چین دوست جهان یا دشمن آن

در روزهای گذشته یکی از دوستانم به همراه یک هیات از شرکت ایران خودرو دیزل به چین رفته بود تا برای خرید کامیون های چینی مذاکره کنند. بعد از برگشت او از چین با وی تماس گرفتم و گفتم کفش و کیف و پیراهن چینی چه بود که می خواهید کامیون هم وارد کنید؟
به او یادآوری کردم سایر همکاران شما نیز در صنعت اتومبیل سازی می خواهند خودرو ارزان قیمت چینی وارد کنند و آیا قرار است ایران آزمایشگاه چین شود که تولیدات خود را در این بازار بفروشد و مهارت کسب کند تا بتواند به بازارهای دیگر راه پیدا کند. خوب که حرف هایم را شنید؛ گفت؛ کجای کار هستی برادر. چین امروز موضوع و مساله ایران نیست و دنیا روی چین دارد حساب باز می کند. امروز آمریکایی ها و اعضای نیرومند اتحادیه اروپا به ویژه آلمان از ترس رشد اقتصادی و صادرات فزاینده چین خوابشان نمی برد. امروز ایتالیا، فرانسه، افریقای جنوبی، آمریکا، ایران، استرالیا، مصر، برزیل، مکزیک و .... با چشم هایی باز و گوش هایی تیز، مراقب رفتار و گفتار چینی ها هستند که به کدام سو حرکت می کند.
این دوست قدیمی ام توضیح داد، مگر فقط ایران است که می خواهد از چین اتومبیل وارد یا کامیون خریداری کند. خودروسازان چینی با استفاده از تکنولوژی غربی و سرمایه بنگاه های معتبر خودروساز در جهان مثل برق و با د جلو می آیند و از کنار همه عبور می کنند. او ادامه داد اکنون ژاپنی ها و کره ای هایی که سال هاست اتومبیل ساز شده و بازارهای مهمی در دنیای امروز گرفته اند از بیم خودروسازان چینی شتاب خود را چند برابر کرده اند که پشت سر چین قرار نگیرند. به او گفتم اما می دانی تولیدات بدون کیفیت چینی چه روزگار تلخی برای صنایع ایران به ارمغان آورده اند؟
می گوید اگر تولیدات چینی بدون کیفیت است چگونه آمریکایی ها حاضر شده اند ۳۵۰ میلیارد دلار کالاهای این کشور را به بازار خود راه دهند؟ چگونه است اعضای نیرومند اتحادیه اروپا حاضر می شوند کالاهای چینی خریداری کنند. در چین همه کالاها با کیفیت های گوناگون و قیمت های متفاوت تولید می شود. این بستگی به بازرگانان دارد که چه کالاهایی خریداری کنند و پرسید آیا با توجه به سطح قدرت خرید مردم ایران می توان کالاهای به قیمت های بالا از چین وارد کرد و به آنها فروخت.
دنیای آینده بر مدار چین خواهد چرخید؟ برخی از کارشناسان مسایل بین المللی که نگاه استراتژیک به جهان دارند می توانند با قاطعیت به این پرسش پاسخ منفی بدهند. اما اکثریت ناظران آگاه بین المللی با این فرض که همه تحولات جهان در دهه های آتی بر مدار آن چه موجود است بچرخد و با فرض ثبات شرایط یک پرسش دیگر مطرح می کنند؛ چین دوست یا دشمن جهان است؟
کشوری که به تنهایی نزدیک به ۲۱ در صد جمعیت جهان را در خود جای داده است با دنیا چه خواهد کرد و رهبران حزب کمونیست چین چه اندیشه ای در سر دارند و چه نقشه ای برای جهان دارند. واقعیت این است که در شرایط فعلی چین لباس درست پوشیده است و به روی جهان لبخند می زند. رهبران حزب کمونیست چین با بردباری، زیرکی و آینده نگری ها مرموز و پر رمز و راز به سرمایه داران جهانی خوش آمد گفته و آنها را به کشورشان دعوت می کنند.
آنها در لباس دوستی ظاهر شده اند و استدلال شان این است که وقتی یک فرد فقیر برزیلی یا ایرانی یا اروپایی توانایی خرید پوشاک گران تولید شده در کشورش را ندارد، این نساجان چینی اند که لباس ارزان برای آنها تولید می کنند و کیف و کفش و خودکار مدرسه بچه های فقیر جهان را فراهم می کنند.
