسی سنتی تعلق دارند و وفاداریشان به مفردات حروف و شكل ثابت كلمات به كمال اعمال می شود و تنها در تركیب بندی ها و رنگ آمیزی ها و حجم سازی هاست كه به طبع آزمایی و هنرنمایی می پردازند. گروهی دیگر از خاستگاه و زمینه نقاشی معاصر ایران برخاسته اند. هنرمندان این گروه به قواعد و اصول خوشنویسی دلبستگی چندانی ندارند و به آن تنها به شكل دستمایه ای نگاه می كنند كه از راه شگردهای خلاقه می توان در آنها به تجربه های تازه ای دست یافت.
آثار به نمایش درآمده در نمایشگاه خط نقاشی معاصر، عاملی است تا مخاطب امروزی با دیدن آنها، ضمن احساس یك نقطه اتصال با گذشته تاریخی خود، پاسخی برای نیازهای برخاسته از بستر مدرنیته را نیز دریابد.
با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می رسد بروز این گرایش های نوین در آثار خوشنویسان جدید، بازخوردی از نیاز جامعه است و تحول صورت پذیرفته، ناگریز بوده است. اما مهم تطبیق این تحول است با آنچه آكادمی هنر مدرن بنیان های آن را پی افكنده است، زیرا این گرایش ها داعیه این را دارند كه نه تنها ریشه های سنت را در درون خود حفظ كرده اند، بلكه از هماهنگی كاملی با نیاز های مدرنیته نیز برخوردارند. به همین دلیل نیز باید جوهر اصول آكادمیك هنر مدرن در آنها موجود باشد. برخی از هنرمندان خوشنویسی درگرایش های نوین عبارت اند از: محمد احصائی، نصرالله افجه ای، فرامرز پیلارام، جلیل رسولی و چند نفر دیگر...
میهمان امروز از میان این افراد انتخاب شده و از بزرگان خوشنویسی معاصر ایران است كه در خط و خلق به یك اندازه اصحاب نظر او را واجد شرایط استادی می دانند و او را از استادان شاخص این هنر دیرپای ایرانی فرض می كنند.
نصرالله افجه ای متولد ۱۳۱۲ تهران است. تحصیلات مقدماتی را در تهران گذرانده و موفق به گرفتن دیپلم هنری شده است.
وی چندین دهه سابقه متمركز بر روی هنرخطاطی دارد و با تكنیك های مختلف و مصالح و مواد متنوع در خوشنویسی نیز كار كرده و آثار متنوعی را به وجود آورده است. نصرالله افجه ای در میان خوشنویسان ایرانی از نسل اول این گونه تجربه اندوزی ها و تركیب كردن و گسترش دادن امكانات خوشنویسی با مصالح نقاشی و سایر تكنیك های طراحی بوده است.
در زمانی كه سنت گرایان هنری در حفظ همه ویژگی های هنر خوشنویسی پاسفت كرده بودند و هنر خوشنویسی متهم به تكیه بر كهنگی و حتی واپسگرایی می شد، اندك هنرمندانی همچون افجه ای با نگاه به بیرون از مرزهای هنر گذشته، راهی به جلو یافتند و آثار تازه ای را در این راه خلق و ارائه كردند. افجه ای از سال ۱۳۵۲ تاكنون ۷ نمایشگاه انفرادی برپا كرده و درچندین نمایشگاه گروهی نیز آثارش را به نمایش گذاشته است.
از نمایشگاه هایی كه تاكنون افجه ای آثار خود را در آن به نمایش گذاشته است، می توان به نمایشگاه بال سوئیس اشاره كرد كه وی در ۲ نوبت در آن شركت كرده است. او همچنین در نمایشگاه جهانی نقاشی های سنتی بولئونیا (ایتالیا) حضور داشته است. شركت در نمایشگاه نقاشی یونسكو كانیسومر فرانسه، جشنواره هنر ایرانی دوسلدورف آلمان، آخرین نمایشگاه همایش كشورهای غیرمتعهد در جاكارتا اندونزی، نمایشگاه خطاطی كویت (۱۹۹۸)، نمایشگاه خطاطی دبی (۱۹۹۹)، نمایشگاه خطاطی ریاض (۲۰۰۰)، نمایشگاه خطاطی جاكارتا (۲۰۰۱) و نمایشگاه خطاطی در آمریكا (۲۰۰۱) از دیگر فعالیت های هنری افجه ای است. به علاوه، چندی پیش نمایشگاهی از آثار افجه ای در شهر منچستر (انگلستان) برپا شد. این نمایشگاه با مشاركت مركز فرهنگی اسلامی ریجنتس پارك منچستر و مركز اسلامی لندن از سوی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در انگلستان تدارك دیده شده بود.
هرچند آثار افجه ای پیشتر در كشورهایی چون فرانسه، انگلستان، اندونزی، آمریكا، عربستان سعودی، ایتالیا، دبی و سوئیس عرضه شده بود، اما به این نمایشگاه توجه رسانه ای بیشتری شد.
