نوستالژی: ۴۷ از ۳۹۹

برای كسانی كه كار با كامپیوترهای شخصی را از اسپكتروم ۴۸ و كمودور ۶۴ شروع كرده‌اند، خاطره نوار‌كاست، خاطره‌ای فراموش نشدنی است. در زمانی كه این نسل از كامپیوترها حكمرانی می‌كردند، متداول‌ترین وسیله ورودی كامپیوتر، بعد از صفحه‌كلید، همین نوارهای كاست بودند. كار با نوار‌كاست كه امروزه ممكن است مضحك به نظر برسد، به ترفندهای خاصی احتیاج داشت و از عهده هر كسی بر نمی‌آمد. برای كامپیوترهای سری‌اسپكتروم، دیسك درایو بسیار كم بود. در مورد كامپیوترهای كمودور نیز با آن‌كه دیسك درایو ۲۵/۵ اینچی وجود داشت، ولیكن به علت قیمت گران آن‌ها، كمتر كسی از استفاده می‌كرد و چون همراه كامپیوتر كمودور یك پخش كاستِ كوچك نیز وجود داشت، تقریباً استفاده از دیسك درایو بلاموضوع بود. باری، برنامه‌های این كامپیوتر‌ها كه عمدتاً در انواع بازی‌ها و گاهی نرم‌افزارهای جانبی نقاشی یا كامپایلر خلاصه می‌شدند، به روی نوارهای كاست كپی می‌شدند و در فروشگاه‌های كامپیوتر به فروش می‌رسیدند. البته این نوارها به سادگی قابل كپی كردن از طریق ضبط صوت‌های دو كاسته نبودند كه علت آن را در ادامه خواهم گفت و در نتیجه بازار فروش این نوارها، رونق خوبی داشت. اما طرز استفاده از نوارها به فوت‌وفن‌های ویژه‌ای احتیاج داشت كه تنها پس از بارها و بارها load كردن برنامه‌ها، كاربران با رموز آن آشنا می‌شدند. پس از آن‌كه یك ضبط صوت خانگی یا ضبط ویژه دستگاه‌های كمودور را به كامپیوتر متصل می‌كردیم و دستور load را وارد می‌نمودیم، ضبط را روشن می‌كردیم تا نوار را پخش كند. بله! تعجب نكنید. این نوار دیتا پخش می‌شد و صدایی كه تولید می‌كرد تقریباً شبیه صدای شماره‌گیری و hand shaking مودم‌های امروزی بود. روند load شدن برنامه بسته به حجم برنامه‌، ۵ تا ۶ دقیقه هم طول می‌كشید.گاهی پس از پایان بارگذاری برنامه، متوجه می‌شدیم كه برنامه به درستی كار نمی‌كند. در نتیجه مجدداً این روند را تكرار می‌كردیم تا به نتیجه مطلوب برسیم.
اولین نكته‌ای كه حین كار با نوارهای كاست می‌آموختیم، همین نحوه load كردن بود. عوامل مهمی در این كار دخیل بودند كه به كیفیت پخش صوت و head ضبط صوت مربوط می‌شدند. به تجربه دریافته بودیم كه ضبط‌صوت‌های استریو برای load كردن داده‌ها اصلاً مناسب نیستند و اغلب اوقات كار را با مشكل مواجه می‌كنند. زیرا آن‌ها مقداری از نویزها را حذف می‌كردند و این نویزها بخشی از همان داده‌های موردنیاز بودند. در نتیجه هر چه ضبط‌صوتِ قدیمی‌تر و بی‌كیفیت‌تری را برای این‌كار پیدا می‌كردیم، احتمال موفقیت بیشتر بود. پخش صوتی كه همراه كامپیوترهای كمودور عرضه می‌شد نیز همین وضعیت را داشت و در حالت mono كار می‌كرد. نكته بعدی، وضعیت head دستگاه بود. اگر هد دستگاه ضبط‌صوت در وضعیت خوب و تمیز قرار داشت یا خیلی تنظیم بود، باز هم كارمان با اشكال روبرو می‌شد. در نتیجه مجدداً به سمت همان ضبط‌های بی‌كیفیت سوق داده می‌شدیم. البته پخش‌های كمودور دارای یك پیچ تنظیم بیرونی بودند كه امكان