کمای هسته ای در سایه دیپلماسی تاکتیکی روسیه

اعلام خبر توافق اعضای دائم شورای امنیت و آلمان در خصوص پیش نویس قطعنامه ای جدید علیه ایران پس از انتشار خبر تعویق نشست ۱+۵ در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد به واسطه مخالفت های روسیه، در مرحله فعلی از جریان هسته ای ایران از بعد تحلیلی، نکات قابل تاملی را در بر دارد.
آنچه در نخستین واکنش های داخلی و خارجی به این جریان خودنمایی کرد، اطلاق عناوینی چون "غیرمنتظره"، "ناگهانی" و مفاهیمی از این دست به آن بود که البته این نوع مواجهه با تحولاتی چون تعویق نشست های سیاسی یا برگزاری آن با علم به برخی واقعیات قطعی از جمله تاکتیکی بودن مواضع تمام اعضای گروه موسوم به ۱+۵ در قبال ایران و فضای کلی موضوع هسته ای آن هم در حاشیه سفر رئیس جمهور ایران به نیویورک اندکی از اذهان واقع گرا و تحلیل گر بعید می نماید!
در همین چارچوب این سئوال نیز جای طرح دارد که بروز واکنش ها، مواضع یا ارسال سیگنال های حاکی از شادمانی تهران از تعویق مذاکرات ۱+۵ که به شکل گیری این نتیجه گیری کلی در رسانه ها، مقامات و دستگاه های دیپلماسی کشورهای غربی انجامیده، بر چه مبنا یا محور تحلیلی شکل گرفته است؟
پرواضح است که نه تنها تعویق نشست ۱+۵ پس از موضع سرد وزارت خارجه روسیه، رخدادی دو از انتظار نبود که شکل گیری نشستی جدید پس از مذاکرات وزرای خارجه روسیه و آمریکا، اتفاقی قابل پیش بینی و کاملا بدیهی می نمود.
بدون شک باید مسکو را یکی از هوشمندترین بازیگران مجموع جریان تحولات هسته ای ایران بدانیم که تا کنون توانسته با ساماندهی مواضع و رویکردهای دوگانه، ضمن جلب نظر جریانات تاثیرگذار بر گروه کشورهای موسوم به ۱+۵، خود را به عنوان حامی اصلی تهران در این گروه و مخالف هرگونه برخورد رادیکال با جمهوری اسلامی ایران به جهانیان معرفی کند.
امروز البته اگر مشاهده می شود که سرگی لاوروف، به عنوان وزیر خارجه چنین کشوری اجماع ۱+۵ بر سر قطعنامه ای جدید علیه ایران را اعلام می کند، به هیچ وجه نباید متعجب شویم؛ نباید از یاد برد که روس ها در مجموع معادله هسته ای ایران، به جای تعیین « استراتژی قطعی» ( چون ایالات متحده که بر عدم دستیابی ایران به فن آوری هسته ای استوار شده) « برخوردهای تاکتیکی صرف» را در دستور کار خود قرار داده و ای بسا شاکله استراتژی مسکو در این ماجرا را تاکتیک های روسیه تشکیل دهد.
در واقع روسیه با تداوم پیگیری رویکرد مذکور در مقاطع مختلف زمانی از جمله شرایط کنونی، مجددا گامی توام با موفقیت را در عرصه «دیپلماسی تاکتیکی» خود برداشته است؛ مسکو در این چارچوب به خوبی توانسته با اداره مذاکرات رایس – لاوروف در خصوص مباحث مورد توجه دو طرف از جمله موضوع کوزوو، مسائل مربوط به سپر موشکی یا مباحث قفقاز به پیوند آن با مسئله هسته ای ایران بپردازد و در بده بستانی منطقی و نه از موضع ضعف، رویه همیشگی خویش در این عرصه را پیگیری نماید.
اما گام های روسیه در این مسیر بسیار حساب شده و با احتساب ریزترین حساسیت ها برداشته می شود؛ مسکو در اقدام اخیر خود، پیشتاز اعلام اجماع ۱+۵ بر صدور قطعنامه ای « صرفا تاکیدی» و نه «تنبیهی» علیه ایران شده است که این اقدام مفید چند فایده است:
- شکل دهی اجماع مجدد ۱+۵ ولو در ابعاد شکلی پس از افتراق ایجاد شده در جریانات مربوط به قفقاز
- تداوم فشار بر ایران آن هم ولو در ابعاد شکلی و نمایش دامنه دار بودن این روند
- و مهم ترین نکته، تحرک مجدد ماشین قطعنامه ساز غرب علیه ایران پس از توقف چندین ماهه این بار در فاز جدید
همانطور که ذکر شد، محتوای قطعنامه جدید ۱+۵ علیه ایران که به گفته وزیر خارجه روسیه ۱+۵ بر سر پیش نویس آن توافق لازم را نیز کسب کرده اند صرفا تاکیدی بوده و تنها بخش الزام آور آن برای ایران، لزوم اجرا و توجه به قطعنامه های پیشین است؛ در نگاه نخست ممکن است با توجه به این موضوع، قطعنامه مذکور را صرفا اهرمی برای نمایش توخالی حرکت ضد ایرانی غرب تلقی کنیم اما نباید از یاد برد که چنین قطعنامه ای ضمن ایفای نقش مذکور، به خوبی قابلیت شکل دهی به مقدمات آغاز مراحلی جدید در شورای امنیت علیه کشورمان را فراهم خواهد آورد.
صدور یک قطعنامه تاکیدی، پس از یک سند توصیه ای و سه قطعنامه ۱۷۳۷، ۱۷۴۷ و ۱۸۰۳ در شورای امنیت سازمان ملل متحد آن هم چند روز پس از صدور "گزارش بد البرادعی" (به گفته رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام)، می تواند به منزله شکل گیری تحرکات ابتدایی و زدن استارت اولیه در جهت خروج قطعنامه های مربوط به ایران از بند ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد تلقی گردد که حتی اگر روند مربوط به آن سال ها به طول انجامد اما گام موثر دیگری در عرصه برخوردهای تبعیض آمیز و خارج از چارچوب های بین المللی خواهد بود.
بنابراین مسکو در قالبی پیچیده با برداشتن گامی حساب شده و نه ناگهانی یا غیرمنتظره، نه تنها فضای سابق ۱+۵ علیه ایران را احیا کرده که از منظری دیگر تهران را به جهت مقابله با صدور قطعنامه تحریمی جدید، مورد لطف قرار داده است!
روسیه با این حرکت خود در واقع جای خالی دیگری را در مجموعه پازل هسته ای ایران پر کرده اما عملا با برداشتن گامی چندجانبه، که به تصویب قطعنامه تاکیدی جدید علیه ایران منجر شد، فضای مذاکرات هسته ای را تا زمان تعیین رئیس جمهور آتی ایالات متحده در کما نگه داشته است.

حامد وفایی

منبع : سایت تحلیلی خبری عصر ایران