آیا آمریکا با بقیه جهان رفتار بهتری خواهد داشت؟

سرانجام اشک‌های سال‌های بوش در حال خشک شدنند؛ اشک‌های سال‌های بوش و اشک‌های بهت و شگفتی از به ریاست‌جمهوری رسیدن یک سیاه‌پوست در ایالا‌ت متحده. اکنون چه پیش خواهد آمد؟ مطلب کلیشه‌ای و تکراری روز این است که باراک اوباما ناگزیر امید‌های دنیایی را که به او چشم دوخته‌اند به یأس تبدیل خواهد کرد. ولی موضوع ظریف‌تر از اینها است. برای اینکه ببینیم تاثیر اوباما بر جهان چگونه خواهد بود، نیاز به ردیابی و دنبال کردن عامل‌های ساختاری شالوده و اساس سیاست خارجی ایالا‌ت متحده داریم. یک مورد مفید برای این ردیابی موضوع بولیوی است و فشار‌ها بر این کشور آمریکای لا‌تین که گاه‌گاهی در صفحه‌های خبری ما جرقه می‌زنند. ‌ بولیوی فقیرترین کشور آمریکای لا‌تین است که محله‌های فقیرنشین آن ۱۳۰۰ فوت از سطح دریا ارتفاع دارند و به نظر می‌رسد دنیای فقرزده آنها با نمایش عظیم مراسم سوگند ریاست‌جمهوری آمریکا فاصله‌ای نجومی داشته باشد اما اگر با دقت و از نزدیک اوضاع این کشور را بررسی کنیم می‌توانیم یکی از پارادوکس (تضاد)‌های بزرگ ایالا‌ت متحده را توضیح دهیم که پیروزی یک جنبش مدنی را در خود پرورش داده و آن را به ثمر رسانده است ولی مانع از جنبش‌های حق‌طلبانه در خارج از این کشور می‌شود. مطالعه سیاست ایالا‌ت متحده نسبت به بولیوی جزئیات تضادی را که در مقابل یک رئیس‌جمهور سیاه‌پوست قرار دارد نشان می‌دهد. ‌
داستان زندگی رئیس‌جمهور بولیوی اوو مورالس، شباهت‌هایی با زندگی باراک اوباما دارد. در سال ۲۰۰۶ او اولین رئیس‌جمهور بومی و غیرسفیدپوست کشورش شد و نماد بالقوه دموکراسی وقتی در قرن ۱۶ اسپانیایی‌‌ها به بولیوی وارد شدند، مردم این کشور را برده خود ساختند و میلیون‌ها نفر را تا سرحد مرگ به کار کشیدند. تا دهه ۱۹۵۰، یک شخص بومی حتی اجازه نداشت در مرکز شهر لا‌پاز، جایی که کاخ ریاست‌جمهوری و کلیسای جامع در آن واقع است، قدم بگذارد، آنها معمولا‌ با بوزینه و میمون مقایسه می‌شدند و می‌شوند. ‌
مورالس در یک مزرعه سیب‌زمینی زاده شد و در فقری شدید بزرگ شد. از ۷ خواهر و برادر او ۴ نفر آنها در کودکی مردند. در زندگی و دوران بلوغ او این امر عادی و پذیرفته شده بود که کشور در کنترل سفیدپوستان باشد، بومیان هم کم‌عقل‌تر از آن به حساب می‌آمدند که کشور را اداره کنند. ‌
با این فرض که ایالا‌ت‌متحده قانونا یک دموکراسی است و رئیس‌جمهور آن می‌گوید کشورش متعهد است دموکراسی را در سایر جهان گسترش دهد، انتظار می‌رود که آنها جنبش دموکراتیک اوو مورالس را خوشامد گویند، ولی توجه کنید که بولیوی دارای ذخایر عظیمی از گاز طبیعی است و استخراج مقدار بسیار زیاد این گاز برای کورپوریشن‌های آمریکایی اساس دشواری‌های این کشور را فراهم کرده است که در اینجا به بعضی از آنها می‌پردازیم. ‌
پیش از مورالس نخبگان سفیدپوست امتیاز گاز کشور را به کمپانی‌های آمریکایی واگذار کرده بودند و تنها درصد بسیار اندکی به مردم فقرزده تعلق می‌گرفت؛ ۸ در صد. در سال ۱۹۹۹ امتیاز ذخایر آب هم به کمپانی آمریکایی بکتل داده شد و در نتیجه نرخ آب برای اکثریت مردم به دو برابر رسید. وقتی مورالس در انتخابات شرکت کرد برنامه خود را مخالفت با این امتیازات اعلا‌م کرد. او گفت که ذخایر بولیوی باید به‌نفع میلیون‌ها بولیویایی که به‌شدت فقیرند به کار گرفته شود. او به قول خود وفادار مانده است. اکنون بولیوی ۸۲ درصد امتیاز گاز فراوان خود را در اختیار دارد و پول آن را برای افزایش سلا‌مت و بهداشت مردم تا سطح ۳۰۰ درصد به کار گرفته است. او بر آن است که برای اولین‌بار در کشور سیستم بازنشستگی و مستمری ایجاد کند. میلیون‌‌ها نفر از مردم بولیوی پزشک و مدرسه را برای اولین‌بار در عمر خود می‌بینند و مورالس یکی از محبوب‌ترین رهبران در جهان دموکراتیک است. ‌
