بخت و اقبال در قلمرو سیمرغ

یك ماه دیگر به برگزاری بیست و پنجمین دوره «جشنواره بین المللی فیلم فجر» باقی مانده است. با برگزاری این رویداد بزرگ سالانه در تهران، رنگ و بوی تازه ای در سینمای ایران شاهد خواهیم بود و همچون سال های گذشته در ۱۰ روز برگزاری جشنواره می توانیم درباره محصولات سینمای ایران قضاوت دقیقی داشته باشیم.
جشنواره فیلم فجر همچون سال های پیش در ۲ بخش اصلی «مسابقه سینمای ایران» و «مسابقه بین الملل» برپا می شود و گرچه آثار برخی سینماگران جهان را می توان در بخش های مختلف بین الملل نیز شاهد باشیم، اما برای علاقه مندان سینمای ایران طبیعتاً بخش داخلی معنای دیگری دارد. این بخش شامل ۲ زیرمجموعه «مسابقه سینمای ایران» یا همان سودای سیمرغ و بخش میهمان خواهد بود. برای این ۲ بخش تا پایان مهلت اعلام شده مجموعاً ۹۴ فیلم داستانی و مستند بلند متقاضی حضور شده اند كه هیأت انتخاب نیز از میان این آثار ۲۰ تا ۲۳ فیلم در بخش مسابقه و رقمی در همین حدود برای بخش میهمان گزینش خواهد كرد، بنابراین حداكثر ۴۰ تا ۴۵ فیلم برای نمایش در جشنواره امسال شانس بیشتری پیدا می كنند. در این گزارش نگاهی گذرا داریم به فیلم هایی كه شانس بیشتری برای حضور در پرده سینماهای جشنواره خواهند داشت.
● فیلم هایی كه سودای سیمرغ دارند
همان طور كه پیش از این نوشتیم، ۲۰ آذرماه آخرین مهلت ارسال تقاضای تهیه كنندگان و كارگردانان برای حضور آثارشان در جشنواره بیست و پنجم اعلام شده بود اما تا چند روز پس از این تاریخ نیز فرم های تقاضا پر شدند و به دفتر جشنواره رسیدند.
بنابه گزارش ما و سپس اعلام رسمی بنیاد سینمایی فارابی، در نهایت جدول تقاضاها با ۹۴ فیلم بسته شد. این فیلم ها عبارتند از: خون بازی (ساخته رخشان بنی اعتماد)، حافظ (ابوالفضل جلیلی)، سنتوری (داریوش مهرجویی)، اتوبوس شب (كیومرث پوراحمد)، اقلیما (محمدمهدی عسگرپور)، رئیس (مسعود كیمیایی)، مثل یك قصه (خسرو سینایی)، پارك وی (فریدون جیرانی)، تك درخت ها (سعید ابراهیمی فر)، قاعده بازی (احمدرضا معتمدی)، مخمصه (محمدعلی سجادی)، سنگ كاغذ قیچی و چهارانگشتی (سعید سهیلی)، نسل جادویی (ایرج كریمی)، تیغ زن (علیرضا داوودنژاد)، بچه های ابدی (پوران درخشنده)، خاطرات پیرمرد ۷۵ ساله (محمدرضا اصلانی)، دریای پارس (منوچهر طیاب)، قفل ساز و سبز كوچك (غلامرضا رمضانی)، بالاتر از آسمان (فریدون حسن پور)، تصمیم كبری (سیروس حسن پور)، امپراتور (هوشنگ درویش پور)، سرگیجه (محمد زرین دست)، روز باران و گزارش مریم (اسماعیل براری)، نسكافه داغ داغ (علی قوی تن)، پسران آجری (مجید قاریزاده) احضارشدگان و آن كه دریا می رود (آرش معیریان)، ایستگاه بهشت (نادر مقدس)، گناه فرزند (ابوالقاسم طالبی)، سینه سرخ و سومین روز پس از مرگ (پرویز شیخ طادی)، شعر من سرزمین من و لبخند نورا (محمد نوری زاد)، این ترانه عاشقانه نیست (رحمان رضایی)، آفتاب بر همه یكسان می تابد (عباس رافعی)، آینه (سیامك شایقی)، راننده تاكسی (مهدی صباغ زاده)، عاشق (افشین شركت)، ملودی (جهانگیر جهانگیری)، خواب لیلا (مهرداد میرفلاح) و شب كایت ها (حبیب الله بهمنی).
