نوآوری در عرصه ارتباطات ضرورت گسترش رسانه های دیجیتال

تا دیروز بچه های نسل گذشته بیشتر اوقات فراغت خود را در محله ها و کوچه های تنگ و باریک و با بازی های عامیانه کودکانه پر می کردند که معمولی ترین این بازی ها فوتبال یا والیبال بود.
نزدیک ظهر هم که می شد افرادی که گروه بعدازظهر بودند به اتفاق سایر اعضاء خانواده ناهار را صرف می کردند و راهی مدرسه می شدند و تا حوالی ساعت ۵ غروب خبری از بازی های کودکانه در محله ها نبود، اما با بازگشت بچه های مدرسه و پایان استراحت نیم روزی بچه هایی که گروه صبح بودند، دوباره در کوچه ها غلغله ای به پا می شد و بچه ها در دسته های مختلف با هم سن و سالان و همکلاسی های خود هر کدام به نوعی به بازی خاصی مشغول می شدند تا شب فرا می رسید...
اما در دنیای امروزی که نام آن را دهکده جهانی نهاده اند تمامی آن حال و هوا به یکباره تغییر کرده است. چرا که اینک کودک و نوجوان امروزی منتظر سری جدید بازی های رایانه ای هستند و برای به بازار آمدن آخرین مدل بازی ها لحظه شماری می کنند و از نگاه آنان فردی موفق تر است که حتی برای دقایقی زودتر از سایرین به فن آوری های روز دنیای دیجیتال دسترسی پیدا کند. امروز رسانه های دیجیتال بخش مهمی از اوقات فراغت کودکان، نوجوانان و جوانان را به خود اختصاص داده و آنچنان متنوع طراحی و تعریف شده که برای مخاطبین خود ملال آور و خسته کننده نیست.
گسترش فن آوری های دنیای ارتباطات و اطلاعات در حال حاضر تمامی مرزها را درنوردیده و در دهکده جهانی همه افراد به راحتی و در آن واحد می توانند در فضای مجازی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و حتی با تازه ترین علوم جهانی و تکنولوژی های پیشرفته آشنا شوند.
در هفته گذشته و با همت مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال وزارت ارشاد، دومین جشنواره و نمایشگاه ملی رسانه های دیجیتال در محل مصلای تهران برگزار شد. (یکم تا دهم آبان ماه جاری) برای اطلاع از وضعیت کمی و کیفی این نمایشگاه و بررسی و تحلیل نقاط قوت و ضعف در عرصه دیجیتال، سه شماره گزارش روز کیهان را به این موضوع اختصاص داده ایم.
● ضعف اطلاع رسانی
یکی از مهمترین مشکلاتی که در نمایشگاه ملی رسانه های دیجیتال به چشم می خورد ضعف اطلاع رسانی برای مراجعین است، به گونه ای که مثلاً برای یافتن غرفه ای خاص، بازدیدکنندگان متحمل زحمات فراوانی می شوند و بعضاً راهنما یا نقشه ای کاربردی و صحیح در این باره که راهنمای مراجعین باشد وجود ندارد.
خانم «شبنم معروفی نیا» کارمند آموزش و پرورش درباره این نمایشگاه می گوید: «متأسفانه در این نمایشگاه راهنمایی خوب وجود نداشت، نقشه ای هم از نمایشگاه چاپ کرده اند که متأسفانه بسیار گنگ و مبهم است.»
وی سطح کیفی این نمایشگاه را مناسب می داند و می گوید:«به نظر من باید مسئولان به برپایی چنین نمایشگاهی بیشتر بها بدهند، چون امروز دنیای دیجیتال حرف اول را می زند و این مسئله به یک امر حیاتی و مهم در زندگی مردم مبدل شده و لازم است تا در چنین نمایشگاهی به تمامی نیازهای مخاطبین پاسخ داده شود.»
«رضا رحمتیان» که شغل او آزاد است از دیگر مخاطبین سؤالم قرار می گیرد و می گوید: «در یک نظرسنجی ساده که بنده در میان برخی از دوستان و اطرافیانم داشتم به این نتیجه رسیدم که متاسفانه خیلی ها حتی با نام این نمایشگاه نتوانستند ارتباط زیادی برقرار کنند، یعنی مفهوم رسانه های دیجیتال یک لغت مفهومی برای خیلی ها بود و مثلاً مکرراً می پرسیدند که این نمایشگاه چیست و آنجا چه چیزی عرضه می شود.» وی می گوید: «این موضوع نیاز به فرهنگسازی دارد و مسئولان حداقل باید از طریق رسانه ها به مردم در این باره اطلاع رسانی می کردند، یعنی نه تنها برای نمایشگاه بلکه حتی برای نام آن نیز اطلاع رسانی لازم و ضروری است.»
«افضلی» مسئول سایت مسجد مقدس جمکران نیز همین موارد را یادآور می شود و می گوید: «خیلی ها با لغت دیجیتال نتوانستند ارتباط برقرار کنند و نمی دانستند دقیقاً در این نمایشگاه چه اتفاقی می افتد و چگونه است، گر چه برخی ها معتقدند باید برای نهادینه شدن فرهنگ دیجیتال چند سالی هزینه بدهیم تا این مطلب برای همه مردم جا بیفتد.»
وی کم تجربگی در این نمایشگاه را به حساب نوپا بودن آن می گذارد و می گوید: «کیفیت این نمایشگاه را نمی توان با نمایشگاهی مثل کتاب مقایسه کرد، چون امسال دومین سال برپایی این نمایشگاه است.»
