گفتگو با رضا عابدینی

با خبر شدیم كه آقای رضا عابدینی در دفتر طراحی خود، كتابی را با عنوان «گزیده آثار نسل پنجم طراحان گرافیك ایران» در دست تهیه دارد. فراخوان این كتاب كه بنا است مجموعه ای از آثار طراحان جوان كشور را در خود جای دهد از چندی پیش منتشر شده و همچنان مراحل تحویل آثار را طی می‌كند. به همین بهانه گفتگویی را با ایشان انجام داده ایم كه می‌خوانید.
● از چه زمانی و چرا به فكر گردآوری آثار نسل پنجم طراحان گرافیك ایران افتادید؟
از اولین روزی كه به عنوان معلم در هنرستان درس می‌دادم و تا حال كه مشغول تدریس در دانشگاه هستم، نمونه كارهای دانشجویان خود را نگه داشته‌ام. آن موقع قصد خاصی از این كار نداشتم. كارها را می‌گرفتم و آرشیو می‌كردم. سال‌ها بعد وقتی اولین كلاس‌های تایپ فارسی و ایمیج خود را در دانشگاه آزاد راه انداختم، نتایج فوق العاده كلاس، مرا به فكر چاپ كتاب انداخت. آن زمان به چاپ كتابی راجع به روش آموزش كلاس فكر می‌كردم كه هنوز هم در فكر آن هستم اما همین‌ها باعث شد متوجه این موضوع شوم كه: نسل پنجم پتانسیل زیادی دارد برای كاركردن. از طرفی كتاب فرهنگ تصویری جدیدی از ایران مدرن (۱) كه در هند چاپ شد، انگیزه مرا دو چندان كرد. وقتی از همه طراحان كار گرفتیم و كارها كنار هم قرار گرفت، متوجه شدم كه بی تردید می‌توان به طور مستقل به طراحان نسل پنجم پرداخت.
● چه ویژگی‌هایی طراحان نسل پنجم را از طراحان پیش از خود متمایز می‌كند؟
این چیزی است كه در كتاب خواهم نوشت، بحث‌اش مفصل است و در این جا نمی‌شود اصل مطلب را لو داد. اما چیزی كه اصولاً توجه من را جلب كرده، این است كه آن‌ها به طور طبیعی از نتایج تجربیات و پاسخ مشكلاتی كه نسل ما و پیش از ما به دست آورده‌اند، استفاده می‌كنند. بدون این كه فكر كنند كه این‌ها بغرنج‌ترین مسایل گرافیك ایران بوده است. آن‌هایی كه با هم در ارتباطیم و می‌شناسم‌شان و آن تعدادی كه دانشجوی من بوده‌اند، كسانی هستند كه به نسبت نسل‌های قبلی، آگاهی‌شان از گرافیك روز دنیا بسیار بیشتر است. یكی از ویژگی‌های مهم نسل پنجم این است كه به طور استثنایی تنها نسلی است كه كار خودش را فراتر از تجربیات نسل قبل انجام می‌دهد. نه این كه آن‌ها را تكرار كند. جزئیات و مسایل ریز زیادی وجود دارد كه در كتاب به آن خواهم پرداخت.
● اصولاً معیارهای تعریف یك نسل چیست؟ آیا صرف قرار گرفتن در یك بازه سنی، یك نسل را شكل می‌دهد؟
مسلماً سن تنها معیار نیست، هر چند كه یكی از نشانه‌ها است. اما به سادگی ممكن است كه كسی در یك بازه سنی دیگر به لحاظ رویكرد و نگاهش با نسل قبل یا دهه بعد از خود هماهنگ باشد. برای من مهم‌ترین وجه‌تشخیص یك نسل، وجوه اختلافشان با طراحان قبل و بعد از خود است.
● چه گرایشی را در آثار طراحان نسل پنجم غالب می‌بینید؟
