در برابر سرطان مجهز شویم

● به مناسبت روز جهانی سرطان کودکان
سرطان دومین علت مرگ ومیر کودکان پس از تصادفات است؛ به طوری که سالانه از هر صد هزار فرد زیر ۱۵ سال، ۵ تا ۷ نفر به سرطان مبتلا می شوند. با توجه به این که در دو دهه گذشته، تعداد کودکان و نوجوانان ایرانی افزایش یافته و در حال حاضر حدود ۳۵ درصد جمعیت ایران را افراد زیر ۱۵ سال تشکیل می دهند انتظار می رود در ازای هر یک میلیون کودک متولد شده که به ۱۵ سالگی می رسد سالانه ۱۲۵ تا ۱۳۰ مورد سرطان بروز کند. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته در هر یک میلیون نفر کودک زیر ۱۴ سال ۱۲۵ کودک سرطانی وجود دارد .
میانگین این آمار در کشورهای در حال توسعه ۱۶۵ نفر است. در کشورهای در حال توسعه، به دلیل پایین بودن سطح آگاهی عمومی در زمینه سرطان کودکان و همین طور نقایص نظام ارائه خدمات درمانی، سرطان های کودکان، هزینه های بیشتری را به جامعه تحمیل می کند و شاید از همین روست که تبادل نظر و انتقال تجربیات بین متخصصان داخلی و خارجی در زمینه روش های نوین درمان سرطان کودکان، اهمیتی مضاعف می یابد.
پیشرفت های آموزش پزشکی و دستیابی به فناوری های به روز دنیا موجب ایجاد تغییری مثبت در رویارویی با مشکل کاهش سن سرطان و افزایش سرطان کودکان شده و بر خلاف دهه های گذشته که کودکان مبتلا به سرطان، عمر بسیار کوتاهی داشتند، امروز سرطان های رایج در کودکان، مثل سرطان حاد لنفوبلاستیک، بین ۷۰ تا ۸۰ درصد درمان پذیر هستند.
پس از آن سرطان های مغز، لنفوما، تومور ویلمز، تومور نوروبلاستوما، رتینوبلاستوما، سرطان های استخوانی و در مراحل بعدی سرطان های نادرتر جای دارند. سرطان لنفوبلاستیک حاد در دوران جنینی شکل می گیرد و در اغلب موارد، دستگاه ایمنی بدن جنین این بیماری را دفع می کند. لیکن تحت تأثیر عوامل خارجی و شرایط خاص ممکن است این بیماری در بدن باقی مانده و در دوره کودکی بروز کند. زیرا، برخلاف تصور، سرطان ناشی از یک علت نیست و عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند.
در زمینه مبارزه با سرطان و کاهش تاثیرات سوء آن تشخیص زودهنگام، درمان مناسب و پیگیری درمان در بقای این بیماران بسیار مؤثر و حتی تعیین کننده است. در کشور ما میزان ابتلا به سرطان ۱۰۰ مورد به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است و سهم کودکان از این موارد بین ۲ تا ۳ هزار مورد در سال است. برای کنترل سرطان و مبارزه با آن آموزش، اطلاع رسانی و ارتقای سطح آگاهی مردم برای تغییر سبک زندگی، کاهش عوامل خطر محیطی و پرهیز از مصرف دخانیات (سیگار و قلیان) از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
مادران در هنگام بارداری باید از برخی عوامل خارجی ازجمله استفاده از تنباکو و مواجهه با اشعه پرهیز کنند. ابتلای مادر به بیماری های ویروسی، تغذیه نامناسب، آلودگی هوا و استفاده از داروهای ناشناخته نیز حائز اهمیت است. به طورکلی، استفاده از داروها در دوران بارداری باید به حداقل برسد و در مواقع ضروری برحسب ماه های جنینی تجویز شود. ویروس اپشتاین بار می تواند سبب ایجاد سرطان در کودکان شود. کما اینکه لنفوم بورکیت به دلیل ابتلای کودکان افریقایی به ویروس اپشتاین بار رایج است و در غالب موارد، این ویروس در نسج نمونه برداری شده مشاهده می شود.
