نگاهی تاریخی به نسبت های دروغین مهدویت

● سبائیه :
پیدایش این فرقه، بعد از شهادت حضرت علی(ع)، سال ۴۰ق، می باشد. اینان اولین دسته ای هستند که در اسلام قائل به غیبت علیو بازگشت او شدند و ادعا کردند که او نمرده است. آنها می پنداشتند که علی(ع) تا آخرالزمان باقی است و روزی خروج خواهد کرد و زمین را از عدل پر خواهد کرد; چنان که از ظلم پر شده است. اولین بار «عبدالله بن سبا» قائل به رجعت علی(ع) شد و فکر رجعت را میان شیعه القا کرد. سبائیه غلو را درباره علی(ع) به حد اعلا رسانده بودند و معتقد به ویژگی خارق العاده علی(ع) بودند. البته بنابر قولی به آنان «طیاره و بنابر قولی «سحابیه» هم می گویند.
در میان مورخان، اولین بار طبری این روایات را از زبان سیف بن عمرو نقل کرده و بعد این افسانه به دیگر تاریخ نویسان رسیده است. در مورد خود «عبدالله بن سبا» باید گفت، که اولین بار نام او در کتاب تاریخ طبری، با روایت سیف بن عمرو، آمده است، که نقل می کند: «او مردی یهودی از صنعا، با مادری سیاه پوست بود و در زمان عثمان مسلمان شد; به این قصد که در پوشش اسلام شروع به فساد کند و اسلام را براندازد; و در قتل عثمان هم شریک بود.» علامه عسکری در کتاب عبدالله بن سبا به تفصیل درباره شخصیت عبدالله بن سبا سخن گفته است و ساختگی بودن آن را ثابت می کند; و در مورد سیف بن عمرو تمیمی هم می فرماید که، وی عدنانی بوده و سعی فراوانی در تصرف تاریخ نموده است; از این رو عبدالله بن سبا هم از طراحی های اوست; تا بدین وسیله اختلافات مهم دنیای اسلام و عقاید مهم شیعه را به عبدالله بن سبا نسبت دهد; تا چنین وانمود کند که اصل این عقاید از یهود گرفته شده است.البته سیف بن عمرو در میان رجال نویسان اهل سنت متهم به زندقه و کفر شده است.همان گونه که معلوم شد، سبائیه چنین ادعایی را نسبت به امام علی(ع) داشتند. ولی پر واضح است که هیچ گاه امام علی(ع) چنین ادعایی نکرده بودند.انگیزه اصلی سبائیه یا سحابیه، غلوگویی نسبت به امام علی(ع) است; البته نباید دست های معاندان شیعه را در انتساب تحریف گونه این عقاید به ابن سبا را فراموش کرد.در مورد نام دیگر سبائیه; یعنی سحابیه، باید متذکر شد که این مطلب موهوم است.
اصل مطلب از این قرار است که پیامبر اکرم(ص) عمامه ای داشت به نام سحاب، که در عید غدیرخم یا در مناسبت دیگر آن را به امام علی(ع) بخشید. پس از آن گاهی که امام علی(ع) با آن عمامه بر پیامبر اکرم(ص) وارد می شد، پیامبر(ص) می فرمود جا» علی فی السحاب. «علی(ع) در حالی که عمامه سحاب بر سر اوست، آمد» نه این که علی(ع) که در ابرهاست آمد. بعدها فرقه نویسان این جمله را تحریف کرده و آن را به طرفداران ابن سبای ساختگی نسبت دادند.
کیسانیه:کیسانیه از واژه «کیسان» گرفته شده، که صفتی از ماده «کیس;» یعنی زیرک، می باشد و درباره مراد از کیسانیه، پیروان مختاربن ابی عبیده ثقفی است. این فرقه پنداشتند که محمدبن حنفیه بعد از حسین بن علی(ع) امام و مهدی موعود(عج) است و در کوه رضوا به سر می برد و نزد او آب و عسل نهاده شده و از آنجا ظهور و قیام خواهد کرد. البته خود محمدبن حنفیه چنین ادعایی نداشته است. در مورد مختار هم باید گفت که برخی از عقاید را با انگیزه های خاص به وی نسبت داده اند; از جمله عقیده به مهدویت و مهدی موعود بودن محمدبن حنفیه; در حالی که مختار هیچ ادعای گزافی نداشته و هیچ عقیده کفرآمیزی ابراز نکرده است. و هیچ فرقه و مذهبی تشکیل نداده است و نام کیسانیه در آن زمان اصلا مشهور و معروف نبوده است. منشا این اتهامات و دشمنی ها در مورد مختار و تبلیغات بر ضد او را می توان به چند دسته تقسیم کرد:
▪ عاملان و شرکت کنندگان در واقعه خونین کربلا و امویان کوفه;
▪ اشراف و بزرگان کوفه.
چون جمع کثیری از سپاهیان مختار غلامان آزاد شده بودند;عبدالله بن زبیر و طرفداران و یاران او; که مختار را مانع بزرگی برای خود می دانستند;امویان مستقر در شام، به رهبری عبدالملک بن مروان;موالی، که ستون فقرات نهضت مختار بودند، خود را شیعه المهدی یا حزب المهدی می نامیدند. امام سجاد(ع) هم بر اساس شرایط و مصالح، از به عهده گرفتن قیام خودداری کرد; و مختار هم قیام خود را منتسب به محمدبن حنفیه نمود. برخی گفته اند محمدبن حنفیه نماینده تام الاختیار امام سجاد(ع) بوده است. مختار هم بعد از شکست دادن لشکر عبدالملک بن مروان، به سرداری عبیدالله بن زیاد، در «نصیبین;» در نهایت، در جنگ با مصعب بن زبیر در بصره شکست خورد و در رمضان سال ۶۷ ه.ق به شهادت رسید. در مجموع درباره فرقه کیسانیه می توان گفت:
▪ اولا: محمدبن حنفیه اصلا ادعای مهدویت نداشته است.
▪ ثانیا: مختار ثقفی هم مدعی مهدویت محمدبن حنفیه نبوده است. این اتهامی است که عباسیان و برخی از دشمنان، با انگیزه هایی که به آن اشاره شد، دامن زده اند.

منبع : روزنامه ابتکار