آهنگ های سرزمین شب

● درباره موسیقی قرون وسطی
مردم اروپا غرب را سرزمین شب و شرق را سرزمین صبح می نامیدند. بنابراین تعریف هرگاه سخن از موسیقی به میان می آید آن را به موسیقی سرزمین شب و یا سرزمین صبح تقسیم بندی می كنند. در اینجا گذری كوتاه بر موسیقی سرزمین شب یا به طور كلی اروپا خواهیم داشت.
تاریخ نگاران موسیقی در ارزیابی خود نسبت به موسیقی اروپا به منتهای زمان، مكان، آهنگساز و برنامه موسیقی توجه خاصی داشته اند. گیلبرت رانی یكی از تاریخ نگارانی است كه اعتقاد دارد موسیقی پولیفون (چندصدایی) در اروپای قرن ۹ آغاز شده است. او همچنین كشورهای آلمان، سوئیس، فرانسه، انگلیس، ایتالیا و سوئد را از پیشگامان این هنر می داند. دست نویس آثار او از قرن ۱۱ و ۱۴ به سال ۱۹۹۶ در شهر مونیخ به چاپ رسیده است. با وجودی كه موسیقی پولیفون یا چندصدایی ساده ابتدا در قرن ۹ به وجود آمده اما در قرن ۱۲ شكل و قوام گرفته است.
۴۰۰ سال پس از تولد مسیح كشیش شهر میلان(ایتالیا) فردی به نام آمبرسیوس برای اولین بار آوازهای شرقی را وارد كلیسا كرد. این موسیقی تركیبی از موسیقی ساده دوران باستان و سرود های معابد یهودی بود. همین طور پاپ گرگوآر اول در پایان قرن ۶ سرودهایی را جمع آوری كرد و در مجموعه ای به نام آنتی فونال جای داد. آنتی فونال همان كرال دوصدایی بود كه گروه اول می خواند و گروه دوم پاسخ می داد. این مجموعه تك آوایی، یك اكتاوی، بدون ریتم، با زبان لاتین، دارای ملودی بسیار ساده و پیرو سیستم مدال بود.
در این زمان گروه هایی نیز بودند كه از شهری به شهر دیگر می رفتند و برای مردم كارهای آكروباتیك انجام می دادند و طبل می زدند. تروبادور و تروور: این موسیقی در مراسمی كه در آن شوالیه ها و جنگجویان زبردست شركت می كردند به اجرا در می آمد. تاریخ ظهور آن را قرن یازدهم و اتمام آن را به قرن سیزدهم در كشور فرانسه نسبت می دهند. می گویند كه در مدح و ستایش خانم ها اجرا می شد و مردم عامی نیز این موسیقی شاعرانه را دوست می داشتند. از این موسیقی صفحاتی وجود دارد و مقدار قابل توجهی شعر و ۲۶۰ ملودی باقی مانده است. ماركا برو كاسكونی نماینده مهم این بخش از موسیقی است.تروور نیز در شمال فرانسه رایج بود كه از آن حدود ۴۰۰ شعر كه ۱۴۰ تای آن نیز ملودی هستند باقی مانده است. نماینده مهم این بخش از موسیقی فردی به نام آدام دلاهاله است. در این دو نوع موسیقی آهنگساز همزمان شاعر نیز بوده و آوازهای عاشقانه و گاه سیاسی می خوانده است.
موسیقی فولكلور: این كلمه نخستین بار توسط گودفرید هردر به سال ۱۷۷۸ آفریده شد اما این موسیقی به سال ۱۵۰۰ به اوج شكوفایی رسید. موسیقی فولكلور انعكاس روابط انسانی است كه در ملودی های ساده تبلور پیدا می كند.ارتباط انسان با طبیعت و اجتماع در این موسیقی نمایان می شود آفرینندگان یعنی شاعران و آهنگسازان این موسیقی ناشناس مانده اند و در تاریخ تنها به ذكر قرنی كه در آن این موسیقی به ظهور رسیده اشاره شده است. اینكه به طور دقیق در چه تاریخی حضور باثبات تری داشته اند چندان روشن نیست در هر صورت این موسیقی بسیار ساده و قابل خواندن برای هر فردی بوده است و گاه نیز بداهه و چندصدایی نیز خوانده شده است.
