جلوه‌ای از آیین‌های نوروزی در مازندران

آداب و رسوم نوروز در تمامی ایران زمین شنیدنی است و مازندران نیز با مراسم‌های نوروز خوانی و مادر مه‌ در میان دیگر استان‌ها شهرت خاص دارد‌.
تعریف درست نوروز نخستین روز سال در تقویم ایرانی یعنی یكم فروردین ماه و یا روز اورمزد از ماه فروردین است، لحظه آغاز نوروز درست پس از نیمه شب بوده و این یك لحظه تقویمی است.
لحظه تحویل سال یك واقعه یا لحظه طبیعی است و زمان آن می‌تواند ساعت‌ها با لحظه آغازین روز یكم فروردین فاصله داشته باشد، بنابراین لحظه تحویل سال در سراسر جهان یكی است، ولی لحظه آغاز نوروز یكم فروردین نسبی است، نسبت به خط استاندارد زمان بین‌المللی كه سابقاً به خط گرینویچ مشهور بود و هنوز هم اكثر مردم آن را به همین نام می‌شناسند.
● شگون‌آو‌ری
برخی از خانواده‌های روستایی ایران به ویژه در مازندران به هنگام نوروز سفره عید نوروز را چند ساعت پیش از تحویل سال می‌چینند و در اشتیاق تحویل سال، منتظر كسی می‌شوند كه او را برای خود شگون‌آور قرار داده‌اند تا در نخستین ساعت‌های سال نو به خانه‌شان بیاید و برایشان شگون بیاورد.
‌هر یك از خانوادهای روستا، یكی از همسایه‌ها یا یكی از منسوبان به خود را برای خانه خود شگون‌آور می‌دانند و او را به اصطلاح خودشان سال‌مج یا مارمه می‌نامند.
سال‌مج هر خانه‌ای، نخستین كسی است كه پس از تحویل سال به آن خانه وارد می‌شود. او با خوشرویی و نشاط با ظرفی آب به خانه می‌آید. آب را در حیاط خانه می‌پاشد و سال نو را به اهل خانه تبریك می‌گوید.
افراد خانه با سرور و شادمانی به استقبال سال‌مج خود می‌روند و او را به كنار سفره عید و سینی دعوت می‌كنند. آن‌ها از سال مج با كلوچه، نان، عسل، آجیل و میوه به گرمی پذیرایی می‌كنند و اعتقاد دارند كه از یمن حضور سال‌مج و از شگون این پذیرایی، سفره‌شان در سال جدید همیشه پربركت خواهد بود. به این مراسم، شگون‌آوری گفته می‌شود.
● آداب و رسوم نوروز‌خوانی
‌نوروز‌خوانی معمولاً ۱۵ روز قبل از فرا رسیدن عید نوروز شروع می‌‌شود. در مراسم نوروزخوانی، نوروز‌خوانان معمولاً به داخل روستاها می‌‌آیند و با خواندن اشعار در مدح امامان و ترانه‌های محلی، طلیعه سال نو را به مردم مژده می‌‌دهند.
نوروز‌خوانان چند نفر هستند، یك نفر اشعار را می‌‌خواند، یك نفر ساز می‌‌زند و نفر دیگر كه به آن كوله‌كش یا باركش می‌‌گویند به در خانه‌های مردم می‌‌رود و می‌‌خواند، «‌باد بهارون اومده ـ نوروز سلطون اومده ـ مژده دهید به دوستان ـ گل به گلستون اومده» یا این‌كه همین مضامین را با عبارات «بهار آمد، بهار آمد خوش آمد ـ علی باذولفقار آمد، خوش آمد ـ نوروزتان نوروز دیگر ـ‌ شما را سال نو باشد مبارك»، صاحبخانه نیز با دادن پول، شیرینی، گردو، تخم مرغ، نخود و كشمش از آنان پذیرایی می‌‌كند.
هنگام تحویل سال نیز افراد خانواده دور سفره هفت سین كه با ظرافت و سلیقه خانم خانه چیده شده، می‌‌نشینند و در حالی‌كه پدر خانواده دعای تحویل می‌‌خواند، منتظر سال نو می‌‌شوند.
در گذشته كه امكانات ارتباطی مانند رادیو و تلویزیون نبود با تیراندازی یا گفتن اذان سال جدید را به همه اعلام می‌كردند.
در مازندران بعد از این كه سال نو شد یك نفر كه معمولاً از بچه‌ها انتخاب می‌شود به عنوان مادرمه (مارمه) برگزیده شده و با مجمعی كه در آن قرآن، آیینه، آب، سبزه و شاخه‌های سبز جوان قرار دارد، وارد خانه می‌‌شود. چهارگوشه اتاق‌ها را آب می‌‌پاشد، قرآن را كنار سفره هفت سین می‌‌گذارد و شاخه‌های تازه سبز شده و دارای شكوفه كه معمولاً از درخت گوجه سبز است را به این نیت كه سال سرسبز و خوش و خرمی برای خانواده باشد، جلوی در اتاق آویزان كرده یا روی طاقچه اتاق می‌‌گذارد.
در این روز مادر خانواده غذای عید، سبزی پلو با مرغ یا گوشت درست می‌‌كند، علاوه بر آن بعضی هم غذایی به عنوان خیرات برای اموات می‌‌پزند و بین مردم پخش می‌كنند‌.

منبع : خبرگزاری فارس