آیا این مقررات شکستنی است؟!

همه پدر و مادرها دوست دارند به كودكانشان یاد بدهند كه چگونه رفتاری خوب و مناسب داشته باشند. اگر شما به كودكی كه كار خوبی انجام داده، یك ستاره یا عكس برگردان داده باشید، متوجه شده اید كه جایزه ها محرك های بزرگی هستند؛ اما مهم نیست كه ما چطور كودكان را تشویق كنیم كه خوب باشند، به هر حال آن ها در پیروی از مقررات به كمك ما نیاز دارند. وادار كردن بچه ها به پیروی از مقررات می تواند كار دشواری باشد، به خصوص اگر خود ما از آن ها پیروی نكنیم. گاهی بزرگترها در برخورد با كودكان دچار مشكلات بزرگی می شوند. همه ما دوست داریم در خانه یا محل كار قوانینی وجود داشته باشد كه همه به آن احترام بگذارند و آن را اجرا كنند تا همیشه نظم برقرار باشد. برای تهیه این مقررات به آگاهی نیاز داریم. هنگامی كه والدین مقررات را می سازند و پای آن می ایستند، بچه ها احساس امنیت بیشتری می كنند. البته آن ها بر سر اجرای مقررات با والدین می جنگند، اما این رفتار در واقع راهی است برای این كه مقررات را یاد بگیرند.
هنگامی كه شما سعی دارید مقررات خود را رعایت كنید، كودكان ممكن است شما را دوست نداشته باشند؛ اما اشكالی ندارد. در این برهه از زندگی، آن ها بیشتر نیاز به یك پدر و مادر خوب دارند تا یك دوست. ساختن مقررات بخش مهمی از دوست داشتن شماست.
وقتی قوانین ساخته شما عملی شود، شما به بچه ها احساس امنیت، عشق و توانایی همراهی با دیگران را هدیه كرده اید. كودكان ممكن است طوری رفتار كنند كه گویی می خواهند مسوولیت را خود به عهده بگیرند، اما در واقع آن ها احتیاج دارند كه بزرگترها مسوول آن ها و اعمالشان باشند. برای این كه بتوان قوانین خوبی ساخت یا كودكان را وادار به انجام آن ها كرد، نیاز به زمان و صبر و حوصله است. بی تردید در پایان یك روز كاری، پیدا كردن وقت و انرژی برای چنین كاری بسیار دشوار است. پدر و مادر خوب باید برنامه زمانی مناسبی برای تربیت فرزندانشان داشته باشند.
●چگونه قوانین خوب بسازیم
ابتدا باید سعی كرد كارهای خوب و مورد انتظار را برای كودكان شرح داد؛ نه فقط كارهایی را كه نباید انجام دهند. برای موفقیت بیشتر باید از لحنی مودبانه و آرام به جای صدای بلند و فریاد استفاده كرد. این توضیحات باید ساده، روشن و در حد درك و فهم كودك باشد. هنگامی كه بچه ها مقررات را بدانند، واضح است كه شما از آنها چه می خواهید تا انجام دهند. كودكان بیشتر با مقرراتی همراه خواهند شد كه دلایلی برای انجام آن ببینند، حتی اگر آن دلیل را دوست نداشته باشند یا آن را نفهمند. البته باید كوشید دلایلی ساده برایشان آورد؛ مثلاً می توان چنین گفت: «لطفاً این جا نرو، من نمی خواهم كه شما صدمه ببینی» یا «كتك نزن، هیچ كس در خانواده ما نباید به كسی صدمه بزند» و یا «باید كمربند ایمنی ات را ببندی، چون این یك قانون است.»
برای ساخت قوانین خوب باید با كودكان همكاری كرد و آن ها را در این امر مشاركت داد.
سپس به آن ها در به یادآوردن این قوانین كمك كرد. برای این منظور می توان جلسه بحث و گفت وگویی تدارك دید درباره این كه چه كارهایی خوب است انجام شود. سپس نتایج جلسه را نوشت و آن را در جایی نصب كرد كه جلوی دید همه باشد. نوشتن مقررات به بچه ها كمك می كند تا آن ها را به خاطر بسپارند و بدانند كه این قوانین مهم اند؛ حتی كودكانی كه قادر به خواندن نیستند.
توجه داشته باشید كه تعداد محدودی از قوانین را كه واقعاً مهم هستند انتخاب كنید، نه یك دسته از قوانین ریز را؛ مواردی را انتخاب كنید كه برای همه اهمیت دارند و به مسایلی چون احترام به خود، دیگران محیط و امنیت می پردازند. به علاوه حتماً به خاطر داشته باشید كه كودكان حتی اگر مقررات را بدانند، آن ها را خواهند آزمود.