همچنین فیلم های: مصائب دوشیزه (مسعود اطیابی)، خدا نزدیك است (علی وزیریان)، رامی (بابك شیرین صفت)، انتهای زمین (ابوالفضل صفاری)، آرامش در میان مردگان (مهرداد فرید)، نیما یوشیج (نادر كجوری)، گناه من (مهرشاد كارخانی)، پاپیتال (اردشیر شلیله)، قاصدك ها در باد می رقصند (محمدابراهیم معیری)، خاك سرد (رضا سبحانی)، آدم (غلامرضا كاهانی)، پابرهنه در بهشت (بهرام توكلی)، آن سه نفر (نقی نعمتی)، روایت های ناتمام (پوریا آذربایجانی)، از جشنواره تا دولت ایران (پژمان تیموری)، آخرین ملكه زمین (محمدرضا عرب)، یك فنجان چای در شهر (مجید عاشقانی)، اسلحه شیشه ای (علی جلالی)، سكوت (محمدرضا آهنج)، روز بعد (رحیم ذبیحی)، آیینه دهر (علی جلالی)، پل (گروهی)، خیلی به تو فكر می كنم (میلاد صدرعاملی و آرش نعیمیان)، قهوه تلخ (مجتبی اسپنانی)، بوتیمار (محمد ترابی)، رویای غمناك (اصغر یوسفی نژاد)، ساعت ۲۵ (مسعود آب پرور)، همیشه سربلند (سعید تهرانی)، تهران انار ندارد (مسعود بخشی)، گاهی واقعی (رامین لباسچی)، پایان راه (افسانه مرادی)، نقابی برای وداع (علی ستارپور)، ستیز با درون (اصغر نصیری)، كتاب قرمز (مزدك میرعابدینی)، یك قدم تا خدا (علی عطشانی)، جایی نزدیك خدا (بابك سراب)، حیات (عرش پورزارعی) و در شهر خبری نیست هست (رضا خطیبی).
و در گروهی دیگر، چند روز بعد (نیكی كریمی)، اخراجی ها (مسعود ده نمكی)، پاداش سكوت (مازیار میری)، مینای شهر خاموش ـ یا رنگ های خاطره ـ (امیرشهاب رضویان)، گوشواره (وحید موسائیان)، آتشكار (محسن امیریوسفی)، فقط چشماتو ببند (علیرضا امینی)، سبیل مردونه (جواد اردكانی)، صبحی دیگر (ناصر رفایی)، روز سوم (محمدحسین لطیفی) و جعبه موسیقی (فرزاد مؤتمن).
● پروانه ساخت و ماراتن رسیدن به جشنواره
علاقه مندان پیگیر سینمای ایران به طور قطع می دانند كه تا پیش از سال ۱۳۷۶ شرط اكران عمومی فیلم های سینمای ایران حضور در جشنواره فیلم فجر بود، اما بعد از آن حضور در جشنواره «اختیاری» شد. بنابراین ماراتن طاقت فرسای رسیدن فیلم ها به جشنواره نه به طور كامل بلكه تا حدودی از میان رفت، دلیل این امر هم اشتیاق بسیاری از سینماگران برای حضورشان در این رویداد است. بنابراین هر سال بسیاری از فیلم هایی كه متقاضی جشنواره هستند درهمان ماراتنی كه گفته شد از تلاش برای رسیدن نسخه كامل به جشنواره بازمی مانند و بدین ترتیب از سوی هیأت انتخاب كنار گذاشته می شوند. از سوی دیگر در چند سال گذشته قانونی وضع شد مبنی بر این كه فیلم های حاضر درجشنواره همزمان با بررسی هیأت انتخاب، از سوی هیأت نظارت و ارزشیابی نیز بررسی می شوند و در واقع شانس حضور در جشنواره با صدور پروانه نمایش یكی شده و از آنجا كه طبق قوانین معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شرط صدور مجوز نمایش، داشتن پروانه ساخت است، تعدادی از آثار متقاضی كه دارای پروانه