و اینک جشنواره فیلم فجر

بالاخره بیست و ششمین جشنواره فیلم فجر از راه رسید و فصلی تازه در تقویم سینمایی ایران گشوده شد؛ تقویمی که تناسبی نمادین و بنیادین با تقدیر سینمای کشور نیز دارد و شب های جشنواره را به شب های قدر سینمایی بدل می کند که بر سرنوشت حرفه یی اهالی سینما در هر حوزه و رشته یی تاثیر می گذارد.
ساختار دولتی فرهنگ و سینمایی ما به جشنواره فجر به عنوان یک رخداد رسمی، هویتی مضاعف می بخشد و آن را فراتر از یک رقابت فرهنگی صرف قرار می دهد. ردصلاحیت های سینمایی و حذف برخی از فیلم ها در همین جشنواره حاضر و پیشینه آن در گذشته از اهمیت فراذاتی این جشنواره پرده برمی دارد و چشم اندازهای سیاسی و ایدئولوژیکی در قلمرو فرهنگ و به ویژه سینما را روشن می سازد.
این تعامل نزدیک میان فرهنگ و سیاست بیش از هر چیز خود را در عالم تصویر و رسانه نشان می دهد و سینما به عنوان نماد این هویت جدید، قدرتی مضاعف می یابد و بر زیست- جهان انسان مدرن هژمونی می یابد.
در واقع ماهیت دوگانه سینما که همزمان بر مدار رسانه و پیام می چرخد، موقعیتی فراخمندتر نسبت به دیگر هنرها در دنیای معاصر برای سینما ایجاد کرده است که از آن گریزی نیست. گرچه برخورد سلیقه یی و گزینشی و اتوریته ممیزی در عرصه سینمایی به حیات پویای این هنر در جامعه ما لطمه می زند اما این کنش تلخ خود پیامی شیرین و تامل برانگیز در خود دارد که نشان از ماندگاری جوهره و گوهر هنر هفتم در این سرزمین است و آن اهمیت سینما است.
دیگر بر هیچ کس به ویژه مسوولان و سیاستگذاران فرهنگی پوشیده نیست که یک فیلم تنها یک فیلم نیست و چه بسا وجوه فرهنگ سازی و رفتارانگیزی آن بیش از آثار مفرح و سرگرمی ساز آن باشد و فاصله سینما با زندگی هر روز کمتر می شود و سینما دیگر نه بازتاب واقعیت که خود واقعیت است.
به همین دلیل است که جشنواره فجر با همه فراز و نشیب هایش و حرف و حدیث ها و نقد و اعتراض هایی که از مبدأ و در مرحله انتخاب فیلم ها تا داوران و شیوه داوری و در نهایت برگزیدن برترین ها در آن وجود دارد باز هم برای اهالی سینما، شیرین و جذاب است.
رمز این دلپذیر بودن نیز خود سینما است و دیگر هیچ. به این معنا که فراتر از نتایج و نقایص این جشنواره که شاید از آن گریزی هم نباشد این خود سینما است که بر کرسی اقتدار می نشیند و موجودیت خود را به رخ می کشد و آنچه در لابه لای این هیاهو و شلوغی ها جلوه گری می کند نفس سینما است و این تجربه یی لذت بخش برای اهالی سینما است که باید قدر آن را دانست. تجربه یی که اگر مهم ترین دستاورد جشنواره نباشد دست کم یکی از آنها است.
برای اهالی سینما که هویت و حرمت خویش را از هنرشان می گیرند چه چیز شیرین تر از اینکه ده روزی سینما به دغدغه همگانی بدل شود و بر پیشانی افکار عمومی بنشیند.
وقتی در این دوره سینما ارزش خبری بیشتری می یابد و بر صدر اخبار می نشیند و همین که مردم برای حضور در جشنواره صف های طویل تشکیل می دهند و در خانه و مدرسه و محل کار کمی از سینما صحبت می کنند و رسانه ها و مطبوعات به تهیه و تولید گزارش ها و ویژه نامه های جشنواره فیلم همت می گمارند، پاداشی گرانقدر و تجربه یی رضایت بخش برای اهالی سینما است.
از سوی دیگر و در کنار این آشتی مخاطب عام با سینما، دست اندرکاران این حرفه از کارگردان و بازیگر تا منتقدان و مولفان سینمایی فرصتی می یابند تا همدیگر را ببینند و از دغدغه مشترک خود سخن بگویند؛ فرصتی که در طول سال بسیار کم اتفاق می افتد و این مجال اندک غنیمتی است تا دیدار اهالی سینما تازه شود.
جشنواره فیلم فجر علاوه بر کارکردهای تخصصی که برای مخاطبان جدی اهالی سینما دارد یکسری لذت های مشترک نیز با مخاطبان عام دارد مثل لذت تماشای اولین بار و چه بسا بدون سانسور فیلم ها یا صحبت کردن و نقد و بررسی آنها که کمتر در اکران های عمومی فیلم ها اتفاق می افتد و مخاطبان برخلاف اکران عمومی به نقد و تحلیل های آثاری که در جشنواره دیده اند در رسانه ها به ویژه مطبوعات توجه می کنند و این توجه جدی البته منتقدان و نویسندگان سینمایی را کانون توجه بیشتری قرار می دهد و اتصال این حلقه مفقوده میان مخاطب و مولف به واسطه همین ارتباط تا حدی جبران می شود. البته تجربه دیدار مستقیم بازیگران و کارگردان ها با مخاطب را نیز نباید دست کم گرفت، تجربه یی که به نزدیکی مولف و مخاطب کمک می کند و به درونی کردن اثر در میان مخاطبان بسیار موثر است.
جشنواره فیلم فجر به دلیل همین ماهیت رقابتی و مسابقه یی بودن از مولفه های جذاب و پرکششی برخوردار می شود که در اکران عمومی پیش نمی آید و البته حاشیه های پررنگ هم آن را پویاتر می سازد. این پویایی شاید بیش از هر چیز در دو عنصر و ساحت اصلی سینما خود را نشان می دهد و برجسته تر می کند.
در واقع در میان اصناف سینمایی آنچه بیشتر از همه پشت ویترین جشنواره می نشیند و به چشم می آید کارگردان ها و بازیگران هستند. گویی سیمرغ های آنها بالاتر می پرد و در افق نگاه بیشتری قرار می گیرد به این معنی که کنجکاوی و میل مخاطب برای پیگیری جوایز این دو صنف سینمایی بیش از دیگران است و آنها سوگلی های جشنواره هستند.
تماشای آثار جدید از کارگردان های بزرگ به ویژه برای منتقدان و نمایش جلوه یی تازه از بازیگری توسط بازیگران حرفه یی بخش مهمی از هیجان جشنواره را خلق می کند اما در پس این عناصر و شاخص های متعدد آنچه جشنواره را با همه حرف و حدیث هایش برجسته می سازد و منزلت می بخشد نه صرفاً همین خاطرات سینمایی که خود سینما است.
این روزها گفتمان سینمایی بر بازار فرهنگی کشور سلطه می یابد و به پارادایمی غالب بدل می شود. سینما اینجا بیش از آنکه بر بال های سیمرغ جشنواره تکیه کند بر ساحت رسانه یی خود استوار می شود و بر هویت رسانه یی خود گواه می دهد تا لااقل برای چند روز هم که شده قدرت و منزلت خویش را به نمایش بگذارد و اثبات کند و اینک بیست و ششمین فرصت این مانور آغاز شده است تا چه پیش آید؟

سیدرضاصائمی
http://ssaemi.blogfa.com