نیاز به بازبینی مجدد

حوزه مردم شناسی در ایران امروزه سمت و سوی تازه ای به خود گرفته و پژوهشگران تمام همت خود را به کار گرفته اند تا روزنه هایی دیگردر شناخت هرچه بیشتر این شاخه مهم وبحث علوم اجتماعی بگشایند.
کتاب «مردم شناسی ایرانی،چالش ها و پرسش ها» که حاصل هم اندیشی چند تن از نویسندگان و اندیشمندان ایرانی است با عنوان نقد رودرر وارائه شده که در اصل پیشتربه صورت میز گرد برگزار شده و ویرایش شده آن به شکل یک کتاب عرضه شده است.
همان گونه که در بخشی از مقدمه این کتاب هم آمده نشست های مردم شناسی با هدف باز اندیشی کتاب «مردم شناسی ایرانی،چالش ها و پرسش ها»در مواجهه اول کتابی بیش از اندازه لازم قطور به نظر می رسد که همین امر خواننده کم حوصله و کم وقت امروزی را از خواندن منصرف می کند،حسن زاده و همکارانش ظاهرا تلاش کرده اند که حاصل نشست ها را به شکلی تمام و کمال ارائه کنند وهمین امر به یک نوع اضافه گویی و تکرارمنجر شده که نیاز به ویرایش مجدد دارد. نسبت به آثار مردم شناسی و ادبیات میان رشته ای مرتبط با آن بوده است که حاصل آن با مقداری حذف و اضافات در قالب مباحثی نو مطرح شده اند.
نکته جالب توجه در باره این کتاب نوع نگاه پدید آورنده آن به مبحث مردم شناسی و واکاوی ریشه های ضعف و قوت آن است،حسن زاده و همکارانش در این کتاب این بحث را زوایایی دیگر مانند موسیقی محلی و فیلم های مردم پژوهی وادبیات داستانی دنبال کرده اند که تا حدودی به نگاهی منحصر به فرد منجر شده است.
کتاب «مردم شناسی ایرانی،چالش ها و پرسش ها»در مواجهه اول کتابی بیش از اندازه لازم قطور به نظر می رسد که همین امر خواننده کم حوصله و کم وقت امروزی را از خواندن منصرف می کند،حسن زاده و همکارانش ظاهرا تلاش کرده اند که حاصل نشست ها را به شکلی تمام و کمال ارائه کنند و همین امر به یک نوع اضافه گویی و تکرارمنجر شده که نیاز به ویرایش دوباره دارد.
نکته دیگری که پدید آورندگان این کتاب در ویرایش تازه باید به آن توجه کنند روشن کردن وضعیت مخاطب است،یعنی این که این کتاب در بخش هایی کاملا تخصصی ظاهر می شود و در بخش هایی گویی برای مخاطب عام تدوین شده است.
این دو پارگی در پرداخت به موضوعات مطروحه یکی از مباحث تازه و بکر این کتاب کشف نگاه مردم شناسانه از لابلای آثار مهم داستانی ایران مانند رمان«اهل غرق» نوشته منیرو روانی پور،«درخت انجیر معابد » نوشته احمد محمود وپژوهش مردم شناسی«اهل هوا»نوشته غلامحسین ساعدی است که به نوبه خود نگاهی تازه در مبحث مردم شناسی است. گرچه با وسواس همراه است، اما ای کاش گرد آورندگان کتاب همه آن ها را در قالبی یکسان ارزیابی نمی کردند و بحث های تخصصی و بحث های عام را در دو کتاب مجزا ارائه می دادند.