مسئول سایت مسجد مقدس جمکران در پاسخ به این سؤال که چه مواردی باعث پایین بودن سطح کیفی نمایشگاه امسال شده است می گوید: «به عقیده من در چنین نمایشگاهی باید سایت های قوی و مناسب شرکت کنند اما جای برخی از آنها واقعاً خالی است و همین مسئله می تواند یکی از دلایل پایین آمدن سطح کیفی نمایشگاه امسال باشد.»
افضلی به نامناست بودن دسته بندی غرفه ها اشاره می کند و می گوید: «در مکانی که غرفه های صدا و سیما برپا بود تأکید زیادی بر عنوان رسانه ای بودن نمایشگاه شده و در برخی غرفه های نمایشگاه بر دیجیتالی بودن نمایشگاه تأکید شده است ولی اگر تعریف دقیقی از نام این نمایشگاه را ارایه می کردند شاید خیلی از غرفه ها در این تعریف نمی گنجیدند و حذف می شدند، در کنار این مسئله اگر به پراکندگی غرفه ها و ضعف اطلاع رسانی به مردم برای دسترسی آسان به نیازهای خود را نیز اضافه کنیم خواهیم دید که تا رسیدن به نقطه مطلوب یک نمایشگاه ملی دیجیتالی فرسنگ ها فاصله داریم.»
مشکلات بن کارت های هوشمند
یکی از خصوصیات نمایشگاه امسال عرضه بن کارت های هوشمند از سوی وزارت ارشاد به برخی افراد بود، که این امر گویا برای اولین بار صورت می گرفت.
مهدی صرامی، قائم مقام جشنواره و نمایشگاه ملی رسانه های دیجیتال در این باره می گوید: «۵۰ هزار بن کارت هوشمند در بین اقشار مختلف جامعه به ویژه در بین دانشجویان، طلاب و دانش آموزان توزیع شده که این کارت ها فقط در زمان برپایی نمایشگاه قابل استفاده است.»
صرامی می گوید: «این بن کارت ها با هماهنگی مؤسسات اعتباری و توسط نمایشگاه به اسم شخص صادر می شود و با اعتبار ۱۰ تا ۴۰ هزار تومان در اختیار متقاضیان قرار گرفته است.»
اما در این میان سخنان افرادی که بن کارت های هوشمند را دریافت کرده اند شنیدنی است.
«مروتی» فردی که بن کارت هوشمند دریافت کرده می گوید: «به جز یک غرفه که دستگاه کارت خوان داشت و می توانستیم از طریق بن کارت ها خرید کنیم دیگر هیچ غرفه ای دستگاه این کارت ها را نداشتند، هنگامی هم که به بخش تحویل دهنده این کارت ها در نمایشگاه مراجعه می کردیم با نصب تابلوهایی با عنوان «درباره کارت های هوشمند سؤال نفرمایید!» روبرو می شدیم.»
وی در ادامه می گوید: «البته بنده به این تابلو توجهی نکردم و از یکی از خانم ها علت نبود دستگاه کارت خوان را پرسیدم که او هم با غرولند فراوان از اینکه مگر نگفته ایم سؤال نفرمایید، چنین پاسخ داد که من هم مثل شما! اگر شما علت این موضوع را فهمیدید ما هم خواهیم فهمید!!»
اما فرد دیگری می گوید: «بن کارت ۴۰ هزار تومانی تحویل گرفتم و در یکی از غرفه ها خرید کردم اما چون دستگاه کارت خوان نداشت به یکی از غرفه ها که با پارچه بزرگ قرمز رنگ» کارت اعتباری پذیرفته می شود» مخاطبین را به سوی خود جذب می کرد مراجعه کردم و یک وسیله ای که به کارم نیز نمی آمد به مبلغ ۵ هزار تومان خریداری کرده و مابقی ۳۵ هزار تومان کارت را به غرفه دار به مبلغ ۳۰ هزار تومان فروختم تا بتوانم با آن پول درغرفه دیگری که دستگاه کارت خوان نداشت خرید کنم.»
وی در ادامه می گوید: « غرفه دار مذکور گفت که چون سیستم این کارت ها را طوری طراحی کرده اند که شما نمی توانید بیش از ۶ هزار تومان را از آن به صورت یکجا برداشت کنید و ضمناً باید نیم ساعت از خرید اول بگذرد، به همین علت کارت شما باید تا فردا پیش ما بماند تا هر نیم ساعت ۶ هزار تومان از آن برداشت کنم تا خالی شود!»
به نظر می رسد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای رفع این معضل در وهله اول غرفه های شرکت کننده را مجبور به تهیه دستگاه کارت خوان کند و اعلام نماید هر غرفه ای که این دستگاه را نداشته باشد باید سریعاً نمایشگاه را ترک کند، اما در وهله دوم نیز مشکل لاینحل دیگر این است که کارت های مذکور فقط در دستگاه های نمایشگاه قابل برداشت هستند و بر روی دستگاه های کارت خوان در کتابفروشی ها و دیگر مراکز فرهنگی فعال نیستند، در این صورت بهتر است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حداقل پس از پایان نمایشگاه کارت های فوق را بر روی سیستم های کارت خوان در مراکز فرهنگی سراسر کشور فعال کند تا حداقل بخشی از مشکلات این کارت ها برطرف شود.
● بن کارت ها در ارتقای فرهنگ دیجیتال مؤثر است
برای اطلاع از وضعیت بن کارت های هوشمند اهدایی وزارت ارشاد با «لاجوردی» مسئول غرفه اطلاع رسانی ایران به گفتگو پرداختم. ایشان به زوایای مختلف وجود این بن کارت ها پرداخته و می گوید: «این کارت ها نقاط ضعف و قوت فراوانی دارند، به عنوان مثال یک سری محدودیت در این کارت ها برای مردم وجود دارد از اینکه آنها نمی توانند دو کالا را با هم خریداری کنند بلکه باید نیم ساعت از خرید اول آنها بگذرد بعد می توانند دوباره خرید کنند البته آن هم فقط به مبلغ شش هزار تومان!»