هیچ گرایشی خاصی دیده نمی‌شود، و این از ویژگی‌های این نسل است. در حالی كه در نسل‌های قبل، طراحان مشابه و كارهای تكراری زیادی دیده می‌شود.
به عنوان كسی كه كارگاه‌های زیادی را برای دانشجویان كشورهای دیگر برگزار كرده‌اید، طراحان جوان ایران در قیاس با طراحان هم سن و سال خود در كشورهای دیگر، در چه سطحی قرار دارند؟ خود این موضوع یكی از انگیزه‌های من برای تألیف این كتاب بوده است. به طرز معناداری كارهای طراحان ایرانی در منظر گرافیك ایرانی از آن ها قوی تر است. طراحان نسل پنجم در آغاز فعالیت های حرفه‌ای خود هستند.
● آیا اكنون زمان مناسبی برای تحلیل آثار این نسل خواهد بود؟
من قائل به این نیستم كه براساس تعارفاتی كه در بین ما رایج است،‌در زمان مشخص به یك نسل پرداخته شود. بنابراین با توجه به پتانسیل‌هایی كه در آن ها دیدم، شروع كردم به كار در كنار ایشان، به نظرم خود این كار می‌تواند برای آن ها جنبه‌ی آموزشی داشته باشد. كمی در مورد كتاب توضیح دهید. محتوای كتاب از چه قرار است؟ آثار با چه معیارها و اولویت‌هایی برای كتاب انتخاب می‌شوند؟
كتاب تحلیلی است از آثاری كه توسط طراحان این نسل خلق شده، انگیزه‌هاشان، روش‌های كار و زندگی‌شان، روش‌های طراحی‌شان و ارتباط آن‌ها با هم كه بررسی خواهد شد و همین طور عوامل گوناگون فرهنگی، اجتماعی و سیاسی كه بر آن ها تأثیر گذاشته را مورد تحلیل و بررسی قرار خواهم داد. مسلماً كتاب، كلكسیونی از كارهای همه‌ی طراحان نخواهد بود و نمونه‌هایی انتخاب می‌شوند كه شاخص گونه‌های مختلف،‌ رویكردها و ویژگی‌های طراحی گرافیك در این نسل است.
كارها بر اساس محتوا و ارتباطشان با متن كتاب كنار هم قرار می‌گیرند و در انتهای كتاب، طراحان این نسل معرفی خواهند شد. حامی اصلی كتاب مؤسسه فرهنگی پژوهشی چاپ و نشر نظر می‌باشد و امیدواریم تا پاییز امسال بتوانیم تألیف كتاب را به پایان برسانیم.
● به عنوان طراح نسل چهار، چه حسی نسبت به پا گرفتن نسل جدید دارید؟ آیا آن ها را رقبای جدی‌ای برای خود می‌دانید؟
بله. به نظر من آن‌ها جدی‌ترین رقبایی هستند كه تا به امروز در كار حرفه‌ای خود داشته‌ام. اما این احساس برای من بسیار دلچسب است. با بچه‌های زیادی از این نسل ارتباط كاری و گروهی و یا معلمی داشته‌ام. در نتیجه رابطه‌ی خوبی وجود دارد كه حس رقابت را به یك همكاری خوب تبدیل كرده است.
● به عنوان سؤال آخر، تا چه زمانی برای ارسال آثار فرصت وجود دارد؟
البته اطلاعات كافی و فرم شركت را در سایت www.۵.imanraad.com وجود دارد. با این همه تا آخر تیرماه برای این كار فرصت باقی است. البته در همین جا از فرصت استفاده كنم و بگویم كه شماره تلفن [phone] و نشانی اینترنتی همكارم آقای ایمان راد iman. Raad@ gamil.com پاسخگوی سؤالات جزئی‌تر ماجرا می‌باشد.

پی نوشت:
۱- New visual culture of Modern IRAN

منبع : دوهفته‌نامه هنرهای تجسمی تندیس