یکی از فصل های تاثیر گذارکتاب«مردم شناسی ایرانی،چالش ها و پرسش ها» فصلی به نام «مقدمه ای بر مردم شناسی ایرانی» است که بحث مردم شناسی را از دیر باز در ایران مورد توجه قرار داده ودر بخشی از آن چنین آمده:«در ایران ماقبل مدرن،ابوریحان بیرونی چهره ای است که گزارش های وی در التفهیم و تحقیق ماللهند به تفکر مردم شناختی (انسان شناسی) نزدیک است،پرهیز از داوری ارزشی و عدم نگاه قوم مدارانه در روایت از اعتقادات،باورها و آئین های مردم دلایل چنین سخنی است،اما عصر مشروطه و تفکری که زبان ادبیات را به زبان مردم نزدیک کرد زمینه های ظهور ادبیات مردم شناختی را فراهم نمود،عصر مشروطه در گریز از زبان رسمی و دیوانی تنها آغازگر ظهور شعر و رمان مردمی نبود و تنها خاستگاه قدرت را به اراده مردم نرساند بلکه به ظهور کتاب «مردم شناسی ایرانی،چالش ها و پرسش ها» کتابی است که در صورت یک بازنگری فنی و اصولی به یک کتاب مرجع برای همیشه تبدیل می شود اما به هر شکل تا همین جای کار هم باید به گردآورندگان آن دست مریزاد گفت و عزم آن ها برای پرداختن دگرگونه به یک بحث در حال فراموشی را به فال نیک گرفت.
علوم انسانی نو انجامید...»
یکی از مباحث تازه و بکر این کتاب کشف نگاه مردم شناسانه از لابلای آثار مهم داستانی ایران مانند رمان«اهل غرق» نوشته منیرو روانی پور،«درخت انجیر معابد » نوشته احمد محمود وپژوهش مردم شناسی«اهل هوا»نوشته غلامحسین ساعدی است که به نوبه خود نگاهی تازه در مبحث مردم شناسی است.
بخشی دیگر ازاین کتاب که«دائره المعارف سازهای ایرانی» نام دارد تلاش می کند که مبحث مردم شناسی را از خلال موسیقی قومی و بومی مورد ارزیابی قرار دهد که درسر فصل آن چنین آمده است:«...در ایران اگرچه پیش از فوزیه مجد و محمد تفی مسعودیه تلاش ها و کوشش هایی در زمینه مطالعه وگردآوری موسیقی نواحی مختلف ایران صورت گرفته بود اما باید مقطع آغاز و مطلع شکل گیری مطالعات روشمند در این زمینه را با نام همین دو چهره پیگیری کرد،پس از آقای مسعودیه و خانم مجد محققان دیگری به بررسی پویا و ژرف کاو موسیقی اقوام ایرانی پرداختند که از میان آن ها باید از محمدرضا درویشی و آثار بخشی دیگر ازاین کتاب که«دائره المعارف سازهای ایرانی» نام دارد تلاش می کند که مبحث مردم شناسی را از خلال موسیقی قومی و بومی مورد ارزیابی قرار دهد.
او سخن گفت.
محمد رضا درویشی طی مطالعات فراوانی که بر اساس کار میدانی و از طریق ارتباط مستقیم با مطلعان موسیقی قومی ایران صورت گرفته است آثار مختلف و فراوانی را در زمینه موسیقی اقوام ایرانی تالیف کرده اند که یکی از مهم ترین آن ها کتاب دایره المعارف سازهای ایرانی است....»
کتاب «مردم شناسی ایرانی،چالش ها و پرسش ها» کتابی است که در صورت یک بازنگری فنی و اصولی به یک کتاب مرجع برای همیشه تبدیل می شود، اما به هر شکل تا همین جای کار هم باید به گردآورندگان آن دست مریزاد گفت و عزم آن ها برای پرداختن دگرگونه به یک بحث در حال فراموشی را به فال نیک گرفت.
کتاب «مردم شناسی ایرانی،چالش ها و پرسش ها» سال ۱۳۸۷در ۲۲۰۰ نسخه وقیمت ۱۱۰۰۰تومان توسط نشر افکار عرضه شده است.

رسول آبادیان

منبع : خبرگزاری کتاب