وی می گوید: «گرچه فکر می کنم چون برای اولین بار است که چنین کارت هایی در نمایشگاه توزیع می شود قطعاً وجود چنین مشکلاتی نیز دور از ذهن نمی باشد و امیدواریم مسئولان در دوره های بعد این مشکلات را برطرف کنند.»
لاجوردی وجود این بن کارت های هوشمند را بسیار مفید می داند و می گوید: «در مجموع اگر نگاه کنیم می بینیم وجود این بن کارت ها خیلی خوب است و در بالا رفتن فرهنگ استفاده از کارت های دیجیتالی نقش مؤثری دارد، گسترش این مهم باعث می شود تا مردم به سمت استفاده از این کارت ها بروند و چون دیگر پول در دست مردم نمی چرخد، از همین رو کم کم به استفاده از تکنولوژی و ابزارآلات جدید عادت می کنیم و این مسئله سبب می شود تا جامعه ما نیز از فن آوری های روز جهانی عقب نماند و با گذشت زمان این موضوع در فرهنگ اسلامی ما نهادینه شود.»
● درآمدزایی با صادرات نرم افزار
امسال نیز همچون سال گذشته نمایشگاه ملی رسانه های دیجیتال با بخش نرم افزارهای چندرسانه ای میزبان مخاطبان بود، با این تفاوت که امسال فضای تولید کنندگان نرم افزارهای چند رسانه ای از عرضه کنندگان نرم افزارهای کاربردی داخلی و خارجی جدا بود.
ابراهیم بهادری، مدیر گروه سایت های تجاری مؤسسه سروش رسانه می گوید: «صنعت تولید محتوا و صادرات نرم افزار یکی از مهمترین صنایع درآمدزا است که در دومین نمایشگاه ملی رسانه های دیجیتال به خوبی معرفی شده است.»
وی می گوید: «صنعت تولید محتوا با توجه به سرعت تکنولوژی، یکی از درآمدزاترین و فرهنگ سازترین صنایع فرهنگی است که به راحتی می تواند در بازار کار مورد استفاده قرار بگیرد.»
مدیر گروه سایت های تجاری مؤسسه سروش رسانه در ادامه می گوید: «هم اکنون در ایران با همکاری انجمن حمایت از صادرات نرم افزار، مؤسسه سروش رسانه و معاونت برون مرزی سازمان صدا و سیما این امکان فراهم شده که شرکت های تولید کننده محتوا محصولات برتر خود را در سرتاسر جهان معرفی کرده و اقدام به فروش نرم افزارهای خود در سطح بین الملل کنند.»
امروز با این واقعیت انکارناپذیر روبرو هستیم که ایران اسلامی در دنیای رسانه های مجازی و دیجیتال پیشرفت های قابل ملاحظه ای داشته و در سایه وجود جوانان اندیشمند روز به روز شاهد گسترش تکنولوژی های نوین در کشورمان هستیم. با این حال برپایی هر چه باشکوهتر نمایشگاه و جشنواره ملی تحت عنوان رسانه های دیجیتال امری لازم و ضروری به نظر می رسد و باید مسئولان مربوطه در توسعه کمی و کیفی چنین نمایشگاهی در سالیان آتی تلاش کنند و با بررسی و آسیب شناسی نمایشگاه امسال و سال گذشته به راهکاری بهتر برای برپایی نمایشگاه در سال آینده بیندیشند.
نمایشگاه رسانه های دیجیتال که از اول تا دهم آبان ماه در تهران و برای دومین بار برگزار شد بدون شک از عملکرد مثبت دولت اصولگرا به حساب می آید، چرا که بسیاری از کارشناسان بر این باورند این نمایشگاه نگاهی جامعه شناختی به ساختار تکنولوژی های نوین جهانی دارد و در ارتقاء فرهنگ دیجیتال در کشورمان موثر است.
اگر واقع بینانه به وقایع امروز جهان بنگریم خواهیم دید که در تعاملات دنیای ارتباطات و فن آوری های اطلاعات رسانه های دیجیتال حرف اول را می زنند، به گونه ای که می توان ادعا کرد هر فردی که به هر دلیلی از دنیای دیجیتال فاصله بگیرد نمی تواند با تکنولوژی های روز جهانی همراه و همگام باشد، چون در بستر چنین فضایی است که امکان ارتباط دو سویه با هر نوع علم و پیشرفتی میسر می شود.
اما در این میان جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور انقلابی که زمینه بیداری بسیاری از کشورهای مستضعف اسلامی را در جهان فراهم نمود اینک خیل عظیمی از مسلمانان در چهار گوشه دنیا تشنه شنیدن صدای رسای انقلاب اسلامی ایران هستند، که در این میان همراه شدن با رسانه های دیجیتالی برای انتقال سریع، آسان و کم هزینه شاید بهترین و مناسب ترین راه در معرفی چهره واقعی نظام و آرمان های بلند انقلاب باشد.
با این حال نقد و بررسی این مهم و جستجو برای پیدا کردن راهکاری هوشمندانه در این باره لازم وضروری به نظر می رسد و باید مسئولان مربوطه تدابیر خاصی را برای معرفی چهره حقیقی جمهوری اسلامی به جهانیان در دنیای مجازی بیندیشند، چرا که رسانه های غربی در جهت تشویق اذهان عمومی علیه کشورمان اقدامات گسترده داشته اند و تاکنون به وارونه جلوه دادن حقایق درباره انقلاب اسلامی ایران پرداخته اند.
