شورای انقلاب از آغاز تا پایان

با اوج گیری نهضت اسلامی در سال ۱۳۵۷، اندیشه طرح تشکلی به نام «شورای انقلاب» در میان روحانیون معتمد امام «قدس سره» پدید آمد و در سفر شهید مطهری به پاریس با امام (ره) مطرح شد.
هاشمی رفسنجانی در این باره چنین می گوید که آقای مطهری در مراجعت از سفر پاریس دستور رهبر عظیم الشان انقلاب را مبنی بر تشکیل شورای انقلاب آوردند.
حضرت امام، آقایان شهید مطهری، شهید بهشتی، موسوی اردبیلی، شهید باهنر و این جانب هاشمی رفسنجانی را به عنوان هسته اول شورای انقلا ب تعیین و اجازه داده بودند که افراد دیگر با اتفاق نظر این ۵ نفر اضافه شوند و در جلسات ابتدایی تصمیم بر این شد که حتی الامکان ترکیب شورا از اعضای روحانی و غیرروحانی به نسبت مساوی و نزدیک به هم باشد. «طبعا چون امام حرف ها را برای ایشان زده بودند مرجع برای ما ایشان بودند. بیشتر نص امام را از ایشان بایست می شنیدیم، ایشان بیشتر از ما مسائل فکری برایشان مطرح بود تا عملی و در گذشته هم این طوری بود. در شورای انقلا ب هم این طوری بود. خیلی مواظب بود که خطوط انحرافی فکری که آن روز در جامعه ما وجود داشت و سر و صدا هم زیاد داشت. این ها در شورای انقلا ب راه پیدا نکنند. ترتیب خاصی که برای گفت وگو با افراد برای عضویت در شورای انقلا ب در نظر گرفته شده بود با مسوولیت شهید مطهری به انجام رسید.»
شهید مظلوم بهشتی در این باره چنین اظهار کرده است. افراد را امام تعیین می کردند به این معنی که اول امام به یک گروه ۵ نفری از روحانیت مسوولیت دادند که برای شناسایی افراد لازم برای اداره آینده مملکت تلاش کنند. این عده عبارت بودند از آیت الله مطهری، هاشمی رفسنجانی، موسوی اردبیلی، باهنر و خود بنده. بعد با آقای مهدوی کنی صحبت کردیم و به امام اطلاع دادیم و ایشان هم شرکت نمودند.
بدین ترتیب هسته شورای انقلا ب یک گروه ۶ نفری شد. بعدها آیت الله طالقانی و آیت آلله خامنه ای نیز از روحانیون اضافه شدند. به تدریج آقای مهندس بازرگان، دکتر سحابی و عده ای دیگر از شخصیت ها را که امام نیز قبلا می شناختند و با آنها در پاریس دیدار داشتند قرار بود روی آنها مطالعه کنیم و نظر نهایی مان را بدهیم. آنها را با نظر نهایی مان به امام در پاریس معرفی کردیم و امام نیز تایید نمودند.
شورای انقلاب که در آذر ماه ۱۳۵۷ شکل گرفت به عنوان اساسی ترین ارکان قدرت سیاسی و اجرایی امام «قدس سره» و مورد تایید ایشان آغاز به کار کرد.
در پیام سیاسی بسیار مهم امام «قدس سره» در ۲۲ دی سال ۱۳۵۷ تشکیل شورای انقلاب اعلام شد. در قسمتی از این پیام آمده است. به موجب حق شرعی و براساس رای اعتماد اکثریت قاطع مردم ایران که نسبت به این جانب ابراز شده است. در جهت تحقق اهداف اسلامی ملت، شورایی به نام شورای انقلاب اسلامی مرکب از افراد با صلاحیت و مسلمان و متعهد و مورد وثوق، موقتا تعیین شده و شروع به کار خواهند کرد اعضای این شورا در اولین فرصت مناسب معرفی خواهند شد.
این شورا موظف به انجام امور معین و مشخصی شده است. از آن جمله ماموریت دارد تا شرایط تاسیس دولت انتقالی را مورد بررسی و مطالعه قرار داده و مقدمات اولیه آن را فراهم سازد. بدیهی است که مسوولیت های شورای انقلاب، عمده ترین مسوولیت های رهبری انقلاب در داخل کشور محسوب می شد.
شورا در آغاز، هفته ای یک بار و سپس ۲ بار به طور مخفی در منازل افراد تشکیل جلسه می داد، تصمیمات اتخاذ شده در این جلسات بلا فاصله با امام «قدس سره» در میان گذاشته می شد و پس از کسب تکلیف به مرحله اجرا در می آمد. از اقدامات مهم شورای انقلاب، مذاکره با مقامات نظامی نیروهای مسلح، دیدارهای دیپلماتیک، ماموریت راه اندازی نفت و انتخاب رئیس دولت موقت بود. اساسا علل و انگیزه های بسیاری در تمایل به تشکیل شورای انقلاب دخیل بود.