حدس من این است که اگر به اکثریت مردم ایالا‌ت‌متحده - که آدم‌های خوب و شرافتمندی هستند- با صداقت این چیز‌ها گفته شود، خشنود می‌شوند که از این جریان حمایت کنند. ولی دولت آمریکا (و بیشتر رسانه‌ها) چگونه به این تغییرات دموکراتیک واکنش نشان دادند؟ جورج بوش پرخاشگرانه مدعی بود که دموکراسی در بولیوی تضعیف شده است! و سفیر جدید او در بولیوی، مورالس را به اسامه بن‌لا‌دن تشبیه کرده است. چرا؟ برای آنها شما دموکرات هستید اگر منابع‌تان را به کمپانی‌های آمریکایی تقدیم کنید و دیکتاتورید اگر آن را برای مردم خود هزینه کنید. ایالا‌ت‌متحده به همین دلا‌یل به لجن‌مال کردن مورالس اقدام کرده است. ‌
از بد روزگار تقریبا تمام ذخایر گاز بولیوی در شرق کشور واقع شده است؛ جایی که سفیدترین و ثروتمندترین بخش جمعیت در آنجا زندگی می‌کنند. از این جهت دولت آمریکا جدایی‌طلبان بخش شرقی را حمایت کرده است. دخالت‌‌ها و تحریکات در بولیوی چنان جدی شد که مورالس در سپتامبر گذشته سفیر آمریکا را اخراج کرد. قرار است در تعطیلا‌ت آخر هفته در بولیوی رفراندومی برگزار شود برای قانون اساسی جدیدی که حقوق مردم بومی کشور را تثبیت می‌کند و کنترل دولت را بر منابع انرژی افزایش می‌دهد. ‌
برمی‌گردیم به باراک اوباما و پارادوکسی که با آن روبه‌رو است. بدیهی است که او شخص خوش‌نیت و با احساسی است ولی در سیستمی عمل می‌کند که در معرض فشار‌های فراوان غیردموکراتیک قرار دارد؛ بولیوی تجسم این تنش است. روی کار آمدن مورالس آمریکایی را به یاد ما می‌آورد که مردم جهان دوست دارند؛ یعنی <بله ما می‌توانیم> آزاداندیشانه و جنبش‌های آزادی مدنی آن را. اما موضوع سوخت، آمریکایی را به یاد ما می‌آورد که دنیا از آن متنفر است؛ آمریکایی که <طیف کاملی از سلطه> را بر منابع سراسر جهان ایجاد کرده است، مالکان مزاحم این منابع، هرطور می‌خواهند فکر کنند. ‌
اوباما مظهر کدام آمریکا خواهد بود؟ پاسخ در ابتدا این خواهد بود؛ هر دو. مورالس به او به‌عنوان <یک برادر> خوشامد گفته و اوباما روشن ساخته است که به جای سنت غلط دوران بوش، علا‌قه‌مند به گفت‌وگو است. ولی چه کسی مشاور اوباما در موضوع بولیوی است؟ حقوقدانی به نام گرگ کریگ که گونزالو سانچز رئیس‌جمهور به‌شدت راست‌گرای سابق بولیوی را نمایندگی می‌کند که به اتهام نسل‌کشی تحت تعقیب است و می‌گوید <مورالس رهبری تجاوز به دموکراسی> را به عهده دارد! ‌
ایالا‌ت متحده هنوز هم وابسته به سوخت‌های فسیلی خارجی است تا چراغهایش را روشن نگاه دارد و شرکت‌های بزرگ آمریکایی هنوز هم سناتور‌ها را، از هر دو حزب، خریداری می‌کنند. اوباما به ناچار تحت تاثیر این عامل‌ها قرار خواهد گرفت. در حالی که این امر می‌تواند دلیلی برای نومیدی باشد، دلیل بدبینی و بدگمانی نمی‌تواند باشد. چرا؟ زیرا اوباما در حالی که بین این فاکتور‌ها در نوسان است اما کم‌کم و هوشمندانه این عامل‌ها را کاهش خواهد داد. مثلا‌ اوباما خواستار انرژی غیروابسته به خارج است؛ یک نقل و انتقال به دور از نفت و گاز خارجی و از طریق باد، خورشید و امواج. او این نقل و انتقال انرژی را هسته اصلی برنامه‌های خود اعلا‌م کرده است. اوباما همچنین گفته که می‌خواهد تاثیر کورپوریشن‌‌ها را بر سیستم سیاسی آمریکا از بین ببرد . خود او مبارزات انتخاباتی‌اش را بیشتر از هر رئیس‌جمهوری از دهه ۱۹۲۰ با کمک‌های مردمی از پیش برد. هرچه در این کار‌ها موفق‌تر باشد جنبش‌های دموکراتیکی نظیر مورالس فضای تنفسی بیشتری خواهند یافت. نومید نباشیم! ‌

ترجمه پوراندخت مجلسی
منبع: ایندیپندنت ‌

منبع : روزنامه اعتماد ملی