ازبکستان

ازبکستان پس از بیش از یک قرن تحت سلطه روسها - در ابتدا بخشی از امپراطوری روسیه، و سپس به عنوان یکی از جمهوری های اتحاد جماهیر شوروی سابق - در سال ۱۹۹۱ میلادی به کشوری مستقل تبدیل شد.
ازبکستان، که در کنار جاده تاریخی ابریشم میان اروپا و آسیا قرار دارد، شامل شهرهای باستانی سمرقند و بخاراست، که به خاطر معماری های باشکوهشان شهرت دارند و زمانی از جمله مراکز غنی بازرگانی و فرهنگی جهان بودند.
ازبکستان پرجمعیت ترین کشور آسیای مرکزی، و همچنین مقتدرترین قدرت نظامی در این منطقه است. ناظران سیاسی بر این باورند که ازبکستان می کوشد نقشی مسلط در منطقه بدست آورد. هیچ اپوزیسیون متشکل داخلی در کشور وجود ندارد و رسانه ها هم شدیدا بوسیله دولت کنترل می شوند.
ظهور گروههای افراطی اسلامگرا در آسیای مرکزی، ازبکستان را از لحاظ امنیتی به هراس انداخته است. حکومت مرگ دهها نفر را در انفجارهایی که در سال ۱۹۹۹ در تاشکند، پایتخت کشور، به وقوع پیوست به این گروههای افراطی اسلامگرا نسبت داده و آنها را متهم می کند به اینکه قصد دارند اسلام کریم اف، رئیس جمهور، را به قتل برسانند و کشور را بی ثبات کنند.
سرکوب این گروهها از سوی حکومت منجر به انتشار گزارشهای متعددی پیرامون نقض حقوق بشر در ازبکستان شده است. در یک گزارش سازمان ملل اعمال شکنجه در این کشور "نظام یافته" توصیف شده است.
در این میان شدت کنترل سیاسی در اقتصاد متمرکز کشور انعکاس یافته است و از این رو اصلاحات اقتصادی روند بسیار کندی را طی می کنند. بر اساس گزارشی که از سوی بانک جهانی در سال ۲۰۰۳ منتشر شد، رشد اقتصادی در ازبکستان پایین ترین حد در میان جمهوری های اتحاد جماهیر سابق است.
سیاستهای انعطاف ناپذیر اسلام کریم اف موجب پیدایش شکاف میان ازبکستان و دیگر کشورهای آسیاس مرکزی شده است. ازبکستان با هرگونه حرکتی به سوی ایجاد همگرایی سیاسی نزدیک میان جمهوریهای اتحاد جماهیر سابق مخالفت نموده است. در این راستا این کشور از عضویت کشورهای مستقل مشترک المنافع خارج شده است.
●اطلاعات کلی
جمعیت: ۲۶.۹ میلیون
پایتخت: تاشکند
مساحت: ۴۴۷،۴۰۰ کیلومتر مربع
زبان اکثریت: ازبکی، تاجیکی، روسی
دین اکثریت: اسلام
امید به زندگی: ۶۶ سال (مردان)، ۷۲ سال (زنان)
واحد پول: ۱ سوم ازبک = ۱۰۰ تین
صادرات عمده: پنبه، طلا، گاز طبیعی، کود معدنی، فلزات، منسوجات و ماشین آلات
میانگین درآمد سالانه: ۴۲۰ دلار (بانک جهانی)
نشانه اینترنتی : uz.
کد تلفن بین المللی: +۹۹۸
●رهبران سیاسی
▪رییس جمهور: اسلام کریم اف
▪اسلام کریم اف
اسلام کریم اف از سال ۱۹۸۹ که به سمت ریاست حزب کمونیست ازبکستان شوروی سابق - و یکسال بعد به مقام ریاست جمهوری - منصوب شد، همواره در صدر رهبری قرار داشته است.
در یک همه پرسی که در سال ۱۹۹۵ برگزار شد، دوره ریاست جمهوری وی به مدت پنج سال تمدید شد. او در سال ۲۰۰۰ بدون هیچ مخالفتی بار دیگر در انتخابات به پیروزی رسید.
او مجددا در سال ۲۰۰۲ در یک همه پرسی دیگر موفق شد که دوران ریاست جمهوری را از پنج به هفت سال تمدید نماید. این تمدید بعد از انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۵ قابل اجراست.
در سال ۲۰۰۳ پارلمان این کشور قانونی را به تصویب رساند که بر اساس آن کریم اف از پیگرد قانونی در ارتباط با فعالیتهای خود در طول ریاست جمهوری اش مصون خواهد بود. با این وجود برخی صاحبنظران براین باورند که او پس از اتمام دوره ریاست جمهوری اش، همچنین در این مقام باقی خواهد ماند. هرچند کریم اف شخصا چنین احتمالی را انکار کرده است.
وی در کنار اعمال کنترلهای شدید در داخل کشور و سرکوبی مخالفان سیاسی و مذهبی تلاش کرده است که موقعیتش را در منطقه تقویت کند.
در این میان شماری از این تحلیلگران معتقدند که خطر مبارزه جویی از سوی اسلامگرایان واقعیتی ملموس است در حالی که شماری دیگر کریم اف را به بزرگنمایی درباره خطر اسلامگرایان متهم کرده اند و می گویند که او می خواهد از این طریق حکومت اقتدادگرانه خود را توجیه کند. آنان بر این باورند که این امر نتیجه معکوس در پی خواهد داشت.
