ملاقات با ژنرال پاشا

این روزها دو قدرت اتمی هند و پاکستان در آستانه یک جنگ دیگر قرار دارند. از قرار معلوم جنگنده های هندی به حریم هوایی پاکستان وارد شده اند و کارشناسان میانه رو در تلویزیون، هر روز در مورد «اقدامات تلافی جویانه علیه اتهامات بی اساس دهلی نو» هشدار می دهند. اسلامگرایان خشمگین با آن ریش و لباس های بلند در شهر مظفرآباد کشمیر مشت های خود را به آسمان می برند و گاه علیه دشمنان در هند و گاه علیه دولت شعار می دهند و سوگند می خورند که انتقام تعطیلی آن سازمان خیریه مظنون به اعمال تروریستی را خواهند گرفت.
اما این ژنرال ۵۷ساله در دفتر خود واقع در طبقه دوم ساختمانی در اسلام آباد نشسته است. این مرد لاغر اندام که موهای خود را به سمت چپ شانه کرده و لبخند بر لب دارد، فرماندهی یکی از بدنام ترین سرویس های امنیتی جهان یعنی «آی اس آی» پاکستان را بر عهده دارد. او لباس کاملاً غیرنظامی پوشیده است یعنی کت و شلواری خاکستری و کراواتی صورتی و مد روز. جناب ژنرال در حالی که آرنج هایش را به آن میز تحریر چوب گردو تکیه داده در کمال آرامش و راحتی به سر می برد. اگر یک نفر در پاکستان باشد که بداند در این لحظه کشورش واقعاً تا چه اندازه به جنگ با هند نزدیک می شود، او است؛ «جنگی درنمی گیرد، ما در حال حاضر از جنگ با هند اجتناب می کنیم اما اصولی هم داریم.» این جمله از دهان ژنرال «احمد شجاع پاشا» درمی آید و جناب ژنرال با اطمینان سر تکان می دهد. این سخنان بی نهایت آرامش بخش است به ویژه آنکه در این دوران پرتنش بعد از حملات بمبئی از دهان یک ژنرال بلندپایه خارج می شود زیرا اکثریت افسران او ترجیح می دهند هر چه سریع تر نیروهای خود را به مرزهای شرقی یعنی به سوی مرز با هند اعزام کنند و انتقام همه تحقیرها را از این همسایه خود بگیرند. این افسران عقیده دارند وقت آن رسیده که آن جبهه ناخواسته علیه طالبان و متحدان آنها در مناطق قبیله نشین در غرب را ترک کنند زیرا بسیاری از نظامیان پاکستان از طالبان تلقی یک دشمن را ندارند بلکه این گروه را ابزاری می دانند که می توانند با آن جنگ با کابل و امریکا را پیش برده و در خفا منافع پاکستان را تامین کنند. آنها می دانند پاکستان تا به امروز سه بار از عهده جنگ با هند برآمده است.
ژنرال پاشا می گوید او هم پرسش هایی دارد. به گفته وی هند تا به امروز برخلاف همه ادعاهایش مبنی بر پشتیبانی آی اس آی از پاکستانی های عامل حملات بمبئی، هیچ مدرکی ارائه نداده است؛ «آنها هیچ چیز ارائه نکرده اند، نه هیچ شماره و نه هیچ ارتباط و نه هیچ نامی که حکایت از این پشتیبانی باشد. و این تاسف بار است. من شخصاً آماده بودم که برای روشن شدن قضیه به دهلی نو بروم.»
اگر پاشا اقدام به این سفر می کرد اولین رئیس آی اس آی بود که در هند حضور می یافت اما ظاهراً کسی در پاکستان از این سفر استقبال نکرد. انصراف او از این سفر رنجش ها و آزردگی های کهنه را تقویت کرد و به قول خودش؛ «بسیاری از مردم ما هنوز آمادگی درک چنین کاری را ندارند.»
پاشا چند دقیقه یی اعلام تنفس می کند و سپس ادامه می دهد؛ «در آغاز کار فکر می کردیم هندی ها به دلیل آن خشم و عصبانیت واکنش نظامی نشان دهند اما بعداً معلوم شد آنها هم آدم های عاقلی هستند.» ژنرال دست هایش را صلیب وار روی هم قرار می دهد و برای تاکید بیشتر بر جملاتش به سوی جلو خم می شود؛ «شاید ما در پاکستان کارهای احمقانه بکنیم اما این کارها به طور کلی هم احمقانه نیست. ما به خوبی می دانیم هند دشمن ما نیست بلکه دشمن اصلی ما ترور است.»