ساخت نیستند خود به خود شانس صدور پروانه نمایش و البته حضور در جشنواره فیلم فجر را از دست می دهند. این گروه از آثار عمدتاً محصول نهادها و سازمان های فرهنگی دیگری است كه مطابق با قوانین و شرایط آن نهادها پروانه ساخت خود را دریافت كرده اند و گاه برای نمایش در بخش به جز سینماهای كشور ـ مثلاً تلویزیون یا ویدئوكلوپ ها ـ تولید شده اند، با این حساب اداره نظارت و ارزشیابی معاونت سینمایی به عنوان تنها مركز رسمی صدور پروانه نمایش فیلم در سینماهای كشور وارد این بحث می شود. بنابراین تعدادی از فیلم های متقاضی كه محصولات نهادهایی همچون تلویزیون، حوزه هنری، كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان یا سازمان هایی مثل شهرداری هستند در مرحله بازبینی هیأت انتخاب و در كنار هیأت نظارت و ارزیابی بررسی دقیق تری می شوند و گرچه تعدادی از این آثار هر سال به جشنواره راه پیدا می كنند اما تعدادی دیگر نیز از جشنواره بازمی مانند. همچنین تعدادی از فیلم ها نیز گرچه برای حضور در جشنواره از همه تلاش خود بهره می گیرند اما به دلایل پیش بینی نشده در مراحل فنی متوقف می شوند و در زمان مقرر آماده نمایش نمی شوند.
● فیلم های آماده نمایش
شاید نتوان آمار دقیقی از مراحل تولید (فیلمبرداری ـ تدوین ـ مراحل فنی) این ۹۴ اثر داد، اما نگاهی به خبرهای رسیده یا منتشره در مطبوعات و خبرگزاری ها وضع نسبی این فیلم ها را برای ما شناسایی می كند. با این فرض گروه اول فیلم هایی كه آماده نمایشند و به این لحاظ شانس بیشتری برای حضور در جشنواره دارند از این قرارند: آرامش در میان مردگان (مهرداد فرید)، این ترانه عاشقانه نیست (رحمان رضایی)، خاك سرد (رضا سبحانی)، رامی (بابك شیرین صفت)، آخرین ملكه زمین (محمدرضا عرب)، خون بازی (رخشان بنی اعتماد)، تك درخت ها (سعید ابراهیمی فر)، سنتوری (داریوش مهرجویی)، سنگ كاغذ قیچی (سعید سهیلی)، صبحی دیگر (ناصر رفایی)، گاهی واقعی (رامین لباسچی)، نسكافه داغ داغ (علی قوی تن)، شب كایت ها (حبیب الله بهمنی)، در شهر خبری نیست، هست (رضا خطیبی)، خدا نزدیك است (علی وزیریان)، عاشق (افشین شركت)، آفتاب بر همه یكسان می تابد (عباس رافعی)، ایستگاه بهشت (نادر مقدس)، چند روز بعد (نیكی كریمی)، سبیل مردونه (جواد اردكانی)، سینه سرخ (پرویز شیخ طادی)، گوشواره (وحید موسائیان)، یك قدم تا خدا (علی عطشانی) و...
● مراحل فنی، یك قدم تا جشنواره
بخش زیادی از فیلم های متقاضی حضور درجشنواره آثاری هستند كه آخرین مراحل فنی را از سر می گذرانند. این گروه معمولاً در مراحل مختلف تدوین، قطع نگاتیو، صداگذاری، میكس، ضبط موسیقی، كپی صفر، چاپ و... قرار دارند و در صورت انتخاب در مدت باقی مانده تا آغاز جشنواره (۳۰ تا ۴۰ روز) آماده نمایش در سینماهای جشنواره می شوند.
بیشترین تعداد آثار متقاضی هر سال معمولاً در این گروه قرار دارند.