● معرفی انقلاب اسلامی در فضای مجازی
شاید یکی از سؤالات مهمی که در ذهن خیلی از افراد مطرح باشد این است که با توجه به گسترش فضای مجازی و افزایش رسانه های دیجیتالی، به راستی تاکنون در معرفی و دفاع از ارزش های ۳۰ ساله انقلاب اسلامی چکار کرده ایم و تاکنون چه برنامه هایی را به مرحله اجرا درآورده و چه افقی را پیش روی خود داریم.
«محمدعلی حسینی منش» دانشجوی رشته علوم ارتباطات از دانشگاه آزاد تهران در این باره می گوید: «امروز فضای مجازی این امکان را به ما می دهد تا هر برنامه و گفتار و نوشتار دیداری یا شنیداری را در سریعترین زمان ممکن به سراسر دنیا مخابره و ارسال کنیم آن هم بدون کمترین محدودیتی، با توجه به وجود چنین بستر مناسبی هم می توانیم با تازه ترین اخبار، رویدادها و حوادث جهان آشنا شویم و هر موضوعی را از این طریق پیگیری نماییم و هم خودمان نیز می توانیم به تولید فکر و خوراک فرهنگی برای هر مخاطبی در جهان بپردازیم.»
وی می گوید: «به نظر من در حال حاضر مناسب ترین وسیله برای معرفی ارزش های دینی، ملی و انقلابی کشورمان فضای رسانه های دیجیتالی است، چرا که این فضا محدودیتی ندارد و به صورت آنلاین در سراسر دنیا قابل دسترسی است و از همین رو می توان به راحتی با مردم جهان ارتباط برقرار کرد.»
اما دکتر مهناز رستمی، از اساتید علوم ارتباطات در دانشگاه از زاویه دیگری به این مسئله می پردازد و می گوید: «با توجه به گستردگی بیش از پیش فضای سایبر و ظرفیت بسیار بالای رسانه های دیجیتالی متأسفانه باید اذعان داشت که تاکنون نتوانسته ایم در معرفی انقلاب اسلامی و دستاوردهای سی ساله آن به جهانیان از این فضا به خوبی استفاده کنیم و حتی در بسیاری موارد رسانه های دیجیتال به دلیل عدم فرهنگ سازی درست در میان مردم جامعه هنوز در برخی موارد برای ما گنگ و نامفهوم است.»
● برگزاری نمایشگاه در مراکز استان ها
خانم دکتر رستمی می گوید: «گر چه برگزاری نمایشگاه رسانه های دیجیتال می تواند گامی مثبت و موثر در فرهنگسازی این موضوع در جامعه به حساب آید اما لازم است که بانیان برگزاری چنین نمایشگاهی به ۲ نکته مهم در این باره توجه کنند: نخست اینکه با توجه به کسب تجارب دو ساله در برگزاری این نمایشگاه لازم است مسئولان نقاط ضعف را بررسی کنند و به فکر تقویت نقاط قوت باشند و این موارد را به صورت میدانی و تحقیقاتی به خوبی انجام دهند و در سال آینده این نکات را مدنظر قرار دهند. اما نکته دوم این است که برگزاری چنین نمایشگاه گسترده و پرحجمی فقط در شهر تهران نمی تواند به ارتقاء سطح فرهنگ دیجیتال در سراسر کشور بینجامد بلکه مسئولان مربوطه باید تدابیری را اتخاذ کنند تا مسئولان استانی به برگزاری چنین جشنواره و نمایشگاهی در سراسر کشور همت نمایند و همزمان با تهران، چندین مرکز استان نیز بتوانند با دایر کردن نمایشگاه رسانه های دیجیتال به این فرهنگسازی و نهادینه کردن استفاده از فن آوری های دنیای مجازی بپردازند.»
این استاد دانشگاه معتقد است که مسئولان برگزاری چنین نمایشگاهی باید به فکر برگزاری این نمایشگاه در سایر استان های کشور باشند و همه چیز را به تهران ختم نکنند.
● دستاوردهای ۳۰ ساله انقلاب در نمایشگاه
یکی از اهدافی که دومین نمایشگاه ملی رسانه های دیجیتال دنبال می کرد معرفی دستاوردهای ۳۰ ساله انقلاب اسلامی در حوزه رسانه های دیجیتال بود.
اما بسیاری از مردم بازدیدکننده از نمایشگاه در گفتگو با سرویس گزارش روز کیهان نحوه معرفی دستاوردهای انقلاب در این نمایشگاه را چندان قوی و مناسب ندانستند و حتی برخی معتقدند که معرفی انقلاب ۳۰ ساله اسلامی در ایران در این نمایشگاه در مقایسه با غرفه بازی های رایانه ای و.... بسیار مظلوم و مهجور بوده است.
«الهام کرمی» دختر دانشجویی که در غرفه مرکز اسناد انقلاب اسلامی در حال بازدید است می گوید: «به نظر من گستردگی غرفه گیم نت ها بیشتر از سایر غرفه هاست و مخاطب زیادی را جذب می کند.»
این دانشجو می گوید: «اغلب غرفه هایی که مرتبط با انقلاب اسلامی هستند آنچنان با بی سلیقه گری تمام طراحی شده اند که هیچگونه جذابیتی برای بازدیدکنندگان ندارند اما در غرفه بازی های رایانه ای آنچنان عکس ها و پوسترهای رنگی بر در و دیوار آویزان کرده اند که چشم هر بیننده ای را خیره می کند.»
