زنان نقش خود را در جامعه و اشتغال‌زائی افزایش می‌دهند

یکی از مؤلفه‌های اصلی در نیل به خود باوری زنان، استقلال به معنی انفکاک و انتزاغ از خانواده نیست بلکه مجالی است تا یک خانم علاوه بر اینکه وظیفه همسری و مادری را در خانواده ایفاء می‌کند، به‌عنوان یک عضو فعال در جامعه نیز حضور داشته باشد.
اگر در گذشته به زنان به‌عنوان شهروند درجه ۲ نگریسته می‌شد تنها به این علت نیست که از نظر جنسیت مورد تبعیض قرار می‌گیرند، بلکه به این دلیل هم هست ک زنان درجه اول نسبت به وظایف و نقش خانواده تعریف می‌شوند و در مرحله بعد با اجتماع تعریف پیدا می‌کنند. زمانی تمامی زنان جامعه نگران آن بودند که جنس دوم به حساب می‌آیند و هیچ‌کس به فکر آنها نیست. اگر دانشگاهی و یا رشته تحصیلی جدیدی راه‌اندازی می‌شد فقط برای مردان بود و اگر فرصت شغلی ایجاد می‌شد مردان و اولویت بودند این رویه در گذشته موجب می‌شد تا زنان همواره نسبت به موقعیت خود ناراضی باشند و فکر کنند که مردان جامعه حق آنها را خورده‌اند.
به‌طوری که تا کوچک‌ترین فرصتی پیش می‌آمد نسبت به موقعیت خود گله و شکایت می‌کردند و مردان را به خودخواهی متهم می‌کردند و امیدوار بودند روزی زنان مسئولیت جامعه را عهده گیرند تا این کوتاهی نسبت به آنان کمتر و کمرنگ‌تر شود.
اما طی سال‌های اخیر به‌نظر می‌رسد بدون اینکه مسئولیت‌های بزرگی به زنان سپرده شود، همه نگاه‌ها تغییر کرده است و مسئولان به ایجاد فرصت برای اشتغال زنان می‌انیشند و همچنین زنان جامعه نیز با اعتماد به نفس خود موفق شده‌اند تا سهم بیشتری نسبت به مردان در مجامع علمی و دانشگاهی به‌دست آورند.
اگر این را باور نمی‌کنید نگاهی به آمار پذیرفته‌شدگان کنکورهای سراسری بیاندازید. بیش از ۶۳ درصد پذیرفته‌شدگان رشته‌های مختلف را زنان و دختران تشکیل می‌دهند همین امر موجب می‌شود تا تعداد متخصصان در میان زنان به‌تدریج افزایش یابد و پیش‌بینی می‌شود و در آینده فرصت‌های شغلی ایجاد شده برای زنان به نسبت گذشته افزایش یابد.
اما در حال حاضر نیز زنان و فرصت‌های شغلی برای آنها بیش از ۵۰ درصد وقت مسئولان را به خود اختصاص داده است. به‌طوری که وقتی مسئولان کشور دور هم جمع می‌شوند تا در مورد بیمه زنان خانه‌دار تصمیم‌گیری کنند و یا اعضاء شورای شهر جلسات متعددی را در سال گذشته برای تعریف مشاغل خانگی اختصاص می‌دهند، نشان‌دهنده آن است که بالاخره آرزوی دیرینه زنان جامعه محقق خواهند شد.
تا چندی پیش بسیاری از زنان فکر می‌کردن چون خانه‌دار هستند از هیچ حقوقی برخوردار نیستند و هیچ کس به فکر آنان نیست و تا پایان عمر باید در چهار دیواری خانه تحت امر شوهرشان محبوس باشند اما با انفجار جمعیت رشد علمی و فرهنگی رشد اقتصادی و نگاه ویژه مسئولان کشور این ذهنیت را از بین برده است. پیشنهاداتی ارائه شده است که زنان جامعه را به سمت خانه‌داری سوق می‌دهد، چنانچه بارها و بارها اعلام شده است که، خانه‌داری بیکاری نیست و نباید آن را بی‌ارزش دانست. عده‌ای از مسئولان معتقد هستند چرا خانم‌ها با آن روح لطیفشان باید از خانه خارج شوند و به کارهای سخت و مردانه بپردازند. در حالی‌که بهتر است در خانه بمانند و از حقوق و مزایای شغل‌های دیگر بهره ببرند. همین امر موجب می‌شود تا هم خودشان سر کار باشند و هم بیکاری جامعه پسران و همسرانشان را تهدید نکند. به نظر می‌رسد این راحت‌ترین راه برای ایجاد فرصت شغلی برای زنان جامعه است، به‌طوری که آخرین نمونه این مدعا یکی از جلسات سال گذشته شورای شهر است که در این جلسه ساعت‌ها وقت خود را به تعریف مشاغل خانگی اختصاص دادند و تصمیم گرفتند. شغل‌های خانگی را دسته‌بندی کنند و برای هر دسته حقوق و مزایای خود را در نظر بگیرند.