▪ اسامی فیلم هایی كه در مراحل مختلف فنی هستند نیز به این شرح است:
بچه های ابدی (پوران درخشنده)، آتشكار (محسن امیریوسفی)، راننده تاكسی (مهدی صباغ زاده)، انتهای زمین (ابوالفضل صفاری)، تیغ زن (علیرضا داوودنژاد)، آدم (غلامرضا كاهانی)، احضارشدگان (آرش معیریان)، بالاتر از آسمان (فریدون حسن پور)، اتوبوس شب (كیومرث پوراحمد)، مصائب دوشیزه (مسعود اطیابی)، مثل یك قصه (خسرو سینایی)، اخراجی ها (مسعود ده نمكی)، قاعده بازی (احمدرضا معتمدی)، گناه من (مهرشاد كارخانی)، نسل جادویی (ایرج كریمی)، اقلیما (محمدمهدی عسگرپور)، گزارش مریم (اسماعیل برابری)، ملودی (جهانگیر جهانگیری)، رئیس (مسعود كیمیایی)، رنگ های خاطره (امیرشهاب رضویان)، تصمیم كبری (سیروس حسن پور)، پارك وی (فریدون جیران)، قفل ساز (غلامرضا رمضانی)، پاپیتال (اردشیر شلیله)، شعر من سرزمین من و لبخند نورا (محمد نوری زاد) و...
● در مرحله فیلمبرداری
كمترین شانس در ماراتن رسیدن به جشنواره هر سال متعلق به گروهی از فیلم هاست كه تا یك ماه قبل از برگزاری جشنواره همچنان مشغول فیلمبرداری هستند، چرا كه این دسته از آثار حتی در شرایطی كه آخرین سكانس های فیلم را پشت سر می گذرانند به دلیل ازدحام در استودیوها و مشغول بودن سینماگران فعال در بخش های فنی، ناچارند با شتاب بسیار زیاد و حتی كار شبانه روزی فیلم خود را به این رویداد بزرگ برسانند و این امر نیز به طور قطع در كیفیت آثار تأثیر مناسبی نخواهد گذاشت. برای رفع این مشكل صاحبان این آثار البته یك «فكر ویژه» اتخاذ می كنند، در این گروه از آثار در حال فیلمبرداری تدوین صحنه های گرفته شده به طور همزمان توسط تدوین كننده انجام می شود تا در وقت نیز صرفه جویی شده و در مهلت مقرر فیلم موردنظر به دفتر جشنواره تحویل شود.
به هر حال فیلم هایی كه در حال فیلمبرداری هستند، آخرین مراحل فیلمبرداری را می گذرانند یا احتمالاً تا امروز فیلمبرداری آنها به پایان رسیده است از این قرارند: چهارانگشتی (سعید سهیلی)، پاداش سكوت (مازیار میری)، جعبه موسیقی (فرزاد مؤتمن)، خواب لیلا (مهرداد میرفلاح)، آینه (سیامك شایقی)، روز سوم (محمدحسین لطیفی)، گناه فرزند (ابوالقاسم طالبی) و...
● فعلاً نامشخص
همانطور كه پیش از این گفته شد تعدادی از فیلم ها آثار مستند، تلویزیونی، رسانه های تصویری و... است. بنابراین اطلاعات دقیق و كاملی از آنها فعلاً در دسترس نیست، تعدادی از آثار هم بنا به یك رسم متأخر در سكوت خبری ساخته شده اند و كمتر خبری از آنها می توان در رسانه ها و روزنامه ها پیدا كرد.
به هر ترتیب امروز كه تقریباً یك ماه از فعالیت هیأت انتخاب جشنواره گذشته است بیش از نیمی از فیلم ها مورد بررسی قرار گرفته اند و مابقی آثار در مسیر دیدن و رسیدن هستند. امسال بیست و پنجمین دوره جشنواره برگزار می شود و با گذشت ربع قرن از سوی دیگر مدیران فرهنگی و سینمایی جدید نخستین جشنواره از محصولات تحت حمایت و نظارت خود را به معرض داوری می گذارند، بنابراین تا روز انتشار اسامی فیلم های بخش مسابقه و میهمان و همچنین نمایش آثار بر پرده سینماهای جشنواره در انتظار می مانیم و آرزو می كنیم در جشنواره امسال آثار باارزش و با كیفیتی را شاهد باشیم. انشاءالله.

بهمن عبداللهی

منبع : روزنامه ایران