تنظیم هد را با كمك یك نرم‌افزار فراهم می‌آورد و از آن طریق می‌شد كه ضریب load شدن صحیح برنامه‌ها را افزایش داد. این دو موضوع ما را به آن‌جا رساند كه امكان كپی كردن نوارهای كاست از طریق ضبط‌صوت‌های دو كاسته كه در آن زمان تازه به بازار آمده بودند، وجود ندارد. زیرا كیفیت آن ضبط‌ها آن‌قدر خوب بود كه نوار حاوی دیتا را به چیز بی‌مصرفی تبدیل می‌كرد. حتی در اثر تكرار عمل load كردن نوارها، كم‌كم به آن درجه از مهارت می‌رسیدید كه با شنیدن صدای پخش نوار یعنی همان سوت كشیدن‌ها و قیژقیژها، متوجه می‌شدید كه كار با اشكال روبرو شده است یا با موفقیت در حال جلو رفتن است.اما ماجرا به همین جا ختم نمی‌شد. نوار كاست رسانه‌ای است با امكان دسترسی ترتیبی به جای امكان دسترسی تصادفی. یعنی آن‌كه مثلا‌ً برای رسیدن به برنامه پنجم روی نوار كاست، باید از چهار برنامه قبلی گذر كنید. این عبور كردن وقتی كه شما نمی‌توانید نشانه‌ای روی محل خاصی از نوار بگذارید، معنای بیشتری می‌یابد. اما كسانی كه با اسكپتروم كار می‌كردند در اثر مهارت و با شنیدن صدای نوار و مشاهده چشمی اندازه حلقه‌های نوار متوجه می‌شدند كه آیا به برنامه موردنظر رسیده‌اند یا خیر و مثلاً اگر در طرف A یك نوار تعداد ۱۰ برنامه وجود دارد، مثلاً برنامه هفتم حدوداً كجای نوار قرار دارد. با شنیدن صدای نوار نیز كمابیش حدس می‌زدند كه آیا انتهای برنامه ششم هستند یا ابتدای برنامه هفتم. البته پخش صوت‌های كامپیوترهای كمودور، این مشكل را به طریق دیگری حل كرده بودند زیرا روی آن یك شمارنده سه‌رقمی وجود داشت كه كارِ یافتن برنامه‌ها را آسان می‌كرد. به این ترتیب كه اگر مثلاً پخش شدن یك طرف نوار شصت دقیقه‌ای معادل چهارصد شماره بود، در نتیجه محل هر یك از برنامه‌ها قابل تعیین بود. برای همین هم همیشه در كنار هر نوار، یك یادداشت كوچك با مضمون این‌كه مثلاً برنامه اول از ۱۰ تا ۸۷، برنامه دوم ۹۰ تا ۲۲۰ و الی آخر وجود داشت. در نتیجه هر بار یافتن برنامه، مستلزم بردن نوار به ابتدای آن، صفر كردن شمارنده ضبط و جلو بردن مثلاً ۲۰۰ شماره برای رسیدن به اول برنامه موردنظر بود. خاطرم هست كه برای كار كردن با كامپیوتر اسپكتروم ۴۸، پس از آن‌كه مدت‌های مدیدی با همان شیوه گوش دادن و دیدن، محل برنامه‌ها را می‌یافتم، تصمیم به خریدن یك ضبط‌صوت گرفتم. منتها ضبط‌صوتی كه ضمن داشتن یك شمارنده، كیفیت پخش آن هم مونو باشد. جستجوی بسیار زیاد در فروشگاه‌های لوازم صوتی بالا‡خره نتیجه داد و یك ضبط كوچك بی‌نام و نشان تایوانی واجد مشخصات موردنظر بود. البته چهره فروشندگان نیز دیدنی بود. زیرا در زمانی كه همه در پی یافتن ضبط‌های با كیفیت بالا، دو كاسته، دولبه و استریو می‌گشتند، یك نفر در پی یك ضبط‌صوت مونوی بی‌كیفیت بود. امروزه وقتی می‌بینیم كه یك DVD خام تقریباً به قیمت نوار كاست همان سال‌هاست و به راحتی حجم ۷/۴ گیگابایت را تبادل می‌كند، به یاد همان نوارهای كاست می‌افتم. شاید این هم نوعی نوستالژی است.
علیرضا صالحی

منبع : ماهنامه شبکه