جهان یا عالم

▪ مهمترین اجرام سماوی عبارتند از :
۱) ستاره : (Star) به گروهی از اجرام سماوی گفته می‌شود كه دارای نورند مانند خورشید
۲) سیاره : (Planet) سیاره منبع نور نیست و به دور ستاره‌ایی در گردش است سیاره با انعكاس نور ستاره روشن دیده می‌شود مانند زمین
۳) قمر : (Satellite) قمر مانند سیاره منبع نور نیست و به دور سیاره می‌گردد مانند ماه
۴) دنباله‌دار Comet: دنباله‌دار جرم سماوی یخی است كه به وسیله گاز و غبار احاطه شده است و بر روی مدار بیضی كشیده‌ایی حول خورشید می‌گردد بخش جامد دنباله‌دار‌ـ سر دنباله‌دار را تشكیل می‌دهد كه قطر آن ۱۶ هزار تا ۱۶۰ هزار كیلومتر است در اثر رانده شدن گاز و غبار سردنباله‌دار توسط فشار تابشی خورشید و باد خورشیدی، دنباله به وجود می‌آید كه همواره به سوی خارج از خورشید امتداد می‌یابد. طول دنباله معمولاً ۸ تا ۴۰ میلیون كیلومتر است دنباله‌دار هالی یكی از دنباله‌دارهای معروف است كه هر ۷۶ سال رویت می‌گردد.
● حركت سیارات :
▪ ویژگیهای كلی حركت سیارات بشرح زیر می‌باشد.
- سیارات در یك جهت حول خورشید در حركتند این حركت، حركت مداری (انتقالی) سیارات نامیده می‌شود.
- سیارات علاوه بر حركت مداری دارای حركت چرخشی (وضعی) نیز هستند جهت حركت چرخشی همه سیارات به جزء زهره و اورانوس، در همان جهت حركت مداری است.
- مدار سیارات (سیر حركت مداری) شكل بیضی است.
- مدار سیارات تقریباً همه صفحه‌اند.
۱) دوره مداری سیارات:
فاصله زمانی بین دو عبور متوالی سیاره‌ از یك وضعیت در فضا دوره مداری سیاره نامیده می‌شود.
▪ دوره مداری نجومی :
مدت زمانی است كه سیاره یك دوران كامل حول خورشید را نسبت به یك شماره انجام می‌دهد.
▪ دوره مداری هلالی:
فاصله زمانی عبور یك سیاره از دو وضعیت مشابه متوالی نسبت به زمین دوره مداری هلالی نامیده می‌شود.
بین دروه مداری نجومی و هلالی سیارات رابطه وجود دارد كه برای سیارات تحتانی و فوقانی بصورت زیر است.
● قوانین كپلر :
▪ قانون اول:
مدار سیارات بیضی است و خورشید در یكی از كانون‌های آن قراردارد . بنابراین فاصله سیارات از خورشید دایماً تغیر می‌كند هنگامی كه سیاره نزدیكترین و دورترین فاصله را از خورشید دارا می‌شود به ترتیب می‌گویند در حضیض و اوج قراردارد .
▪ قانون دوم :
شعاع حامل سیاره، در زمان‌های مساوی، سطوح مساوی را طی می‌نماید طبق این قانون مساحت مثلث‌های ESE؛DSD؛BSB ( شكل ........... ) كه در زمان‌های مساوی جاروب شده‌اند، با هم برابرند چون ارتفاع مثلث‌ها با هم برابر نیست نتیجه می‌شود كه سرعت حركت مداری سیارات ثابت نبوده، و در نقطه حضیض بزرگتر و در نقطه اوج كمتر می‌شود. سرعت زمین در حضیض و اوج به ترتیب ۲۸/۳۰كیلومتر بر ثانیه و ۲۹/۲۹ كیلومتر بر ثانیه می‌باشد.
