ماهیت دنیای مذموم

در کتاب شریف نهج البلاغه و سایر متون منتسب به حضرت علی (ع ) هم درباره دنیای مذموم و حرام و هم درباره دنیای ممدوح و حلال سخن به میان آمده و مختصات آنها شمارش گردیده است . آنچه در ذیل می آید بخشی از رهنمودهای امیر مومنان (ع ) درباره مشخصه ها و آثار تلخ دنیای مذموم و حرام می باشد که سراسر درس و پند و عبرت است و آدمی را از گرایش به چنین تفکر و نگرشی به دنیا ـ که عبارت است از هدف قرار دادن دنیا و نه ابزار و وسیله قرار دادن آن ـ بازمی دارد . این رهنمودها در خطبه ۱۱۱ نهج البلاغه آمده است .
پس از ستایش پروردگار; همانا من شما را از دنیای حرام می ترسانم زیرا در کام شیرین و در دیده انسان سبز و رنگارنگ است در شهوات و خواهش های نفسانی پوشیده شده و با نعمت های زودگذر دوستی می ورزد با متاع اندک زیبا جلوه می کند و در لباس آرزوها خود را نشان می دهد و با زینت غرور خود را می آراید شادی آن دوام ندارد و کسی از اندوه آن ایمن نیست .
شناخت ماهیت دنیا
دنیای حرام بسیار فریبنده و بسیار زیان رساننده است دگرگون شونده و ناپایدار فناپذیر و مرگبار و کشنده ای تبهکار است و آنگاه که به دست آرزومندان افتاد و با خواهش های آنان دمساز شد می نگرند که جز سرابی بیش نیست که خدای سبحان فرمود :
« زندگی چون آبی ماند که از آسمان فروفرستادیم و به وسیله آن گیاهان فراوان رویید سپس خشک شده باد آنها را پراکنده کرد و خدا بر همه چیز قادر و تواناست » . (۱ )
کسی از دنیا شادمانی ندید جز آن که پس از آن با اشک و آه روبرو شد; هنوز با خوشی های دنیا روبرو نشده است که با ناراحتیها و پشت کردن آن مبتلا می گردد; شبنمی از رفاه و خوشی دنیا بر کسی فرود نیامده جز آن که سیل بلاها همه چیز را از بیخ و بن برمی کنند.
هرگاه صبحگاهان به یاری کسی برخیزد شامگاهان خود را به ناشناسی می زند اگر از یک طرف شیرین و گوارا باشد از طرف دیگر تلخ و ناگوار است .
کسی از فراوانی نعمت های دنیا کام نگرفت جز آن که مشکلات و سختی ها دامنگیر او شد. شبی را در آغوش امن دنیا به سر نبرده جز آن که صبحگاهان بال های ترس و وحشت بر سر او کوبید بسیار فریبنده است و آنچه در دنیاست نیز فریبندگی دارد فانی و زودگذر است و هرکس در آن زندگی می کند فنا می پذیرد.
● روش برخورد با دنیا
در زاد و توشه آن جز تقوا خیری نیست . کسی که به قدر کفایت از آن بردارد در آرامش به سر می برد و آن کس که در پی به دست آوردن متاع بیشتری از دنیا باشد وسائل نابودی خود را فراهم کرده و به زودی از دست می رود. بسا افرادی که به دنیا اعتماد کردند ناگهان مزه تلخ مصیبت را بدانها چشاند و بسا صاحب اطمینانی که به خاک و خونش کشید. چه انسان های با عظمتی را که خوار و کوچک ساخت و بسا فخر فروشانی را که به خاک ذلت افکند.
حکومت دنیا ناپایدار عیش و زندگانی آن تیره و تار گوارای آن شور و شیرینی آن تلخ غذای آن زهر و اسباب و وسائل آن پوسیده است ; زنده آن در معرض مردن و تندرست آن گرفتار بیماری است ; حکومت آن بر باد رفته و عزیزان آن شکست خورده ; متاع آن نکبت آلود و پناه آورنده آن غارت زده خواهد بود.
● عبرت از گذشتگان
آیا شما در جای گذشتگان خود به سر نمی برید که عمرشان از شما طولانی تر و آثارشان بادوام تر و آرزویشان درازتر و افرادشان بیشتر و لشکریانشان انبوه تر بودند دنیا را چگونه پرستیدند و آن را چگونه برخود گزیدند و سپس از آن رخت بربستند و رفتند : بی توشه ای که آنان را برای رسیدن به منزلگاه کفایت کند و بی مرکبی که آنان را به منزلشان رساند. آیا شنیده اید که دنیا خود را فدای آنان کرده باشد یا به گونه ای یاری شان داده یا با آنان به نیکی به سر برده باشد نه هرگز!! بلکه سختی و مشکلات دنیا چنان به آنها رسید که پوست و گوشتشان را درید با سختی ها آنان را سست و با مصیبت ها ذلیل و خوارشان کرد و بینی آنان را به خاک مالید و لگدمال کرد و گردش روزگار را بر ضد آنها برانگیخت . شما دیدید که دنیا آن کس را که برابر آن فروتنی کرد و آن را برگزید و بر همه چیز مقدم داشت که گویا جاودانه می ماند نشناخت و روی خوش نشان نداد تا آن که از دنیا رفت ! آیا جز گرسنگی توشه ای به آنها سپرد آیا جز در سختی فرودشان نیاورد و آیا روشنی دنیا جز تاریکی و سرانجامش جز پشیمانی بود
پرهیز از دنیای حرام
آیا شما چنین دنیایی را بر همه چیز مقدم می دارید و بدان اطمینان می کنید یا در آرزوی آن به سر می برید پس دنیا بد خانه ای است برای کسی که خوشبین باشد و یا از خطرات آن نترسد. پس بدانید ـ و می دانید ـ که آن را ترک می کنید و از آن رخت برمی بندید!
و پند گیرید از آنها که گفتند :
« چه کسی از ما نیرومندتر است » (۲ )
سپس آنان را به گورهایشان سپردند بی آن که سواره کارانشان خوانند و در قبرها فرود آوردند بی آن که همسایگانشان نامند از سطح زمین قبرها و از خاک کفن ها و از استخوان های پوسیده همسایگانی پدید آمدند که هیچ خواننده ای را پاسخ نمی دهند و هیچ ستمی را بازنمی دارند و نه به نوحه گری توجهی دارند. نه از باران خوشحال و نه از قحطسالی نومید می گردند. گرد هم قرار دارند و تنهایند همسایه یکدیگرند اما از هم دورند فاصله ای با هم ندارند ولی هیچ گاه به دیدار یکدیگر نمی روند. نزدیکان از هم دورند بردبارانی هستند که کینه ها از دل آنان رفته بی خبرانی که حسد در دلشان فرومرده است . نه از زیان آنها ترسی و نه به دفاع آنها امیدی وجود دارد.
درون زمین را به جای سطح آن برای ماندن انتخاب کردند و خانه های تنگ و تاریک را به جای خانه های وسیع برگزیدند. به جای زندگی با خویشاوندان غربت را و به جای نور ظلمت را برگزیدند به زمین بازگشتند چونان که در آغاز آن را پا برهنه و عریان ترک گفتند و با اعمال خود به سوی زندگی جاویدان و خانه همیشگی کوچ کردند آنسان که خدای سبحان فرمود :
« چنانکه آفرینش را آغاز کردیم آن را بازمی گردانیم و عده ای بر ماست و همانا این کار را انجام خواهیم داد » . (۳ )

