صف همیشگی

صف های طولانی در مقابل پمپ بنزین ها بی سابقه نیست. در هر شرایطی که تقاضا برای سفر افزایش یابد صف در مقابل پمپ های بنزین ایجاد می شود و این در هر کشوری ممکن است رخ دهد. اگرچه تشکیل صف برای خرید بنزین عادی است، ولی در کشور ما به عنوان یکی از بزرگ ترین دارندگان ذخیره نفت خام و در آغاز صد ساله دوم عمر صنعت نفت جای سوال دارد.
مشکل امروز تراکم صف در مقابل پمپ بنزین ها در ایران به عوامل متعددی بستگی دارد که هر کس در هر مقامی این عامل را با منافع خود سنجیده و نتیجه گیری می کند. بخشی نگری درد اصلی اقتصاد ایران است که موجب می شود هیچ معضلی از جمله معضل عرضه سوخت در مراکز فروش که در همه جای جهان یک موضوع عادی است و اگر برای آن صف هم تشکیل شود کسی یقه دولت را نمی گیرد از این عادت دیرینه در اقتصاد ایران ناشی شود. این عادت این تصور را ایجاد می کند که به ظاهر افراد تصمیم گیر در این زمینه خود مراکز خرید سوخت جداگانه دارند و افراد وابسته و نزدیکان آنان از این پمپ بنزین ها سوخت خود را تامین می کنند.
ولی چنین نیست بلکه همه افراد منافع کوتاه مدت خویش را می نگرند و به حل معضل از ریشه نمی اندیشند. دلیل آن هم این است که حل ریشه یی کاری است جمعی و از یک دولت یا دو دولت ساخته نیست و به کار مداوم و پیگیر چند دولت نیاز دارد.
جای تعجب دارد که چرا در کشور ما حل ریشه یی مشکلات مورد توجه نیست. این بی توجهی اگر در کشور های با سابقه سیاست های حزبی رخ می داد شاید قابل پذیرش بود ولی چرا این اتفاق در کشور ما رخ می دهد که هر دولتی افتخار ش این است که به هیچ حزب و گروهی وابسته نیست و بدهی به کسی ندارد که بپردازد. حال و با این مقدمه اگر از دست اندرکاران این بخش سوال شود که مشکل چیست برخی مشکلات صف را ناشی از سهمیه بندی می دانند، برخی ناشی از نبود قطعات که به قطع فعالیت برخی پمپ ها منجر شده است یا حتی کم بودن حقوق کارکنان جایگاه ها و...
اما مساله این است که فعالیت در کار عرضه سوخت در ایران کاری اقتصادی نیست و کاری است که مدیریت کلان آن در اختیار دولت است و راه حل آن حذف دولت از این بخش است. هر راه حلی به جز این مساله مشکل را حل نمی کند و بر مشکلات می افزاید. بنا براین اگر دولت در ایران خواهان حل مشکل صف در مقابل پمپ های بنزین است باید از همین امروز برای خروج از بازار عرضه سوخت برنامه خود را اعلام کند. ولی متاسفانه هیچ کس در دولت و در نهاد های مربوطه در این مورد قدمی برنمی دارد و همچنان به راه هایی غیر از این اندیشیده می شود.
در حال حاضر معضل ناشی از این است که جایگاه عرضه سوخت بنزین در مقابل میزان خودرو کم است. سال ها است دولت در شهرهای بزرگ برای احداث پمپ بنزین یارانه کلانی می دهد ولی کسی حاضر نیست وارد این میدان شود. متناسب نبودن درآمد این کار با زمینی که باید به این کار اختصاص داد مانع توسعه کار پمپ بنزین داری است.
امروز شاهد هستیم که کار توسعه پمپ های گاز نیز در کشور به همین مشکل بر خورده و با وجود تاکید بر خصوصی بودن این مساله همه ساله شاهد دخالت بیشتر دولت در این زمینه هستیم. دولت باید کار را به مردم و موسسه های ملی وا گذارد و هر کس با تعریف و توجیه اقتصادی به فعالیت اقتصادی مورد علاقه خود بپردازد ولی این عملی نیست که دولت پیگیری کند. به همین دلیل در آینده شاهد خواهیم بود که معضل دیگری در کشور ایجاد شود و آن پمپ های عرضه گاز است که یا ایمنی ندارند یا تعداد آنها با میزان خودروها متناسب نیست.
معضل صف های بنزین که گریبان نسل امروز را گرفته ناشی از سیاست های غلط گذشته است و کسی نیست که بتوان این معضل را به گردن وی انداخت. بله هیچ متهمی به جز دولت وجود ندارد. دولت متهم اصلی این امر است. ولی اگر برای تامین منافع بخشی بخواهیم اظهار نظر کنیم و از دست اندرکاران این مساله بخواهیم سخنی بگویند متهم های فراوانی می توان یافت و عوامل متعدد. البته این نوع برخورد ساده است و برای همه قابل فهم تر و وعده به آینده نیز نمی دهد بلکه متهم مشخص است و راه حل هم ساده ولی مشکل حل نمی شود و نسل امروز یا نسل بعد باید بهای این ساده نگری را بپردازد. در واقع این کار مانند چاه حاج میرزا آغاسی اگر مشکل صف بنزین را حل نکند برخی مشکلات اشخاص یا گروه های خاص را حل می کند.
امروز شاهد هستیم دولت اعلام کرده است یارانه ها را حذف خواهد کرد و این کار را نیز از یارانه انرژی آغاز می کند. این اقدام اگر اجرا شود یک گام برای حل بسیاری از مشکلات اقتصاد ایران از جمله صف مقابل پمپ های عرضه سوخت است. با واقعی شدن قیمت بنزین تقاضای آن نیز واقعی می شود و اقتصاد عرضه بنزین براساس ضرورت های اقتصادی شکل می گیرد. ولی جای سوال این است که آیا دولت قصد دارد این سیاست را اجرایی کند؟ آیا این سیاست براساس اهداف مشخص اقتصادی و اجتماعی طراحی شده است یا تنها با هدف خاص و برای تامین منافع خاص؟ اگر هدف اصلاح اقتصاد ایران باشد و جراحی بزرگی که وعده داده شده عملی شود می توان به حذف دولت از بازار عرضه سوخت و حل مشکل صف در مقابل پمپ بنزین ها امیدوار بود. حذف یارانه سوخت نیاز به حذف و خصوصی سازی کامل بخش تولید آن نیز دارد. حال باید منتظر شد و دید که دولت در پایان سال چهارم فعالیت خود که اگر روند به شکل غیرطبیعی سال های گذشته ادامه یابد و برای بار دوم مطمئن نباشد که انتخاب می شود این کار را پی می گیرد یا این کار را پی می گیرد تا دور بعدی انتخاب شود. به اعتقاد بسیاری این مساله به میزانی مهم است که اگر کسی اجرای آن را به انتخاب مجدد خود موکول کند، قابل پذیرش است. حال باید منتظر بود که دولت پای خود را از بازار سوخت کنار می کشد یا نه و دست از سر کارهای روزمره مردم برمی دارد یا خیر. این مساله برای روشن شدن و درک این مساله که تصمیم دولت معطوف به اراده است به زمان طولانی نیاز ندارد. دولت در یک سالی که پیش رو دارد وقت کافی برای نشان دادن تصمیم و اراده مصمم خود دارد. اگر نه باید شاهد بود که صف و مشکل آن همچنان ادامه یابد و هر سال به شکل جدید و سخت تری چهره خود را نمایان کند.

آبتین توحید

منبع : روزنامه اعتماد