شورای شهر تهران به‌عنوان نهاد مدیریتی شهری، توسعه مشاغل خانگی را به‌عنوان یکی از راهکارهای شناخته شده و مؤثر در جهت اشتغال‌زائی و رفاه شهروندان به‌ویژه زنان در صدر برنامه خود قرارداد و سعی کرد تا مسئله اشتغال خانگی در جامعه شهری تهران را به شیوه‌ای نو مجدداً احیاء کنند.
رسول خادم رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران در خصوص تعیین مشاغل خانگی می‌گوید: ساماندهی مشاغل این امکان را فراهم می‌سازد تا کسانی‌که در این حوزه فعالیت می‌کنند دارای حقوق مشخص باشند و استانداردهای مشخصی برای این مشاغل تعریف شود. به‌نظر می‌رسد هم‌اکنون یکی از مشکلاتی که مسئولان کشور در خصوص مشاغل خانگی با آن مواجه هستند تعیین استاندارد معین براش شغل‌های مختلف در این بخش است را که تاکنون هیچ کشوری برای کارخانه استاندارد تعریف نکرده است. یکی دیگر از مواردی که ذهن مسئولان خود مشغول کرده است تعیین جایگاه هر یک از مشاغل است تا شهروندانی که از خدمات مشاغل خانگی استفاده می‌کنند نسبت به هویت فردی ارائه‌کننده خدمات دارای شخصیت حقوقی و تخصصی فرد آگاه باشند. در این صورت امکان دارد که به ‌زودی کرسی‌های جدیدی در دانشگاه‌ها برای مشاغل خانگی در نظر گرفته شود تا کسانی‌که در آینده تصمیم به انجام کارهای خانگی دارند تبدیل به افرادی متخصص شوند.
• فعالیت‌های تولیدی در خانه، صنعت اشتغال‌زا
مشاغل خانگی علاوه بر اشتغال‌زائی برای افراد می‌تواند برای یک یا چند نفر از اعضاء خانواده با اطرافیان وی نیز شغل‌آفرینی کند. البته این نوع اشتغال نیازمند امکاناتی فراتر از آنچه در چارچوب یک منزل مسکونی می‌گنجد ندارد و نباید هیچگونه اختلالی در زندگی شهروندان و به‌ویژه اقوام و همسایگان پدید آورد. افرادی که مشاغل خانگی اشتغال دارند با گذراندن دوره‌های تخصصی گواهینامه دریفات می‌کنند و این گواهینامه اشتغال فرد را تضمین می‌کند. علاوه بر این هم به لحاظ شخصیت اجتماعی و هم از نظر شخصیت کاری شناسنامه دارد و از این رو زمانی که در منزل حضور می‌یابد و امور خانه به او سپرده می‌شود، فرد مطمئنی است.
اشتغال خانگی به دو صورت کار در خانه و کار برای خانه است. در دسته اول (کار در خانه) فرد با توجه با توان و ابتکار خود به تولید و ارائه کالابه بازار در منزل می‌پردازد به‌عبارتی تمامی فرآیند تولید یک محصول (مانند آشپزی) توسط وی در منزل انجام می‌شود و یا تولید وی قسمتی از یک زنجیره تولید است که با فعالیت سایر اعضاء خانواده تبدیل به محصول نهائی می‌شود.
در شیوه کار برای خانه نیز یک یا چند نیروی کار خدمات موردنیاز یک یا چند خانوار اعم از آشپزی، پذیرائی، نظافت، نگهداری کودکان، یا سالخوردگان و معلولان و ... را خارج از منزل خود انجام داده و در قبال آن مزد دریافت می‌کند.
البته مسئولان قول داده‌اند تا مشاغل خانگی را که جنبه تولیدی دارند بیشتر مورد حمایت قرار دهند در ساماندهی مشاغل خانگی هر سازمانی مطابق قوانین خود مسئولیتی دارد که در کنار هم قرار می‌گیرد. و مطابق با آیین‌نامه اجرائی تعیین شده به فعالت مشغول می‌شوند و در صورتی‌که خلاء قانونی و اجرائی وجود داشته باشد، توسط شورای شهر و دیگر نهادهای قانونگذار تعریف می‌شود. سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای وزارت کار و امور اجتماعی، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، سازمان صنایع دستی، اداره کل بازرگانی، کمیته امداد خمینی، تشکل‌های غیردولتی و ... نیز به‌عنوان سازمان‌های دخیل در این موضوع، بییشتر نقش آموزشی و حمایتی از مشاغل خانگی را بر عهده دارند به‌طوری که این سازمان‌ها بیش از هر چیز به موضوع آموزش و تعریف استانداردهای این مشاغل می‌پردازند.