چینی ها می گویند سربازان و دهقانان و کارگران چینی فداکاری می کنند و با دستمزدهای اندک و ساعت کار بالا تولیدات ارزان به جهان عرضه می کنند و دنیا باید ممنون چینی ها باشد. رهبران حزب کمونیست چین می گویند دنیا باید ممنون چینی ها باشد که راه ارزان تولید کردن را به کشورهای دیگر مثل ویتنام ، تایلند، فیلیپین و .... یاد می دهند و شرایط را برای خرید تهی دستان جهان فراهم می کنند.
اما از طرف دیگر تعداد پرشماری از کارشناسان، فعالان و مدیران اقتصادی و طرفداران حقوق بشر و استراتژیست های جهانی اعتقاد دارند چین در لباس دوست جامعه جهانی اکنون با جهان و مردم آن دشمنی می کند. این گروه می گویند رهبران حزب کمونیست چین امروز همان هدف های دهه ۱۹۶۰ را با شکل دیگری پی گیری می کند. رهبران حزب کمونیست چین وقتی دیدند ایدئولوژی آنها در میان روشن فکران، کارگران، دهقانان و سایر گروه های اجتماعی طرفدار ندارد این بار از در دیگری وارد شدند و می خواهند از طریق صادرات کالا دنیا را تسخیر کنند. منتقدان رهبری حزب کمونیست چین معتقدند اگر این کشور توانسته است صادرات خود را به سرعت رشد دهد بخشی از آن حاصل استثمار میلیون ها کارگر و دهقانان چینی است که با کار سخت و در شرایط غیرواقعی و در غیاب اتحادیه های مستقل کارگری و دهقانی ناگزیرند زور حزب کمونیست را تحمل کنند.
علاوه بر این رهبران حزب کمونیست چین با تثبیت قیمت یوان به دلار و سایر ارزهای معتبر، قیمت های مصنوعی و دامن گیر شده ارزی را در تجارت خارجی به کار می گیرند و به رقابتی شدن تولیدات سایر کشورها از این طریق آسیب می زنند. منتقدان حزب کمونیست چین معتقدند، رهبران این حزب با بستن فضای سیاسی و سرکوب هرگونه اندیشه آزادی خواهانه سیاسی شرایط دشواری را بر روشن فکران این کشور حاکم کرده اند.
در حال حاضر چین در صدر کشورهای ضد حقوق بشر قرار دارد. حزب کمونیست چین با سرمایه گذاری کلان به قاتل اینترنت مشهور شده است و فیلترینگ سازماندهی شده گسترده ای را برای جلوگیری از جریان آزاد اطلاعات از طریق اینترنت اعمال می کند. روزنامه های چین عموما توسط دولت و نهادهای دولتی مدیریت و منتشر می شود. روزنامه های غیردولتی محدودی نیز که وجود دارند با ترس و لرز مدیریت و منتشر می شوند.
آزادی خواهان جهان می گویند رفتار دوگانه چین در اقتصاد و سیاست در نهایت کار را به جاهای غیرقابل پیش بینی خواهد کشاند. این گروه معتقدند کار چین با دنیا معلوم نیست به کجا می رسد و چه سرنوشتی در راستای جهان خواهد بود. اگر همین امروز کشور چین به هر دلیل ناگزیر شود قیمت پول ملی خود را آزاد کند و اجازه دهد تا این پول در بازار آزاد خرید و فروش شود تقاضا برای آن می تواند به رشد قیمت آن در برابر سایر ارزها منجر شده و تولید و صادرات این کشور را ناکارآمد و کارخانه های متعددی تعطیل خواهند شد.
چین حدود ۳۰۰ میلیارد دلار کالا به آمریکا صادر می کند که موجب ایجاد د ه ها هزار فرصت شغلی در این کشور شده است و اگر روزی آمریکا بازار خود را ببندد معلوم نیست پیامدهای آن در چین و سایر کشورها چه خواهد بود.
در حالی که چین خود را دوست تهیدستان معرفی می کند و معتقد است تولیدات ارزان این کشور موجب شده است کم درآمدهای جهان از کالاهای این کشور بتوانند استفاده کنند اما در کشورهای فقیر و توسعه نایافته چینی ها آرام آرام دشمن شناخته می شوند. میلیون ها نفر بیکار در چهارگوشه جهان وجود دارند که بنگاه صنعتی آنها به دلیل ناتوانی در رقابت با تولیدات چینی تعطیل شده است. در همین جامعه امروز ایران مگر تعداد بیکاران صنعت نساجی، صنعت کفش و کیف و پوشاک، صنعت کالاهای صوتی و تصویری و ... کم شمارند که به دلیل ورود و قاچاق کالاهای چینی قادر به تولید نیستند؟
دنیای فردایی نه چندان دور خوب یا بد، مفید یا مضر به زلفان چینی ها گره خورده است و این کشور با رشد فزاینده تولید و صادرات خود در ۲ دهه گذشته و هم چنین برنامه های تولیدی در سال های آتی جهان را با معما مواجه کرده است.