«فرهاد مردانی» کارمند که به اتفاق همسر و فرزندش جهت بازدید به نمایشگاه رسانه های دیجیتال آمده درباره وضعیت غرفه های مربوط به انقلاب اسلامی می گوید:«این غرفه ها را در طبقه دوم نمایشگاه قرار داده اند و معمولاً چیزی هم برای فروش به مردم ندارند، هرچه هست فقط جهت بازدید است، مثلا در یکی از غرفه ها کتاب هایی معدود قرار داده شده که نه تنها جهت فروش به مشتری نیست بلکه حتی در برخی موارد اجازه دست زدن به آنها را نداریم و فقط آنها را در قاب های شیشه ای قرار داده اند.»
«مازیار اکبری» جوان دانشجویی که به اتفاق دوستانش به بازدید نمایشگاه آمده می گوید: «در سالنی که غرفه های انقلاب اسلامی وجود دارد عکس های زیبایی از شهدا را نصب کرده اند اما هنگامی که برای خرید این عکس ها مراجعه می کنیم می گویند این عکس ها فقط جهت نمایشگاه و تزئینی است.»
وی می گوید وجود چنین نمایشگاهی به راحتی می تواند در معرفی آرمان های بلند انقلاب اسلامی نقش داشته باشد اما به نظر من از این فضا در این نمایشگاه به درستی استفاده نشده و بخش مسائل انقلاب فقط جنبه تبلیغی دارد و هیچگونه جذابیتی ندارد.
● انقلاب اسلامی در آیینه انقلاب دیجیتال
بدون شک اگر از انقلاب رسانه های دیجیتال در دنیای مجازی حرف بزنیم و از انقلاب اسلامی که انقلابی ترین حرکت هاست حرف نزنیم کوتاهی کرده ایم.
ورودی بخش انقلاب اسلامی در دومین نمایشگاه ملی رسانه های دیجیتال با یک تونل آغاز می شود. این تونل یک تونل معمولی نیست، وقتی وارد آن می شوید می توانید تصاویر وقایع انقلاب را همراه با صداها و شعار ببینید و بشنوید. وقتی که از تونل بیرون می آیید انگار از زمانی به زمان دیگر حرکت کرده اید.
در کنار تمام این موارد، رونمایی از چند رسانه هایی با موضوع انقلاب اسلامی و سی امین سالگرد انقلاب و جمع آوری و آرشیو اطلاعات دیجیتالی موجود در بازار بخش مهمی از فعالیت های صورت گرفته در نمایشگاه امسال بوده است که در حد خود قابل ملاحظه است.
برای اطلاع از استقبال مردم از بخش انقلاب اسلامی نمایشگاه و بررسی نقاط ضعف و قوت آن به دیدار دکتر مجید بذرافکن، مسئول سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی می رویم تا دیدگاه های ایشان در این باره را جویا شویم. دکتر بذرافکن درباره استقبال از بخش انقلاب اسلامی نمایشگاه می گوید: «من از استقبال از این نمایشگاه خصوصا در بخش انقلاب اسلامی خیلی متعجب شدم، چون استقبال بسیار گسترده ای صورت گرفت و خیلی از مردم بازدیدکننده خصوصا نوجوانان و جوانان با کنجکاوی و علاقمندی خاصی سؤال می پرسند و مشتاقانه منتظر پاسخ هستند، همین مسئله وظیفه و رسالت ما در برابر جامعه را دوچندان می کند و باید به فکر ارائه بیشتر کتب مرتبط با انقلاب و نرم افزارهایی در این باره باشیم.»
مسئول سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی به قابلیت بالای فضای مجازی اشاره می کند و می گوید: «محتوای دیجیتال خیلی قابل دسترس تر و قابل استفاده تر است و همین موضوع سبب شده تا اقبال عمومی بیشتری را در این باره شاهد باشیم که متاسفانه ما در ارائه محتواهای دیجیتالی خیلی ضعیف عمل کرده و نتوانسته ایم در معرفی چهره انقلابی جمهوری اسلامی در فضای مجازی اقدامات مهمی را انجام دهیم.»
دکتر بذرافکن به بسترهای رشد فرهنگ دیجیتالی در نمایشگاه امسال اشاره می کند و می گوید: «به نظر من در این نمایشگاه می توانیم بفهمیم کجاها ضعف یا قوت داریم و در واقع محکی برای توانمندی های ما محسوب می شود، یعنی همه نهادهای دولتی یا غیردولتی می توانند با عرضه توانمندی های خود پی به نقاط ضعف و قوت خود ببرند و در رفع نواقص و تقویت توانمندی ها تلاش کنند.»
وی می گوید: «تشکیل این نمایشگاه از چند جنبه قابل تجزیه و تحلیل است اما مهمترین نکته در این باره این است که تشکیل چنین نمایشگاهی به خوبی می تواند عیب و ایرادات را پررنگ کند و نشان دهد در چه زمینه هایی ضعیف یا قوی هستیم، سپس باید مسئولان این نمایشگاه و مراکز دولتی و خصوصی که شرکت کرده اند پس از پایان نمایشگاه به فکر بالا بردن سطح کمی و کیفی کارهای خود برای دوره های بعدی باشند.»
مسئول سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی برگزاری چنین نمایشگاهی به صورت سالیانه را بسیار لازم و ضروری می داند و معتقد است که در سال آینده باید بسیار گسترده تر از امسال به معرفی دستاوردهای انقلاب به جوانان و نوجوانان بپردازیم.
فرهنگ سازی هزینه دارد
برای نهادینه کردن هر مسئله ای در جامعه گام نخست آن است که به فرهنگ و اطلاع رسانی در آن باره به مردم پرداخت.