با این اقدام مسئولان دولتی دیگر راه همه‌گونه گله و شکایت برای زنان جامعه دسته می‌شود و شعارهای عدالت اجتماعی تحقق می‌یابد. چرا که بالاخره خانه‌داری نیز شغل می‌شود و برای آن حقوق و مزایا در نظر گرفته خواهد شد. به‌طوری که به زودی تمامی خانم‌های خانه‌دار می‌توانند از شوهرهای خود به تناسب کارهائی که انجام می‌دهند، طلب حقوق و مزایا کنند.
● استقلال مالی زنان
به گواه تاریخ، حتی در اقتصاد شبانی ”ترکان و مغولان“ زن همکار مرد بوده و دوشادوش او در فعالیت‌های اجتماعی شرکت می‌کرد و در غیاب مسر، رئیس و سرپرست خانواده به‌شمار می‌آمد و منزلت او تقریباً برابر مردان بود.
نکته دیگر که ذکر آن ضروری است این است که آیا قانون زنان را از معاملات تجاری منع کرده است؟ آیا زنان حق خرید و فروش ندارند؟ پاسخ به این سؤالات منفی است. زیرا اسامی زنان بسیاری را به‌عنوان عضو هیئت‌مدیره شرکت‌های تجاری که همه روزه به ثبت می‌رسند، مشاهده می‌کنیم. اما متأسفانه غالب این اسامی صوری است چرا که زنان از این فرصت که به‌صورت قانونی به آنها داده شده است کمتر بهره می‌برند و خود برای خود اقدام نمی‌کنند و دوست دارند تحت حمایت بوده و در عین حال از قدرت و امتیازی برابر با مردان برخوردار باشند!
زنان باید باور کنند که قابلیت‌های شغلی افراد به‌خصوص در دنیا امروز که عصر انفجار اطلاعات نامیده می‌شود به دانائی‌ها، اطلاعات و قابلیت‌های فردی آنها بستگی دارد نه به جنسیت، برای کسب درآمد یا باید سرمایه داشت یا تخصص و خلاقیت و اگر هر سه یا حداقل دو ضلع از این مثلث مهیا شد مناسبتر است. اما آیا زنانی که استقلال مالی ندارند، هیچ‌یک از سه مورد فوق را ندارند؟
پرواضح است که مراد از استقلال مالی، تن دادن به هر کاری نیست، بلکه از قوه به فعل درآوردن توانائی‌ها است که در درون آدمی مکتوم مانده است. همانگونه که برای مردان، شغل تنها منبع درآمد، بلکه یک منبع مهم حرمت و نفس و شادی به‌شمار می‌آید، زنان نیز با داشتن شغل مناسب وکسب درآمد می‌توانند به عزت‌نفس، شادی و رضایت بیشتر نسبت به زندگی دست یابند.
وودی آلن، کارگردان و بازیگر مشهور می‌گوید: پول بهتر از بی‌پولی است پس پول را به‌دست آورد و آیا سهم زن از مواهب مادی و پول، تننها دریافتی خانواده او است؟ یا خود نیز در این عرصه می‌تواند نقش ایفاء کند؟ اگر نسبت به اقتدار مردسالارانه اعتراضی وجود داشته باشد، باید مکانیزم‌های آزادسازی از این اقتدار را جستجو کرد و بی‌گمان یکی از این سازوکارها، استقلال مالی است.
در پایان باید توجه داشت که اگرچه زنان در فرصت‌های شغلی برابر مردان نیستند با این وجود زنان بسیاری را دیده‌ایم که به‌صورت انفرادی گام‌های مهمی در جهت استقلال مالی، موفقیت اقتصادی و رشد و اعتلاء خانواده برداشته‌اند. در این زمانه بیکاری، لازم و حیاتی است که زنان به دنبال ایجاد اشتغال باشند و نه اینکه بنشینند و به انتظار فرصت‌های طلائی شغلی باشند. زیرا شانس و پارتی نمی‌تواند در اشتغال به اندازه اهمیت برنامه‌ریزی، پی‌گیری و قاطعیت فرد باشد و زنان حتی در خانه و آشپزخانه نیز می‌توانند به دنبال تولید و ارزش افزوده و تولید صنایع‌دستی، فرش و سایر کالاهای مورد نیاز برای زندگی بهتر خود و حتی فروش کالا به بیرون از خانه و فامیل باشند.
وقتی زنی در میدان ولیعصر تهران عروسک‌های زیبای ارزان‌قیمت می‌فروشد و با اقتدار سرپرستی خانواده را به عهده دارد و به نجات خانواده و خود امیدوار است، سایر زنان نیز باید دوشادوش مردان کار کند و تولید کنند. به قول یک نویسنده خدایا! دختران نباید نشسته باشند وقتی که مردان پیر می‌شوند.

فاطمه امینی‌پور

منبع : ماهنامه اقتصاد خانواده