تعریف لاک

لاك ، در واقع نام صمغی سرخ رنگ ، یا خرمایی ، یا قهوه ای است كه از دو منشاء گیاهی و حیوانی به دست می آید و دارای برق و جلای مطبوعی است . فرمول شیمیایی لاك C HO است . در تحفه المؤمنین تألیف محمد حسینی طبیب ابن محمدزمان دیلمی چنین آمده است : (( لك كه به فارسی آن را لاك نامند صمغی است نباتی كه در مملكت هند و بنگاله بهم می رسد . آن سرخ رنگ شبیه به توت سرخ و بعضی حب های آن تابقدر لیموئی و نارنجی می باشد )) .
لاك در فرهنگ آنندراج چنین معنی شده است : (( و آن شبنمی است كه به سبب برودت هوا بر شاخ درخت كنار و چند درخت دیگر كه مخصوص مملكت هندوستان است منجمد گردد و آن را گرفته و بپزند و از آن رنگ سرخی حاصل شود كه جامه ها بدان رنگ كنند و آن رنگ به شستن زائل نشود و مصوران و نقاشان در تصویر نقاشی بكار برند . ))
لك ، لاك ، لكا ، لالكا در مضامین شعر فارسی تماماً به معنی رنگ سرخ به كار رفته اند ؛ گلهای سرخ را نیز لكا می خوانند . در اشعار حكیم سنائی واژهٔ لكا و لاك هر دو به معنی رنگ سرخ به كار رفته است . از تشبیهاتی كه در مورد سرخی لاك در مضامین ادب فارسی به كار رفته است تاج سرخرنگ خروس است كه (( لاك )) یا ((لالكا )) نامیده می شده است . همان گونه كه رودكی شاعر نامدار قرن چهارم ، رنگ سرخ خون را به سرخی تاج خروس تشبیه می كند :
(( تیر از بسكه زد به دشمن كوس
سرخ شد همچو لالكای خروس ))
● تعاریف دیگری كه از لاك در كتب علمی شده است به این قرار است :
▪ عقیلی خراسانی در مخزن الادویه چنین توصیف می كند :
(( لاك ، و آن صمغ نباتی است كه در مملكت هند و بنگال به هم می رسد و از سرشاخهای برخی اشجار بر می آید و منعقد می گردد ، سرخ رنگ شبیه توت سرخ و برخی لیموئی و نارنجی رنگ می باشد و آنچه از درخت سدر كه به فارسی كنار می نامند به عمل می آید بهتر است . ))
▪ در مباحث العلائیه چنین آمده است :
(( از طبخ لك خام در آب و اخذ آب آن انواع رنگهای سرخ به عمل می آید و هر یك را نامی و آنچه از آب مطبوخ آن به انعقاد به عمل می آورند به هندی لاك و آنچه آب آن را در پنبه گرفته اقراض نازك ساخته خشك می نمایند به فارسی كتاد نامند و ثقل لاك مطبوخ آب گرفته را ورقهای نازك می سازند و آن را به هندی (( چپرا )) و به فارسی شیرازی (( دوس )) می نامند و بهترین نوع مطبوخ آن سرخ و شفاف و صافی تازهٔ آن است و قوت آن تا ده سال باقی می ماند . ))
▪ محمد مؤمن حسینی ، طبیب ابن محمد زمان دیلمی در تحفه المؤمنین می نویسد :
(( لاك )) صمغ نباتی است شبیه مر . ساق گیاه او پر شاخ و گلشن زرد و تخمش قریب به قرطم و گویند شبنمی است كه بر آن نبات می نشیند و در آخر میزان جمع می كنند و بهترین او سرخ باشد و قوتش تا ده سال است .

منبع : پایگاه تجاری و اطلاع رسانی