▪ قانون سوم :
مجذور دوره مداری سیاره متناسب با مكعب فاصله سیاره از خورشید است اگر دوره مداری سیاره را p و فاصله آنرا a بنامیم طبق قانون سوم كپلر خواهیم داشتP۲=KA۳
k ضریب تناسب است . مقدار تقریبی آن، وقتی p بر حسب سال و a بر حسب واحد ستاره شناختی ( برابر با فاصله متوسط زمینی از خورشید و ۱۰۱۳×۴۹۶ سانتی‌متر است) باشد در حدود یك است.
● كهكشان Galqxy:
كهكشان از اجتماع تعداد زیادی ستاره كه به وسیله نیروی گرانش مقیدند به وجود می‌آید. مانند كهكشان راه شیریكهكشان راه شیری شامل حدود ۴۰۰ میلیارد ستاره است كه از میان آنها تنها حدود ۶۸۰۰ ستاره با چشم غیرمسلح قابل رویت است و دارای قطری حدود ۸۱۵۵۰ سال نوری و ضخامت حدود ۶۵۰۰ سال نوری و جرمی حدود ۱۴۵ میلیارد برابر جرم خورشید است. منظومه شمسی به فاصله حدود ۲۷۷۰۰ سال نوری از مركز كهكشان راه شیری فاصله دارد. منظومه شمسی در داخل كهكشان با سرعتی حدود ۲۵۰ كیلومتر بر ثانیه حول مركز آن می‌چرخد و در هر ۲۵۰ میلیون سال یك دور كامل انجام می‌دهد این مدت را سال كهكشانی می‌نامند. (شكل ۲)
● منظومه سیاره‌ای (Planetary system) :
هر سیاره همراه با سیارات و دنباله‌دارهای حول آن اقمار دور سیارات و اجرام سماوی كوچكتر دیگر، مجموعه‌ایی را بنام منظومه سیاره‌ایی، تشكیل می‌دهند كه با نام ستاره مركزی مشخص می‌شود. مانند منظومه خورشیدی
● كر ه سماوی :
كره‌ایی است كه اجرام سماوی روی آن به نظر می‌آیند مركز آن چشم ناظر و قطبین آن محل تلاقی محور چرخش زمین با كره سماوی است.
▪ دایره‌ البروج :
مدار حركت ظاهری سالانه خورشید بر روی كره سماوی نوار باریكی است كه آن را دایره البروج گویند.
▪ منطقهٔ البروج :
اگر مدار سیارات مرئی با چشم و ماه را نیز در نظر بگیریم مشاهده می‌شود كه این مدارها در نوار پهنی از كره سماوی به عرض حدود ۱۷ درجه قرار می‌گیرند كه آن را منظقهٔ‌البروج می نامند. صورت فلكی در روی كره سماوی مجموعه‌های تصوری بنام صورت فلكی متداول شده‌‌‌‌اند
● علت پیدایش صورت‌های فلكی :
قدما برای سهولت در جهت‌یابی، اجرام سماوی نزدیك به هم در روی كره سماوی را بطور نظری به یكدیگر متصل كرده و شكل خاصی به آن می‌دادند و آن را صورت فلكی می‌نامیده‌اند.
كره سماوی جمعاً شامل ۸۸ صورت فلكی است مانند دب‌اكبر‌ـ دب‌اصغر‌ـ عقرب و ..........
برای سهولت در تشخیص اجرام سماوی یك صورت فلكی از یكدیگر هر یك از آنها را با یكی از حروف الفبا یونانی علامت‌ گذاری می‌كنند بدین ترتیب كه درخشان‌ترین آنها را با حرف à (آلفا) و اجرامی كه درجه روشنایی آنها كمتر است با حرف ß(بتا)ـ Ý (گاما) و غیره مشخص می‌سازند.
برای نمونه پور نورترین ستاره صورت فلكی دب‌اصغر را (ursaminor) à می‌نامند كه همان ستاره جدی یا ستاره قطبی است و در نزدیك قطب شمال سماوی قرار دارد.