مروری بر ادبیات نظری مناطق آزاد دنیا

نخستین بنادر آزاد شناخته شده در جهان، در حقیقیت مناطق محصوری با دیوارهای دفاعی بودند ، که در بنادر «چالیس و پیرائوس» یونان بنا شده بودند. قدیمیترین بندر آزاد جهان، که به طور مشخص برای افزایش حجم داد و ستد پایه‌گذاری شد، بندر آزاد رومی‌ها واقع در جزیره «دلاس» در دریای اژه بود، که با هدف افزایش حجم مبادلات تجاری بین مصر، یونان، سوریه، شمال آفریقا، آسیا، و رم تاسیس شده بود و در آن همه داد و ستدها بدون دریافت حقوق گمرکی انجام می‌شد. بعد از این به بنادر دیگری نظیر : جنوا, ونیز و جبل الطارق می رسیم که وظایفی همانند بندر آزاد «دلاس» داشتند.
در سال ۱۸۸۸ میلادی، اولین منطقة آزاد تجاری که هدف تأسیس آن تا حدی با اهداف مناطق آزاد به مفهوم جدید آن تطابق دارد، در بندر هامبورگ ایجاد شد. موفقیت چشمگیر بندر آزاد هامبورگ، باعث ایجاد مناطق آزاد دیگر بویژه در اروپا گردید.
کپنهاک در سال ۱۸۹۴، دانزیگ (لهستان) در سال ۱۸۹۹ و بندرهای مالمو، هانگو، فیدم و تریست در اروپا، سنگاپور، هنگ‌کنگ و ماکائو در آسیا در زمرة بنادر آزادی بودند که به تدریج تا قبل از جنگ جهانی دوم ایجاد شدند. به طور کلی تفکر حاکم بر مناطق آزاد در قبل از جنگ دوم جهانی در انبارداری، انتقال کالا از یک وسیلة نقلیه به وسیلة نقلیة دیگر، صدور مجدد کالا و در یک جمع‌بندی در تجارت خلاصه می‌شد.

محمد تقی رفیعی