پاورقی :
۱ ـ سوره کهف آیه ۴۵
۲ ـ سوره فصلت آیه ۱۵
۳ ـ سوره انبیا آیه ۱۰۴
دنیای حرام بسیار فریبنده و بسی زیان رساننده است دگرگون شونده و ناپایدار فناپذیر و مرگبار و کشنده ای تبهکار است و آنگاه که به دست آرزومندان افتاد و با خواهش های آنان دمساز شد می نگرند که جز سرابی بیش نیست
کسی از دنیا شادمانی ندید جز آن که پس از آن با اشک و آه روبرو شد هنوز با خوشی های دنیا روبرو نشده است که با ناراحتی ها و پشت کردن آن مبتلا می گردد شبنمی از رفاه و خوشی دنیا بر کسی فرود نیامده جز آن که سیل بلاها همه چیز را از بیخ و بن برمی کنند
آیا شما در جای گذشتگان خود به سرنمی برید که عمرشان از شما طولانی تر و آثارشان با دوام تر و آرزوهایشان درازتر و افرادشان بیشتر و لشکریانشان انبوه تر بودند دنیا را چگونه پرستیدند و آن را چگونه بر خود گزیدند و سپس از آن رخت بربستند و رفتند. بی توشه ای که آنان را برای رسیدن به منزلگاه کفایت کند و بی مرکبی که آنان را به منزلشان رساند

منبع : روزنامه جمهوری اسلامی