محسن ظریف، عضو هیئت مؤسس خانه بازی های رایانه ای ایران، درباره فقدان فرهنگ سازی در حوزه رسانه های دیجیتال می گوید: «در حال حاضر جامعه ما دچار معضل برخورد با مبانی مدرن موجود در رسانه های دیجیتال می باشد و تاکنون به واردات اینگونه تکنولوژی ها اقدام کرده ایم اما فرهنگسازی لازم در این زمینه انجام نشده است.»
عضو هیئت مؤسس خانه بازی های رایانه ای ایران علت این معضل را بی توجهی واردکنندگان می داند و می گوید: «از آنجا که فرهنگسازی هزینه های اقتصادی را برای افراد ایجاد می کند پس متولیان آن تلاشی در راستای فرهنگسازی در حوزه رسانه های دیجیتال نمی کنند.»
ظریف به قصور مسئولان دستگاه های فرهنگی اشاره می کند و می گوید: «متاسفانه اساتید و خبرنگاران این حوزه در زمینه فرهنگسازی ضعیف عمل کرده، مدیران فرهنگی و نهادهای اجرایی نیز با ابزار جدید فرهنگسازی آشنا نیستند.» وی با بیان این که بخش خصوصی مسئولیت محتواسازی را برعهده دارد می گوید: «اساتید دانشگاه ها که حتی در گروه ارتباطات به تدریس مشغول هستند آشنایی خوبی با ابزار استفاده از رسانه های دیجیتالی ندارند.»
ظریف درخصوص برگزاری نمایشگاه رسانه های دیجیتال می گوید: «رسانه های دیجیتال به عنوان تکنولوژی تحت نظارت وزارت ارتباطات می باشد اما بحث فرهنگی آن تا به امروز متولی نداشته و مرکز تحقیقات و فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نتیجه یک همت عظیم در این حوزه است که وظیفه فرهنگسازی را برعهده گرفته و وجود این گونه مراکز برای محتواسازی و فرهنگسازی بسیار مفید خواهد بود.»
در دهکده جهانی که هر روز بیش از پیش ارتباط افراد در فضای مجازی شکل می گیرد بدون شک امکان دسترسی به تکنولوژی های نوین برای ادامه حیات اجتناب ناپذیر خواهد بود.
با این حال کشور ما که در سی امین سال انقلاب اسلامی بسر می برد در آستانه پیوستن به زمره کشورهای صنعتی در تسریع امور مرتبط با فناوری های اطلاعات و دنیای ارتباطات است، به گونه ای که امروزه بسیاری از مراکز مهم و استراتژیک در جمهوری اسلامی براساس شبکه های دیجیتال طراحی و هدایت می شوند، از همین رو با توجه به اهمیت روزافزون رسانه های دیجیتال برگزاری نمایشگاهی در این باره امری ضروری به نظر می رسد.
اما در کنار این مسئله نباید از فرهنگسازی این موضوع نیز غافل بود، چرا که به دلیل ضعف اطلاع رسانی و نبود آموزش های لازم بسیاری از مردم ما هنوز با مفهوم دیجیتال و فضای مجازی به درستی آشنایی ندارند و از کارکردهای آن بی خبرند. به بیان دیگر باید گفت که دست اندرکارانی که متولی برگزاری چنین نمایشگاهی هستند باید به فکر اطلاع رسانی و جریان سازی این موضوع به مردم باشند و با ارائه برنامه های مدون و کارشناسی شده به ارتقای سطح دانش عمومی جامعه نیز بیندیشند.
● اقدامات ضرب الاجل
برخی از شرکت ها و موسسات دولتی و غیردولتی شناخته شده که در نمایشگاه رسانه های دیجیتال صاحب غرفه بودند متاسفانه از محصولات تولیدی خود چیزی برای عرضه نداشتند و بعضا از آثار دیگر مراکز برای فروش استفاده می کردند.
به عنوان مثال یکی از معروفترین آنها شرکت سروش وابسته به صداوسیماست. با توجه به اینکه شرکت مذکور در ارائه کتب و لوح های فشرده اعم از علمی، آموزشی و سریال های تلویزیونی و موسیقی های ایرانی از اعتبار خاصی برخوردار است اما متاسفانه در دومین نمایشگاه ملی رسانه های دیجیتال غرفه ای بی رونق داشت و بیشتر آثار منتشره خود را در این نمایشگاه عرضه نکرده بود و از همه مهمتر حتی از دستگاه کارت خوان برای خریدهای بن کارت هوشمند نیز محروم بود، البته شرکت ها و موسسات معتبر مشابهی نیز به این درد گرفتار بودند.
مسئول غرفه شرکت سروش در پاسخ به سؤالم، علت بی رونقی این غرفه را ناهماهنگی میان مسئولان می داند. جالب است که غرفه شرکت سروش محصولات لوح فشرده متعلق به شرکت های دیگر را برای فروش به مردم در معرض نمایش قرار داده اما آثار مهم خودش را برای عرضه ارائه نکرده بود!
«حمزه چوخاچی زاده مقدم» مسئول غرفه معاونت سیاسی سیما درباره علت این موضوع می گوید: «متاسفانه باید اذعان داشت که خیلی از غرفه ها از زمان برپایی نمایشگاه مطلع نبودند و خیلی دیر به آنها اطلاع داده شد، مثلا ۶ روز قبل از نمایشگاه به ما اطلاع دادند که غرفه داریم، همین مسئله خود به خود به بی هدف بودن برخی غرفه ها منجر شد اما برخی دیگر از غرفه های چند رسانه ای، چون از قبل اطلاع داشتند توانستند با تمام توان در این نمایشگاه شرکت کنند.»