پاشا از سه ماه پیش فرماندهی آی اس آی را بر عهده گرفته است. وی پیش از آن ژنرال مسوول عملیات ها علیه شبه نظامیان بنیادگرا در مناطق قبیله یی واقع در مرز افغانستان بود. او می داند آی اس ای به مانند جعبه سیاهی است که حتی دولت غیرنظامی در اسلام آباد هم از آخرین اسرار آن اطلاع ندارد. آی اس آی همان سازمانی است که در انتخابات تقلب کرده و دولت ها را ساقط می کند و وظیفه تسویه حساب با سیاستمداران مورد غضب قرار گرفته را داشته است. اما حال و پس از چندین دهه توطئه و بازی های دوگانه، این سازمان در داخل و خارج در حال اعتمادسازی است. پاشا می گوید خواهان اعاده حیثیت و اعتماد این سازمان است. تعلیق به اصطلاح جناح سیاسی این سازمان که همواره با جاسوسی از مقامات این کشور خواسته های خود را به اجرا در می آورد از جمله اقداماتی است که در جهت اصلاح آی اس آی انجام گرفته است. نخست وزیر یعنی «یوسف رضا گیلانی» هم در تابستان گذشته اعلام کرد آی اس آی در آینده در اختیار وزارت کشور گذاشته خواهد شد. اما یک تلفن از سوی فرمانده قدرتمند ارتش یعنی ژنرال «اشفق پرویز کیانی» کافی است تا گیلانی از این تصمیم خود منصرف شود.
ژنرال پاشا چای را در فنجان های چینی انگلیسی سرو می کند. دفتر او با آن کفپوش چوبی اشرافی و آن کاناپه های شیک و مدرن بیشتر به لابی هتل های پنج ستاره امریکایی شبیه است تا دفتر فرمانده یک سرویس امنیتی. ژنرال پاشا متناوباً به انگلیسی و به آلمانی سلیس تغییر زبان می دهد. زیرا در دهه ۸۰ چند سالی در آلمان زندگی و در آنجا در دوره های نظامی شرکت کرده است.
او در حالی که دست هایش را روی میز کنار هم قرار داده با لحنی کاملاً جدی می گوید؛ «فرمانده ارتش و من به خوبی می دانیم این دولت باید موفق شود. در غیر این صورت پاکستان دستخوش مشکلات بزرگی خواهد شد. مشکلات شرق و غرب پاکستان نتیجه ناپایداری سیاسی و مشکلات امریکا است.» سپس اخم می کند و ادامه می دهد؛ «هر کس در حال حاضر از این دولت دموکراتیک حمایت نکند معلوم است که چیزی از موقعیت فعلی نمی داند. من به طور مرتب به رئیس جمهور گزارش می دهم و از او دستور می گیرم.» اما پاشا تا چه حد بر سرویس تحت امر خود کنترل دارد؟ بسیاری از افسرانی که با رشد فزاینده اسلامگرایی و دشمنی با هند بزرگ شده اند از خط مشی جدید پرزیدنت زرداری راضی نیستند زیرا آنها جنگ علیه ترور را نه جنگ پاکستان بلکه جنگی متعلق به امریکا می دانند. اما ژنرال پاشا به آرامی می گوید؛ «بسیاری از افراد عقاید دیگری دارند، هر کس می تواند فکر دیگری داشته باشد اما هیچ کس نباید به خود جرات دهد که دستورات را اجرا نکرده یا کاری انجام دهد که به او دستور داده نشده است.» ژنرال پاشا هم در آن عکسی که به همه دنیا مخابره شد، حضور دارد. علاوه بر وی ژنرال کیانی هم همراه با او به ناو هواپیمابر امریکایی «آبراهام لینکلن» در اقیانوس هند رفت و با فرماندهان ارشد نظامی امریکا به گفت وگو نشست. این ملاقات در پایان آگوست انجام گرفت و از قرار معلوم امریکایی ها با پاکستانی ها این گونه به توافق رسیدند که امریکا حق حمله به شبکه های تروریستی در مناطق قبیله یی پاکستان را دارد و پاکستان هم می تواند برای ظاهرسازی نسبت به تهدید حق حاکمیت ملی خود از سوی امریکا با صدای بلند اعتراض کند. یک سرگرد در آستانه در ایستاده است و ظاهراً عجله دارد. پاشا نگاهی به ساعت می اندازد و اشاره می کند که هنوز پنج دقیقه از این وقت ملاقات باقی مانده است.
