تأثیر فشار روانی بر عملکرد مدیران‌

امروزه فشار روانی (استرس) بیش از هر زمان دیگری در زندگی انسان‌ها به چشم می‌خورد. پیشرفت علم و تکنولوژی و جایگزینی ابزار و منابع مادی به جای منابع انسانی در کارخانه و کارگاه‌ها و بیکار شدن عده زیادی از کارگران، گسیختگی نظام خانواده و سستی روابط میان اعضای آن، رویاها و آرزوهای برآورده نشده افراد، کودکان تحقیر شده و سرخورده، افزایش بی‌رویه جمعیت در کشورهای در حال توسعه، مهاجرت و رواج زندگی شهری و شهرنشینی و به تبع آن مشکلات اقتصادی و اجتماعی، معضل ترافیک، مشکلات مدیران با زیردستان، انتظارات سازمان‌ها از کارکنان، همه و همه گویای این واقعیت است که فشار روانی زندگی انسان‌ها را احاطه کرده است، تا جایی که عده‌ای از صاحبنظران از آن به عنوان طاعون قرن یاد می‌کنند.‌
با اینکه استرس‌های مفید نیز وجود دارند و مقداری از فشارهای عصبی برای ایجاد تحرک و تلاش در انسان ضروری است، ولی افزایش بی‌رویه آن عوارض و ضایعات زیادی به بار می‌آورد و اثرات فراوانی بر عملکرد فعالیت‌های اعضای سازمان‌ها دارد.
مدیران، کارکنان و ارباب رجوع در سازمانها تحت تاثیر فشارهای روانی دچار حالات روانی خاص می‌شوند و دست به رفتارها و اعمالی می‌زنند که به طور مستقیم در بازدهی سازمان منعکس می‌شود.‌استرس‌های حاد، نیروی انسانی سازمان‌ها را خنثی می‌کند و اهداف سازمانها را دستخوش تزلزل می‌سازد و همچون آفتی فعالیت‌ها و تلاش‌های انسان را ضایع می‌کند، از سوی دیگر شاید یکی از مهمترین فعالیت‌ها در زندگی اجتماعی بشر امروز را بتوان مدیریت دانست.
با توجه به این که نظام آموزش و پرورش به عنوان سنگ زیربنای توسعه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی جامعه است، بنابراین مدیریت مؤسسات و سازمانهای آموزشی به عنوان سیستمهای اجتماعی که در کنش متقابل با تغییر و تحولات جامعه است در مقایسه با سایر مدیریت‌ها از ویژگی و حساسیت خاصی برخوردارند.‌
به دلیل اینکه مدیران مؤسسات آموزشی با خیل عظیم جوانان و نوجوانان کشورها در ارتباط مستقیم و تنگاتنگ هستند و مدیریت صحیح و هدایت شده این قشر از جامعه (آینده‌سازان) می‌توان جامعه را به سوی پیشرفت و ترقی سوق دهد و یا در صورت نبود مدیریت صحیح، جامعه در دام گرفتاری‌ها و انحرافات مختلف افتاده، دانش‌آموزان مدارس، موانع جدی و متعددی را در راه پیشرفت و رشد و اعتلای مطلوب جامعه ایجاد خواهد کرد.‌
تعیین حداکثر میزان تحمل انسانها در مقابل فشارهای روانی استانداردپذیر نیست و به بسیاری از عوامل جسمی، روحی، روانی، و غیره بستگی دارد. به طور خلاصه، می‌توان گفت که تمام انسانها در مقابل انواع مختلف فشارهای روانی مناسب‌ترین عکس‌العمل‌ها و رفتارها را از خود نشان می‌دهند و لیکن چنانچه میزان اینگونه فشارها بیشتر از اندازه تحمل آنها باشد، نتایج نامطلوب و حتی خطرناک و غیرقابل جبرانی را در بر خواهد داشت.‌
● نخستین نشانه‌ها در تشخیص فشار روانی‌
الف) اشکال در تفکر صحیح و عاقلانه و در نظر گرفتن تمامی جنبه‌های مختلف یک مشکل‌
ب) خشکی و نبود انعطاف در نگرش‌
پ) پرخاشگری نابجا و تحریک‌پذیری‌
ت) انزوا و ترک وابستگان‌
ث) ناتوانی در حفظ آرامش خویش و یا نیاز به مصرف قرصهای آرام‌بخش‌
ج) احساس ناتوانی در رویارویی با دشواری‌ها
ح) فشار خون بالا و عصبی بودن و تنش داشتن‌
خ) دشواریهای گوارشی و...
واقعیت این است که راه‌حل ساده‌ای برای مقابله با فشارهای روانی زاید وجود ندارد، راه‌حلی که برای برخی از مدیران مفید است، ممکن است برای بسیاری دیگر از آنها اثربخش نباشد.
تحقیقات انجام شده پیرامون چگونگی رویارویی با فشارهای جسمی، روحی و روانی و یا فشارهای عصبی و اثرات ناشی از آن بیانگر این است که نحوه برخورد با این فشارها، به عوامل بسیاری از جمله شخصیت انسانها بستگی دارد.
شخصیت انسان مجموعه اجزا و عناصر فیزیولوژیکی است از قبیل: عوامل جسمانی، وضع عضلانی، اعصاب، استعدادهای ذاتی، و عوامل گروهی از قبیل: خانواده، مدرسه، محیط اجتماعی و همچنین عوامل فرهنگی از قبیل: فرهنگ، آداب و رسوم، ملیت و مذهب که در چگونگی سلوک و رفتار انسان اثرات عمیقی را بر جا خواهد گذاشت.‌
در زیر به بعضی از روشهایی که مدیران می‌توانند برای رهایی از اضطراب و فشارهای روانی به کار گیرند اشاره می‌شود:
▪ برنامه‌ریزی‌
▪ تعیین هدف‌هایی برای زندگی خود و تلاش برای نیل به این اهداف‌
▪ مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها
▪ هماهنگی با مدیر مافوق‌
▪ احساس صمیمیت و حمایت گروهی‌
▪ کنترل محیط اطراف خود و در صورت امکان اصلاح موقعیت‌های ناخوشایند
▪ تلقی مثبت از شغل و حرفه خود
▪‌ احساس آرامش در مقابل رقیبان و خودداری از ورود به میدان رقابت غیر صحیح
▪ خودداری از شتاب‌زدگی در انجام دادن کارها
▪ جلوگیری از حساسیت بیش از اندازه و کاهش سطح توقع خود از دیگران و غلبه بر تضاد
▪ غلبه بر تفریط و افراط نقش (حجم بیش از حد کار و حجم اندک کار)
▪ احساس مفید بودن، تقویت ایمان، قبول واقعیت‌ها در مورد خود و دیگران
▪ توجه بر نفس عمل تا به نتیجه آن‌
▪ توجه به مشکلات، درگیری‌ها و تغییرات به عنوان مسائل عادی زندگی ‌
▪‌ آنچه فکر می‌کنید درست است انجام دهید، نگران این نباشید که دیگران چه فکر می‌کنند.

فریبا معرفتی‌

منبع : روزنامه اطلاعات