آن روزها گرایش به شورا شدید بود رهبران و مبارزان با توجه به تصوری که از استبداد و حکومت فردی داشتند. مایل به تکرار آن تجربه ها نبودند. به همین دلیل به طور طبیعی باید شورای انقلاب تشکیل می شد. از این رو شورای انقلاب به عنوان طبیعی ترین شکل مدیریت در بدو انقلاب به طور خودجوش مطرح و پذیرفته شد و همه تصمیم ها از آنجا هدایت می شد و برای بعضی کارها کمیته هایی فعالیت داشت که مهم ترین آنها. کمیته سوخت و کمیته اعتصابات بود.
● شورای انقلاب پس از پیروزی
از اولین روزهای ورود امام خمینی «قدس سره» بحث های مهمی از قبیل تشکیل دولت، تشکیل مجلس ایجاد مجلس موسسان (خبرگان) و تغییر قانون اساسی در این شورا مطرح شد. در آستانه پیروزی، شورا، مهندس مهدی بازرگان را به عنوان نخست وزیر دولت موقت پیشنهاد نمود و امام «قدس سره» نیز پذیرفتند و طی حکمی ایشان را منصوب کردند بعد از پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، شورای انقلاب و دولت موقت تحت لوای رهبری امام«قدس سره» و مشروعیت حاصله از حمایت های مردمی، زمام امور را به دست گرفتند.
دومین تصمیم مهم شورای انقلاب تصویب اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوم اردیبهشت ۱۳۵۸ بود. سپاه که بلا فاصله بعد از پیروزی در سال ۱۳۵۷، بنا به فرمان امام«قدس سره» به فرماندهی حجت الاسلام لاهوتی تشکیل شده بود و ماموریت حفط انقلاب و دستاوردهای آن را برابر حملات ضدانقلاب بر عهده داشت.
با تصویب شورای انقلاب رسمیت پیدا کرد. سپس، ملی شدن بانک ها، سامان بخشیدن به محاکمات دادگاه های انقلاب، برگزاری همه پرسی در رابطه با نظام، بررسی پیش نویس قانون اساسی و انتشار آن در جراید، تصویب قانون شوراهای محلی، ملی شدن صنایع بزرگ، تصویب آیین نامه مجلس خبرگان و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و مجلس شورا و... را انجام داد. بدیهی است که شورا، مافوق دولت بود و خطوط کلی و راهبردی با تمهیدات و تصمیمات اعضای آن اتخاذ می گردد. آیت الله طالقانی چهره محبوب مردمی و دومین رئیس شورای انقلاب در ۱۹ شهریور همان سال در گذشت، بعد از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ دولت بازرگان فردای آن روز استعفای خود را تسلیم امام کرد.
شورای انقلا ب بیانیه مهمی خطاب به ملت صادر کرد و یادآور شد که مصمم است در فرصت محدودی، برگزاری همه پرسی درباره قانون اساسی، انتخابات مجلس شورای ملی و ریاست جمهوری را به انجام رساند. همه پرسی قانون اساسی در ۱۲ آذرماه ۱۳۵۸ و متعاقب آن انتخابات ریاست جمهوری در بهمن ۱۳۵۸ برگزار و بنی صدر به عنوان رئیس جمهور انتخاب گردید.
بعد از انتخاب بنی صدر، وی حملا ت شدیدی را علیه شورای انقلا ب آغاز کرد. این اختلا فات تا تشکیل مجلس شورای اسلا می در ۷ خرداد ۱۳۵۹ و تحویل وظایف شورای انقلا ب به مجلس ادامه داشت. با شروع کار مجلس و شورای نگهبان و دیگر نهادها، مسوولیت و ضرورت وجود شورای انقلا ب به پایان رسید.
لذا در ۱۲ تیر ۱۳۵۹ آیت الله بهشتی اعلا م کرد «مسوولیت شورای انقلا ب دو هفته دیگر پایان می یابد.» سپس آخرین جلسه شورا به ریاست مهندس بازرگان در ۵ شنبه ۲۶ تیر سال ۱۳۵۹ برگزار شد وجراید هم نوشتند «به دنبال تکمیل اعضا و حقوق دان های شورای نگهبان و رفع موانع کار مجلس و تصویب اعتبارنامه ها، پایان کار شورای انقلا ب اعلا م شد.
دکتر حسن ابراهیم حبیبی سخنگوی شورای انقلا ب در آخرین گفت وگوی خود وضعیت آن را به طور خلا صه چنین تشریح کرد: «امروز با رسمیت یافتن مجلس شورای اسلا می و کامل شدن اعضای شورای نگهبان قانون اساسی، کار شورای انقلا ب که تاکنون وظیفه قانونگذاری را برعهده داشت نیز به پایان رسید.»

نویسنده : سید حسن وکیلی

منبع : روزنامه مردم سالاری