پس از ۱۱ سپتامبر کریم اف با در اختیار گذاشتن کشورش به عنوان پایگاهی برای نظامیان آمریکایی برای دسترسی به افغانستان روابط نزدیکی با واشنگتن برقرار کرد.
وقایع ۱۱ سپتامبر در ایالات متحده امریکا به کریم اف یاری کرد که با در اختیار گذاشتن کشورش به عنوان پایگاهی برای نظامیان آمریکایی برای دسترسی به افغانستان روابط نزدیکی با واشنگتن برقرار کند.
این امر موجب افزایش کمکهای مالی امریکا به ازبکستان شده است. ازاینرو ناظران حقوق بشر با ابراز نگرانی شدید از اوضاع هشدار دادند که این حمایتها تمرکز بین المللی بر روی بسیاری از موارد گزارش شده از شکنجه و حقوق بشر در ازبکستان را دشوار نموده است.
کریم اف در سال ۱۹۳۸ در شهر سمرقند متولد شد. او تحصیلاتش در رشته اقتصاد است و مناصب مهمی در ازبکستان شوروی سابق بعهده داشته است، از جمله وزارت دارایی و ریاست کمیته مرکزی حزب کمونیست ازبکستان.
▪نخست وزیر: شوکت میرزایف
●رسانه ها
با وجود اینکه قانون اساسی سانسور خبری را ممنوع و آزادی مطبوعات را تضمین کرده است، حکومت رسانه ها را تحت کنترل شدید قرار می دهد.
براساس گزارشی که در سال ۲۰۰۳ از سوی گزارشگران بدون مرز، که یک سازمان بین المللی دفاع از آزادی مطبوعات است، منتشر شد رسانه ها اجاره ذکر مطالبی در رابطه با مسائلی از قبیل اپوزیسیون سیاسی، رواج فساد یا سلب آزادیهای مدنی نیستند.
در این گزارش اضافه می شود که حکومت خبرنگارانی را که این قوانین را زیرپا می گذارند مورد اذیت و آزار قرار می دهد و یا به زندان می اندازد.
با وجود اینکه در سال ۲۰۰۲ سانسور مطبوعات قبل از چاپ آنها لغو شد خودسانسوری امری متداول است.
کمیته حمایت و دفاع از آزادی رسانه ها، واقع در امریکا، گزارش کرده است که شماری ازمطبوعات ماموران سانسور سابق را استخدام کرده اند تا از خطر چاپ مقالات ناخوشایند بکاهند.
اکثر چاپخانه ها و مراکز پخش تحت تصدی دولت قرار دارند.
علاوه بر شبکه های دولتی، ازبکستان دارای ۳۵ ایستگاه تلویزیونی و چندین کانال رادیویی خصوصی - از جمله ۱۵ کانال در تاشکند - است. با وجود اینکه دسترسی به برخی کانالهای خارجی از طریق ماهواره میسر است، معذالک بسیاری از مردم از توان مالی برای دسترسی به این کانالها بی بهره اند.
بر اساس آمار رسمی کشور در ژانویه ۲۰۰۵ حدود ۶۷۵ هزار نفر در سال ۲۰۰۲ کاربر اینترنت بودند.
●مطبوعات
۱ـ خلق سوزی - روزنامه دولتی
۲ـ نرئدنویا اسلووا - روزنامه دولتی به زبان روسی
۳ـ پراودا وستوکا - روزنامه دولتی به زبان روسی
۴ـ ازبکستان ازوی - نشریه حزب حاکم دولت
۵ـ حریت - نشریه خبرگزاری دولتی
۶ـ فداکار - نشریه حزب حاکم دولت
۷ـ محیت - نشریه هفتگی
●تلویزیون
۱ـ سازمان رادیو تلویزیون ازبکستان - شبکه دولتی
۲ـ تلویزیون یوشلار - شبکه دولتی
۳ـ تلویزیون ام.تی.آر.کی. - شبکه خصوصی جوانان، منطقه اندیجان
۴ـ تلویزیون بغداد - شبکه تلویزیونی مستقل منطقه فرقانه
۵ـ تلویزیون ملاقات - شبکه تلویزیونی مستقل منطقه فرقانه
۶ـ تلویزیون بکاباد - شبکه تلویزیونی مستقل منطقه تاشکند
۷ـ تلویزیون علاقه - شبکه تلویزیونی مستقل منطقه سیردریا
۸ـ تلویزیون سمرقند - شبکه تلویزیونی مستقل
۹ـ تلویزیون اربیتا - شبکه تلویزیونی مستقل
●رادیو
۱ـ سازمان رادیو تلویزیون ازبکستان - شبکه دولتی
۲ـ رادیو یوشلار - شبکه دولتی، ویژه جوانان
۳ـ رادیو بین المللی تاشکند - بخش برون مرزی شبکه دولتی بر روی موج کوتاه
۴ـ رادیو اکودولینی اف.ام. - شبکه رادیویی مستقل مناطق فرقانه، تاشکند و سیردریا
۵ـ رادیو اوریت اف.ام.- شبکه رادیویی مستقل
۶ـ رادیو سزام اف.ام. - شبکه رادیویی مستقل مناطق تاشکند و سیردریا
۷ـ رادیو ازبگیم تروناسی - شبکه رادیویی مستقل منطقه تاشکند
۸ـ رادیو گراند - اولین شبکه رادیویی مستقل تاشکند بر روی موج اف.ام.
●خبرگزاری ها
۱ـ خبرگزاری دولتی ازبکستان
۲ـ خبرگزاری جهان - متعلق به وزارت خارجه
۳ـ خبرگزاری ترکستان پرس