غربالگری و تشخیص زودرس مرحله بعدی مبارزه با بیماری را دربرمی گیرد و در این میان والدین باید از این حساسیت برخوردار باشند و بدانند که اگر با علایمی نظیر بی اشتهایی، کاهش وزن، زردی و رنگ پریدگی کودک مواجه شدند باید به پزشک مراجعه کنند. شایع ترین سرطان کودکان که شامل لوسمی ها و بیماری های خونی است با علائمی شبیه به سرماخوردگی بروز می یابد .
به طور کلی رنگ پریدگی، خونریزی جلدی، کبودی های فراوان و سوزنی بدون علت، تب بدون علت که بیش از دو هفته به طول انجامد، کاهش وزن، کاهش اشتها، تعریق شبانه و در برخی موارد فلج حاد را ازجمله علائم سرطان کودکان است. در مورد سرطان های مغز و اعصاب، نکته حائز اهمیت این است که کودکان مبتلا صبح ها دچار سردرد می شوند یا حالت تهوع و استفراغ دارند. در موارد پیشرفته بیماری نیز، کودک تعادل خود را از دست می دهد. در سرطان ریتنوبلاستوما که در ایران نسبتاً شایع است در چشم علائمی مشاهده می شود .
ظهور لکه سفید روی چشم در پشت عدسی، قرینه نبودن چشم ها به نحوی که یک چشم جلوتر از دیگری قرار می گیرد و خونریزی حدقه چشم از علایم این نوع است. تورم شکم، تورم استخوانی در یک قسمت، و شکستگی استخوان بدون علت مشخص نیز ازجمله علائم دیگر سرطان های کودکان است.
مراقبت های نگهدارنده نیز از مهمترین عوامل کنترل سرطان است . زیرا این بیماری با هزینه بسیار زیاد تشخیص داده و درمان می شود و ضروری است که پس از آن حمایت از بیمار به صورت مستمر ادامه یابد.
در این زمینه سازمان های غیردولتی می توانند در شناسایی و حمایت از بیماران سرطانی به وزارت بهداشت کمک کنند . در این زمینه مؤسسه خیریه محک بهترین تجربه را کسب کرده و با فعالیت های پیگیرانه موفق شده است تا بقای ۲۰ تا ۳۰ درصدی بیماران را به ۷۰ تا ۸۰ درصد برساند. این موسسه علاوه بر این که از کودکان برای طی مراحل درمان حمایت می کند چتر حمایتی خود را تا ادامه تحصیل کودک، ورود به دانشگاه و ازدواج ادامه می دهد.
در مورد سرطان های مغز نیز آنچه از نظر متخصصان این بیماری ضرورت دارد ارجاع بیمار به متخصص انکولوژی و هماتولوژی کودکان است و ضروری است تا پیش از اقدام به جراحی نسبت به معالجات دیگر از جمله شیمی درمانی نیز اندیشیده شود زیرا به کرات مشاهده شده که شیمی درمانی هم در درمان این نوع سرطان ها مؤثر است.
بنابراین، کودکان مبتلا به سرطان مغز باید زیر نظر تیمی که متشکل از هماتولوژیست وانکولوژیست کودکان، جراح مغز و اعصاب و متخصص رادیوتراپی است، درمان شوند. طبق شیوه های نوین درمان شیمی درمانی پایه اصلی درمان سرطان است . این روش درمانی در حال حاضر بسیار متحول و هدفمند شده و علاوه بر این که طول مدت درمان از این طریق کوتاهتر شده است داروهای جدیدی که برای این روش درمانی استفاده می شوند نیز عوارض جانبی بسیار کمتری را برای افراد به دنبال دارد.
در خصوص مسائلی نظیر پیگیری درمان کودک، دریافت خدمات رادیوتراپی و شیمی درمانی، این تیم باید تصمیم گیری کند. یک نفر نمی تواند با معجزه سرطان را درمان کند و به همکاری گروهی نیاز است. برای درمان مؤثر و مناسب سرطان، به همکاران متبحر، آزمایشگاه های متعدد خوب، بخش رادیوتراپی خوب و جراحان قابل و متبحر نیاز است. نکته مهم دیگر تیم پرستاری است.
پزشک پس از تشخیص، دستورات دارویی را می دهد و این پرستار است که به صورت ۲۴ ساعته بر بالین بیمار حضور دارد. پس، باید به پرستاران آموزش داده شود که نسبت به بیمار و خانواده اش متعهد و دلسوز باشند.

منبع : روزنامه کارگزاران