مینه زانگ: این موسیقی شاعرانه در آلمان رایج بود و اشعار غنایی، سیاسی، اخلاقی و مذهبی را نیز شامل می شد. از نیمه قرن ۱۲ بسط و گسترش پیدا كرد و تحت تاثیر تروبادور و تروور قرار گرفت و با اشعار خود به مدح و ستایش خانم ها برآمد و همین طور در مراسم جنگجویان و شوالیه ها اجرا شد. اولین فاز این موسیقی به نام مینه زانگ های دانوبی(تقریبا۱۱۷۰-۱۱۵۰) كه توسط شاعرانی كه در مكان هایی در نزدیكی دانوب مانند كورنبرگ و رگنزبورگ زندگی می كردند به ثبت رسید و یكی از برجسته ترین و معروف ترین آنها دیتمار فون آیست بود و دومین فاز مینه زانگ ها موسیقی ستایش زنان كه اولین بار در مكان هایی در راین شكل گرفت و از معروف ترین نمایندگان آن فریدریش فون هازن و هاینریش فون فلدكه بودند. زن در اینجا یك موجود دست نیافتنی و یك ایده آل برای شوالیه ها به حساب می آید. سومین فاز این موسیقی به سال ۱۱۹۰ با آوازهایی از هاینریش فون مورنگن شكل گرفت. همچنین والتر فون در فوگل وایده كه بین سال های ۱۱۷۰ تا ۱۲۳۰ زندگی كرد آوازهای شاعرانه و سیاسی سروده است.
آرس آنتیك و آرس نوا: قرون وسطی به دو دوره هنری تقسیم می شود. آرس آنتیك كه حدود ۴۰۰ سال و آرس نوا كه حدود ۱۰۰ سال طول كشید. به سال ۱۲۳۰ آرس آنتیك در شهر پاریس متولد شد و احتمالاً تا سال ۱۳۲۰ ادامه پیدا كرد. در این مكتب هنری موسیقی پولیفون گسترش پیدا كرد و از میان آن موتت شكل گرفت. موزیسین و تئوریسین معروف یاكوب فون لوتیش از استمرار و بقای آری آنتیك در مقابل آرس نوا به سال ۱۳۳۰ حمایت كرد. پاپ یوهانس اجازه داد تا آرس آنتیك به عنوان موسیقی پولیفون در كلیسا مورد استفاده قرار بگیرد. یاكوب فون لوتیش معتقد بود كه این مكتب هنری در اواسط قرن ۱۳ وجود داشته و نمایندگان بارز آن فرانكو فون كلن، لامبر توس و پتروث د كروس بوده اند. بنابراین آرس آنتیك موسیقی منزورال ـ پولیفون بود كه در شمال فرانسه و به خصوص در پاریس بین سال های ۱۲۳۰ تا ۱۳۲۰ به منصه ظهور رسید و به دنبال آن مكتب هنری آرس نوا شكل گرفت.كلمه آرس نوا ابتدا روی یك دست نویس كه از فیلیپ دویتری به سال ۱۳۲۰ در پاریس باقی مانده دیده شده است. این نشان می دهد كه در آن زمان یك جریان هنری تازه ای شكل گرفته و رواج پیدا كرده است. كتاب هایی كه از ریاضی دان پاریسی یوهان د موریس به نام آرس نوا میوزیكا به سال ۱۳۱۹ و همچنین از یاكوب فون لوتیش با نام اسپكلوم موزیك وجود آرس نوا را مورد تایید قرار می دهند. این نیز یك مكتب هنری بوده كه تا صدسال دوام یافته است.

علیرضا سعادتمند

منبع : روزنامه شرق