باید قوانینی خلق كرد كه برای خودمان هم الگو قرار گیرند و نیز بدانیم هدف از این مقررات چیست و چطور باید آن ها را تعلیم داد. كودكان حساسند كه ببینند آیا ما در اعمال قوانین، اعتماد به نفس لازم را داریم یا خیر؟ به بچه ها نشان دهیم كه به مقررات اهمیت می دهیم. هنگامی كه چیزی مهم است، كودك آن را در صدای محكم(نه فریاد) و چهره ها می فهمد.
●بگذاریم كودكان بدرخشند
به جای این كه پیاپی به بچه ها ستاره بدهید، بكوشید زمینه ای فراهم كنید تا خودشان بدرخشند. كودكان با راهنمایی های شما خیلی بهتر یاد می گیرند كه چه كاری بكنند و چطور آن را انجام دهند. در این زمینه تشویق اثری فوق العاده دارد، ضمن این هیچ كودكی انتقاد را دوست ندارد. بنابراین هر بار كه كودك كار خوبی انجام می دهد، با كلمات محبت آمیز او را تشویق كنید. سعی كنید واژه هایی به كار ببرید كه هم محبت آمیز باشند و هم محرك فعالیت های بعدی وی؛ بسیار ساده و روشن برای او توضیح دهید كه اگر كودك مقررات را رعایت نكند چه اتفاقی خواهد افتاد؛ مثلاً می توان گفت: «نباید كسی را بزنی، در غیر این صورت باید به اتاقت بروی و آن جا بمانی» و یا «اگر اسباب بازی هایت را بیندازی و بشكنی، آن ها را به شخص دیگری خواهم داد».
آرام و متین در عین حال محكم و استوار
شما می توانید محكم باشید، ضمن این كه سخن تان همراه با آرامش است. به علاوه، پیروی شما از مقررات به كودكان نشان می دهد كه واقعاً در اجرای آن ها محكم هستید. هنگامی كه احساس می كنید فرزندتان آماده است تا مقررات را زیر پا بگذارد، ابتدا به طرفش بروید، رو به روی او بنشینید و با وی آرام و شمرده صحبت كنید. این عمل به كودك كمك می كند تا خوب گوش كند، نه این كه تسلیم شود. البته هنگامی كه كودكی بسیار ناراحت است، نمی تواند خوب گوش دهد. بنابراین ابتدا باید او را آرام كرد، سپس به صحبت پرداخت. در پایان، از او بخواهید كه مقررات تذكر داده شده را تكرار كند.
اگر كودك مقررات را بشكند و هیچ واكنشی نبیند، تصور می كند كه مقررات اهمیت چندانی ندارد، بنابراین ممكن است به عمل خود ادامه دهد. البته گاهی لازم است چشم پوشی كرد. در چنین مواقعی باید گفت: «فقط برای همین دفعه قانون را عوض می كنیم.» در ضمن به بچه ها نشان دهید كه احساساتشان را درك می كنید؛ هنگامی كه كودكان بفهمند به احساس آن ها اهمیت داده می شود و آن ها را درك می كنیم، خود را بهتر كنترل خواهند كرد.به بچه ها اجازه دهید كه بدانند اشكالی ندارد كه مقررات را دوست نداشته باشند، ولی خوب، بایستی آن ها را رعایت كنند. مثلاً می توان گفت: «می دانم كه دوست داری تا دیروقت بیدار باشی و خیلی از بچه ها این كار را می كنند، ولی الان وقت خواب شماست» و یا «می دانم خیلی عصبانی هستی، چون آن اسباب بازی را می خواهی، ولی آن مال شما نیست.»
تا آن جا كه امكان دارد به كودكان كمك كنید تا خودشان وارد عمل شوند. اگر بیشتر نقش مربی را ایفا كنید تا یك داور، آن ها یادگیری بیشتری خواهند داشت. وقتی مطمئن نیستید كه باید محكم باشید یا چشم پوشی كنید، به كودك بگویید لازم است فكر كنید و با فرد دیگری(مثل معلم یا اعضای خانواده یا یكی از دوستان) مشورت كنید. گاهی این كار كمك بزرگی خواهد بود. هنگام خستگی نمی توان مقررات را رعایت كرد و روی آن محكم بود.
بنابراین برای داشتن اوقات خوب با كودكان باید طرح و نقشه بكشیم و همیشه به یاد داشته باشیم كه پدر و مادر خوبی باشیم، حتی اگر بچه ها برایمان مشكل و دردسر درست كنند.

زهرا برزگر( كارشنان روان شناسی كودك)

منبع : روزنامه جوان