این استاد ۷۳ ساله وفاداری اش را به خوشنویسی حفظ كرده و اگر از مصالح نقاشی در خلق آثار تازه خود بهره برده، در حد استفاده از تك رنگی گرم و شكل سوخته آن بوده است. ریتم، ویژگی كارهای اوست و وی از همان الگوی قدیمی سیاه مشق در كارهایش پیروی می كند و به كلام نیز با حفظ معنای آن، میدان می دهد. كارهایش پرداختی محكم و اجرایی چشم نواز دارند. افجه ای می خواهد با شكل ها و شیوه های گوناگون خوشنویسی و اقلام مختلف آن بازی كند، كه این امر شمایی طلسم گونه به كارش می دهد و بر زمینه تك رنگ - از دور - تركیب بندی آزادی را القا و تداعی می كند.
نمایشگاه لندن با توجه به استقبال هنرشناسان غربی از آثار هنری اصیل ایرانی و با هدف آشنایی بیشتر مراكز فرهنگی انگلستان با این آثار با حضور نصرالله افجه ای، استاد برجسته هنر خوشنویسی، برپا شد. در این نمایشگاه كه با مشاركت مركز فرهنگی اسلامی ریجنتس پارك منچستر و مركز اسلامی لندن برپا شده بود، افجه ای با ایجاد كارگاه هنری و خطاطی بر روی ادبیات كلاسیك فارسی برای بازدیدكنندگان گوشه ای از هنر دل انگیز ایرانی را به نمایش گذاشت.
او خوشنویسی اشعار خیام به زبان انگلیسی را نیز بر عهده داشته است كه در این نمایشگاه به مخاطبان نوشناس عرضه شد.
از افجه ای تاكنون در مناسبت های مختلف تقدیر شده است. از جمله در آئین معرفی برگزیدگان جایزه نیایش در گستره هنر و پژوهش به مناسبت سال پیامبر اعظم (ص) كه در موزه ملی قرآن كریم تهران برگزار شد و از نصرالله افجه ای برای خوشنویسی مذهبی و نقاشی خط در كناركاظم چلیپا برای «نقاشی» و چند نفر دیگر تقدیر شد... نصرالله افجه ای همچنان كه حوزه هنری خویش را دنبال می كند، به مسائل حاشیه ای آن نیز بها می دهد كه از آن جمله است وضع آموزش خوشنویسی و موقعیت نسل جوان این رشته هنری: «در كار هنرمندان جوانی كه عرصه نقاشی خط را برگزیده اند، جهش و پیشرفت خاصی دیده نمی شود به این دلیل كه آنها تحت تأثیر تكنولوژی و كامپیوتر، به مسیر كپی كاری افتاده اند و آثاری را تولید می كنند كه اكثراً فاقد خلاقیت است.»
او می افزاید: «گاهی در میان هنرمندان جوان شهرستانی آثار بهتری دیده می شود، اما آنها كمتر در جشنواره ها شركت می كنند تا آثارشان به چشم بیاید. شاید به این دلیل كه فراخوان جشنواره ها به درستی انجام نمی شود و یا داوری های مناسبی صورت نمی گیرد كه آزردگی خاطر هنرمندان جوان را به همراه دارد.»
افجه ای درباره وضع آموزش خوشنویسی در دانشگاه ها معتقد است كه باید تمام دانشگاه ها و دانشكده های هنری، واحدی را به كاربرد خط در گرافیك اختصاص دهند. با این حال، او می گوید: برای تدریس این دروس، گاهی از پیشكسوتان و مدرسان صاحبنام برای تدریس این درس استفاده می كنند، اما در اكثر دانشكده های هنر از استادان غیرتخصصی استفاده می شود كه فقط مشق خط می گویند. در رشته گرافیك فقط دو واحد را به خوشنویسی اختصاص داده اند كه به هیچ وجه كافی نیست. خوشنویسی یكی از پایه های گرافیك است و وقتی كه هنرمند جوانی آناتومی خط را نشناسد، چگونه می تواند به طراحی جلد كتاب بپردازد؟
هیچ گونه محدودیت و ممنوعیتی برای جوانانی كه در حوزه خوشنویسی و نقاشی خط كار می كنند، وجود ندارد. آنها می توانند آثار خود را در گالری ها و نمایشگاههای متعددی به نمایش بگذارند، اما باید خودشان قدمی به جلو بردارند و بعد هم روابط عمومی و تبلیغات كارشان را به عهده بگیرند تا شناخته شوند.
علاوه بر نمایشگاه ها و گالری ها، برپایی جشنواره ها نیز فضای خوبی را فراهم می آورد تا خوشنویسان جوان به میدان بیایند و توانایی های خود را به نمایش بگذارند. اگرچه در این عرصه، به پوشش خبری وسیعتری از سوی رسانه ها و مطبوعات نیاز است تا این شور و علاقه جوانان هنرمند، به چشم بیاید و فراموش نشود.
نصرالله افجه ای، هنرمند ۷۳ ساله ایرانی، به دریافت نشان درجه ۱ هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز نایل شده است. با این حال، او فارغ از همهمه بیرون، در خلوت درون به نقش تازه مركب می اندیشد.

منبع : روزنامه ایران