● تا رسیدن به استانداردهای دیجیتال
مسئول غرفه معاونت سیاسی سیما می گوید: «گرچه در این نمایشگاه دستاوردهای دیجیتال به نمایش گذاشته شده اما باید گفت که تا به آن استانداردهای قانونمند نرسیم همچنان معضلات و مشکلاتی را پیش روی خود خواهیم داشت.»
مقدم می گوید: «مردم نمایشگاه دیجیتال را چنین می شناسند که فن آوری دیجیتال و فضاهای مجازی به آنها معرفی و عرضه شود اما یکسری از غرفه ها دستاوردهای دیجیتال هستند که مردم خیلی نمی توانند از آن استفاده کنند، به عنوان مثال در همین غرفه که معاونت سیاسی صداوسیماست دستاوردهای پخش خبر در رسانه ملی به نمایش گذاشته شده و معمولا افرادی که در حوزه های خبری فعالیت دارند و خبرنگار هستند بیشتر می توانند با این غرفه ارتباط برقرار کنند و شاید عامه مردم زیاد در جریان فعالیت های ما قرار نگیرند، اما از غرفه هایی که مردم از نرم افزارهای آن استفاده می کنند و می توانند از وسیله یا امکاناتی بهره مند شوند و می توانند در منزل یا محل کار از آن استفاده کنند استقبال بیشتری صورت می گیرد، یعنی از غرفه هایی که به ارائه دستاوردها پرداخته استقبال کمتری صورت می گیرد که البته قرار بر این شده که نمایشگاه ملی رسانه های دیجیتال از سال آینده هدفمند تر و استانداردتر باشد.»
● نرم افزارهای چندرسانه ای چیست؟
در دومین نمایشگاه ملی رسانه های دیجیتال لغات و عبارات نامانوسی وجود داشت که بعضا مردم کمتر در آن زمینه اطلاعات داشتند.
خانم «مژگان سادات حسینی» دبیر آموزش و پرورش که به اتفاق دختر نوجوانش به بازدید نمایشگاه آمده می گوید: «به نظر من لازم است تا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از طریق رسانه ها خصوصا رسانه ملی به آموزش و فرهنگسازی مسایل دیجیتال بپردازد.»
از این دبیر آموزش و پرورش می پرسم که مگر در این نمایشگاه با لغت یا واژه نامانوسی روبرو شده اید، می گوید: «بله، به عنوان مثال در برخی از غرفه ها عبارت «نرم افزارهای چند رسانه ای» نصب شده بود و حتی برخی ها اقدام به خرید این نرم افزارها می کردند، در حالی که بنده و شاید خیلی از افراد جامعه واقعا ندانند این جمله چه معنا و مفهومی دارد.»
فرد دیگری هم در این باره می گوید: «تا زمانی که وارد این نمایشگاه شدیم نمی دانستیم در این نمایشگاه چه خبر است و چه چیزهایی عرضه می شود چون حقیقتا با نام آن نتوانستیم ارتباط برقرار کنیم و از همه مهمتر یک رسانه یا مرکز اطلاع رسانی نیز برای آگاهی مردم وجود ندارد.»
وی می گوید: «نکته حائز اهمیت دیگر درباره متمرکز نبودن محل غرفه ها است، مثلا در غرفه بازی های رایانه ای استقبال بسیار چشمگیر بود اما در غرفه رسانه ها به مراتب استقبال کمتری صورت می گرفت.»
امیرحسین یمینی، دانشجوی دکترای علوم آزمایشگاهی که به اتفاق دوستانش به بازدید نمایشگاه آمده می گوید: «باتوجه به اینکه دو سال از برپایی این نمایشگاه می گذرد و بسیار نوپا است اما استقبال چشمگیری از آن صورت گرفته که خود موید این نکته است که مردم ما بسیار مشتاق کسب اطلاعات درباره رسانه های دیجیتالی هستند.»
وی به ارتقای سطح علمی نمایشگاه رسانه های دیجیتال اشاره می کند و می گوید: «یکی از برنامه های مهمی که مسئولان برای برپایی نمایشگاه مذکور در سال آینده باید درنظر داشته باشند بالا بردن سطح علمی نمایشگاه است، یعنی باید این نمایشگاه برای مردم کاربردی تر و علمی تر باشد.»
● پیشرفت گسترده در حوزه رسانه های دیجیتال
نمایشگاه رسانه های دیجیتال با هدف ترویج فرهنگ استفاده صحیح از رسانه های دیجیتال از اول آبان ماه به مدت ۱۰ روز در شبستان مصلای تهران برگزار شد. اما باید گفت که ترویج فرهنگ استفاده از دنیای مجازی نیازمند برنامه ریزی و نگاه های کارشناسی است.
ابوالقاسم حبیبی، مدیربانک رسانه های دیجیتال کشور می گوید: «هر چیزی که به نوعی حامل یک پیام باشد و از ابزار دیجیتال استفاده کند به عنوان رسانه دیجیتال از آن یاد می کنیم که بنابر همین تعریف بانک اطلاعات جامع رسانه های دیجیتال ایران را سیاستگذاری کرده ایم.»
وی درباره بخش های مختلف بانک اطلاعات جامع رسانه های دیجیتال ایران می گوید: «در این بانک بخش های پایگاه های اینترنتی، نرم افزار با ۱۸ زیر مجموعه، سخت افزار با ۱۰ زیر مجموعه و محتوا در ۳۹ زیر مجموعه در دو بخش کاربردی و موضوعی تقسیم بندی شده است.»
مدیر بانک رسانه های دیجیتال در پاسخ به این سوال که چگونه به فکر احداث چنین بانکی شدید، می گوید: «بعد از تمام شدن نخستین جشنواره و نمایشگاه رسانه های دیجیتال در سال ۱۳۸۶ به ضرورت وجود بانک اطلاعات جامع رسانه های دیجیتال پی بردیم.»