رقص زیبا اما وحشتناک اژدهای چینی را دیده اید که بازیگران با رقصندگان آن در زیر انبوهی از پارچه و رنگ پنهان شده و در حالی که کسی آنها را به خوبی نمی شناسد آنها تماشاگران را زیر نظر دارند. اژدهای زرد در دنیای اقتصاد همین رقص را در ابعاد جهانی به نمایش گذاشته است. در حالی که وسعت سرزمین این کشور و نیروی مهیب حزب کمونیست چین مانع از این می شود که زاویه ها و گوشه های پنهان اقتصاد این کشور آشکار شود اما آنها دنیا را زیر نظر دارند. ایران یکی از کشورهایی است که در دهه گذشته در مناسبات خود با چین شرایط خاص ایجاد کرده است . وقتی دولت های ایران متوجه شدند آمریکا و اتحادیه اروپا نگاه مثبتی به توسعه مناسبات تجاری با ایران ندارند نگاه به شرق را در دستور کار قرار دادند. در نگاه به شرق به جز روسیه که اصولا کشوری با رهبران مرموز است و نمی توان امیدوار بود که مناسبات پایدار مبتنی بر نفع دو طرف با آن داشته باشیم ، چین قرار دارد .
ایران در دهه اخیر به ویژه پس از شرایط ایجاد شده به دلیل پرونده هسته ای چین را به عنوان دوستی انتخاب کرده است که می تواند در این پرونده به او کمک کند. چند سال پیش بود که بیژن زنگنه وزیر نفت وقت ایران به چین رفت و قرارداد ۱۰۰ میلیارد دلاری فروش بلندمدت نفت و گاز به چین را منعقد کرد . همین چند روز پیش بود که اعلام شد یک شرکت چینی قرارداد ۱۶ میلیارد دلاری برای توسعه میدان گاز پارس جنوبی با ایران منعقد کرده است.
به دست آوردن دل رهبران حزب کمونیست چین با هدف استفاده از حق وتوی این کشور در شورای امنیت سازمان ملل متحد موجب شده است در میدان اقتصاد ایران چین به تدریج به بازیگر اول تبدیل شود.
شرکت های دولتی این کشور که خود خریدار تکنولوژی روز از شرکت های غربی به حساب می آیند و در غیاب شرکت های بزرگ صنعتی جهان از جمله ژاپن، آمریکا، فرانسه و آلمان به راحتی به بازار ایران وارد شده اند. اسدالله عسگراولادی رییس اتاق بازرگانی ایران و چین گفته است حجم معاملات ایران و چین در سال ۱۳۸۵ به ۱۰ میلیارد دلار خواهد رسید. در این دادوستد، ایران به چین نفت می فروشد و چینی ها انواع کالاهای خود را به ایران صادر می کنند.
در حال حاضر صنعت سنگ، صنعت کاشی و سرامیک، صنعت بلور، صنعت ظروف چینی، صنعت تولید تجهیزات مخابراتی و ... ایران زیر بار واردات از چین کمر خم کرده اند. ایران در این وضعیت شاید تمایل چندانی ندارد تا در برابر سیل واردات از چین موانع تعرفه ای و غیرتعرفه ای برقرار کند. آیا چین آن گونه که شایسته است از ایران حمایت کرده است؟ تجربه ۵ سال گذشته نشان می دهد رهبران حزب کمونیست چین منافع خود را بر هر چیز دیگر ترجیح می دهند و در برابر تحولات جهانی این اصل را هرگز به نفع کشورهای دیگر مخدوش نمی کنند.
چین در برابر اشغال عراق از سوی آمریکا، انگلیس واکنش جدی نشان نداد و اصولا خود را در حد یک بازیگر معمولی تنزل داد. در سال های اخیر رهبران حزب کمونیست چین اگر چه در حرف از ایران در برابر آمریکا دفاع کرده اند اما در روزهای سخت پا پس کشیده و به تجارت ۳۰۰ میلیون دلاری خود با آمریکا وفادار مانده اند. کشور چین برای حفظ منافع تجاری خود در غرب نقش بین المللی خویش را از دست داده است. چین دوست جهان است یا دشمن آن؟

محمدصادق جنان صفت

منبع : روزنامه کارگزاران