روابط میان امریکا و پاکستان پیش از انتصاب پاشا به سمت رئیس آی اس آی در نقطه حضیض خود قرار داشت. در آن زمان آی اس آی توسط یکی از معتمدان نزدیک پرویز مشرف یعنی ژنرال «نادم تاج» اداره می شد. سازمان سیا پرونده یی در اسلام آباد تهیه کرده بود که بر اساس آن ماموران آی اس آی با طالبان و رهبران رادیکال شورشیان مثل قبیله حقانی روابط نزدیکی داشتند و آنها را از حملات قریب الوقوع امریکا مطلع کرده بودند.
امریکا طی هفت سال گذشته نزدیک به ۱۱ میلیارد دلار پول برای حمایت از جنگ علیه ترور، در اختیار پاکستان گذاشته است. ارتش امریکا به منابع اطلاعاتی آی اس آی نیاز حیاتی دارد؛ منابعی که جدا از ۱۰ هزار مامور ثابت این سازمان به شمار می روند. ژنرال پاشا در این سه ماهه اخیر توانسته است با توجه به روابط عمومی خوب خود قدیمی ترین قبایل مناطق مرزی را قانع کند که نیروهای مسلح خود را علیه بنیادگرایان سازماندهی کنند و هموست که پس از تغییر دولت در پاکستان به نوعی همه نیروها را به تفاهم رسانده است.
این ژنرال سه ستاره کوتاه زمانی پس از انتصاب در این پست به امریکا سفرکرد اما پیش از آن دیداری با «امرالله صالح» رئیس سرویس امنیتی افغانستان داشت. صالح همان کسی است که یک ماه قبل از آن در مصاحبه یی با اشپیگل اعلام کرده بود «کوهی از مدارک» دال بر دخالت نیروهای امنیتی پاکستان در شورش های افغانستان در اختیار دارد. ملاقات پاشا و صالح چهار ساعت به طول انجامید و صالح دعوت همتای پاکستانی خود برای سفر به اسلام آباد را نیز پذیرفت. از قرار معلوم پاشا به راحتی بر آن محدودیت های قدیمی فائق آمده است. اما جالب اینجاست که همین ژنرال با وجود آنکه ادعا می کند نمی تواند تثبیت رهبری طالبان را تحمل کند، اما حاضر به بازداشت رهبران طالبان نیست. بر اساس شواهد و مدارک موجود، در حال حاضر ملاعمر در شهر کوئتای پاکستان اقامت دارد یعنی در همان شهری که شخص ژنرال پاشا تا چند سال پیش ساکن آن بود؛ «آیا آنها حق فکر کردن و حرف زدن ندارند؟ آنها عقیده دارند وظیفه شان جهاد است. آیا آزادی اندیشه در اینجا کاربردی ندارد؟» و بدین ترتیب او نیز از فتنه گران بنیادگرا دفاع می کند یعنی همان کسانی که دانش آموزان مدارس قرآن را برای جنگ به افغانستان می فرستند. البته ژنرال پاشا هم همان بدگمانی قدیمی را نسبت به بازی های دوگانه آی اس آی دارد اما ظاهراً خودش هم این سازمان را با همین روش اداره می کند.
باز هم آن سرگرد در چارچوب در ظاهر شده و این بار حاضر به عقب نشینی نیست. پاشا بلند می شود و کت و شلوار خاکستری اش را صاف می کند. اما چه راه حلی برای این منطقه یی که در آستانه هرج و مرج قرار گرفته است، وجود دارد؟ پاشا عقیده دارد تفوق و غلبه کامل بر ترور تنها با ائتلاف میان پاکستان و غرب میسر است؛ «البته نباید انتظار داشته باشید که اینجا هم به مانند آلمان همه چیز سروقت و طبق نقشه انجام شود.» ژنرال مودبانه لبخند می زند و در را می بندد.

سوزانه کولبل
ترجمه؛ محمدعلی فیروزآبادی
منبع؛ اشپیگل

منبع : روزنامه اعتماد ملی