وی با اشاره به قابلیت این بانک با اشاره به این که حدود ۷ هزار رکورد اطلاعات در آن وجود دارد، می گوید: «همچنین بالغ بر ۴ هزار و هشتصد شرکت و موسسه تولید کننده محصولات رسانه دیجیتال در بانک موجود بوده و تعداد زیادی محصول تولید شده در این بانک معرفی شده است، در این زمینه فعالان حوزه رسانه دیجیتال اعم از حقیقی و حقوقی می توانند به صورت رایگان شرکت و محصول خود را در این بانک معرفی کنند.»
وی می گوید:« این بانک بنا به ضرورتی که در حوزه کسب آمار و اطلاعات نسبتا دقیق از فعالان و محصولات حوزه رسانه های دیجیتال وجود داشت راه اندازی شد؛ زیرا برای برنامه ریزی، سیاست گذاری، سازمان دهی و حمایت در این حوزه در ابتدا باید آمار محصولات و تولیدکنندگان آن در کشور وجود داشته باشد.
یعنی بانک اطلاعات جامع رسانه های دیجیتال ایران با هدف اطلاع رسانی یکپارچه در خصوص تولیدکنندگان حوزه رسانه های دیجیتال اعم از سخت افزار ، نرم افزار، خدمات و همچنین معرفی محصولات تولید شده در این حوزه راه اندازی شده است.»
حبیبی می گوید: «از آن جایی که شاید بعضی ها بگویند سخت افزار و نرم افزار رسانه نیستند باید بگوییم مفهوم رسانه در فناوری اطلاعات و ارتباطات که همان باشد متفاوت با آن چیزی است که در گذشته بوده است؛ در گذشته رسانه در چند گزینه تعریف می شد که شامل تلویزیون، روزنامه و مجلس بود؛ ولی امروز با روی کار آمدن فناوری اطلاعات و ارتباطات سایت ها، نرم افزارهای چند رسانه ای، واقعیت های مجازی، بازی های کامپیوتری، تلفن همراه و غیره نیز به عنوان رسانه شناخته می شوند.»
● کودکان در دنیای دیجیتال
یکی از بخش های قابل ملاحظه در نمایشگاه ملی رسانه های دیجیتال مربوط به کودکان و نوجوانان بود که به نام خانواده و فناوری اطلاعات در بخش های مختلف نمایشگاه دایر شده بود.
مادر یکی از کودکان در پاسخ به سوالم درباره کیفیت بخش کودک و نوجوان نمایشگاه می گوید: «بخش کودکان، امسال نسبت به پارسال بهتر و بیشتر بود، اما نکته ضعفی که وجود دارد این است که در برخی قسمت هایی که مربوط به کودکان است نمی گذارند بچه ها داخل شوند یا بازی کنند و فقط برای نمایش محصولاتی عرضه شده است.»
خانم رحیمی، مادر دیگری که به اتفاق پسر نوجوانش به بازدید از نمایشگاه آمده می گوید: «به نظر من برای قشر کودک و نوجوان بهترین قسمت، بخش رایانه و بازی های کامپیوتری است که بچه ها د راین فضای مناسب به بازی با رایانه می پردازند.»
وی می گوید: «گرچه فضای کنونی بخش رایانه ها جوابگوی این همه بازدید کننده نیست اما لازم است تا مسئولان مربوطه تلاش و کوشش خود را برای ارتقاء بخش رایانه ای کودکان به کار ببندند و دنیای نشاط آوری را برای بچه ها ایجاد کنند.»
گفته می شود که فضای پارسال برای کودکان ۷۰۰ متر بوده اما امسال به ۳۰۰۰ هزار متر افزایش یافته و بخش کودک تبدیل به خانواده شده که شامل سه بخش اصلی کودکان، نوجوانان و والدین و مربیان می باشد.
اما اهداف خوبی نیز برای بخش خانواده و فناوری اطلاعات در نظر گرفته شده، از جمله آشنایی خانواده ها با رسانه های دیجیتال و انواع آن، بررسی توانمندی ها و معایب رسانه های دیجیتال در ارتباط با خانواده و فرهنگ خانواده، ارایه الگوی مناسب برای استفاده بهتر از این رسانه ها و آشنا نمودن خانواده ها با آن ها و مواردی از این است. در کنار این موارد می توان به تزیین زیبا و شاد غرفه مربوط به کودکان نیز اشاره کرد.
● فناوری دیجیتال
در دنیای ارتباطات، افزایش تعداد افرادی که به گیرنده های رادیو، تلویزیون دسترسی دارند، بیانگر رشد روز افزون مخاطب های رسانه های جمعی است و در دنیای دیجیتالی افزایش تعداد کاربران شبکه، بیانگر افزایش روز افزون ظرفیت برای ایجاد صور جدید ارتباطی و نیز ایجاد محتوا و مطالب جدید است.
دو مشخصه مهم فناوری دیجیتالی توانایی تحول و توسعه آن را افزایش می دهند. مشخصه اول ظرفیت فوق العاده اینترنت است که فضای کافی را برای شنیدن آراء مختلف فراهم می کند.
برای مثال، سایت گوگل اکنون بیش از هشت میلیارد صفحه وب دارد.
پروژه تحقیقاتی در دانشگاه کالیفرنیا واقع در برکلی تخمین می زند که هر ساله اطلاعات جدیدی معادل ۳۷۰۰۰ کتابخانه که برابر با اندازه کتابخانه کنگره ایالات متحده است، تولید می شود.
دومین مشخصه کاهش چشمگیر موانع مالی است.

ایرج نظافتی

منبع : روزنامه کیهان