شنبه, ۱۷ آذر, ۱۴۰۳ / 7 December, 2024
مجله ویستا
نظامی گری و دریای خزر
گرچه تاریخ روابط ایران و روسیه همراه با فراز و نشیبهای متعدد است و مردم ایران طعم تلخ شکستهای ۲ دوره جنگ با روسیه تزاری را هیچ گاه فراموش نمی کنند ؛ اما به نظر می رسد روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدراتیو روسیه می تواند در ابعاد مختلف گسترش یابد.
ایران و روسیه می توانند در ۳ زمینه استراتژیک ، منطقه ای و دوجانبه با یکدیگر همکاری کنند.
یکی از پیامدهای روابط ایران و روسیه در سطح منطقه ای ، همکاری دو کشور در دریای خزر است. رهیافت به خزر می تواند شامل موضوعاتی همچون حمل و نقل ، بهره برداری از موجودات زنده ، استفاده از منابع انرژی بستر دریا، حفاظت ازمحیطزیست دریا و رودخانه های مربوط به آن و استفاده از فضای ماورای خزر باشد؛ اما یکی از موضوعات مهم دیگر در دریای خزر، وضعیت نظامی و یا غیرنظامی شدن آن است.
با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ تاسیس سازمانی برای همکاری و هماهنگی بین کشورهای ساحلی دریای خزر با افزایش این کشورها از ۲ به ۵ کشور حاشیه دریا مطرح شد. در سال ۱۳۷۱ رئیس جمهور وقت ایران ، هاشمی رفسنجانی ، ایده تشکیل چنین سازمانی را در تهران و در جمع سران کشورهای خزر مطرح کرد.
کشورهای دیگر با پذیرش این ایده ، مقدمات ایجاد دبیرخانه آن را فراهم آوردند؛ اما در عمل به لحاظ طمع در استفاده بیشتر از منابع بستر دریا و وسوسه های امریکا، سیاست های واگرایانه را در استفاده از دریا پیش گرفتند.
ایده غیرنظامی کردن دریای خزر نیز اول بار از سوی ایران و در جریان سفر رهبر معظم انقلاب به بندر انزلی در سال ۲۰۰۲ عنوان شد. سپس در سال ۲۰۰۵ ولادیمیر پوتین ، رئیس جمهور روسیه خواستار مشارکت تمامی کشورهای ساحل دریای خزر و از جمله ایران در ایجاد سازمان حفظ صلح ، نظم و امنیت در منطقه دریای خزر شد. نگاه پوتین بیشتر متوجه تشکیل سازمانی برای حفظ امنیت بود، در حالی که ایران به موضوع توسعه و رشد اقتصادی منطقه نظر داشت.
ماهیت پیشنهاد روسیه در مورد فعالیت های نظامی در دریای خزر حاوی ۲ موضوع بود؛ اولا روسیه پیشنهاد کرده بود که در اساسنامه حقوقی دریای خزر فرمول حفظ توازن پایدار نیروهای نظامی کشورهای حاشیه گنجانده شود و ایجاد ساختار نظامی در خزر در حد کافی و معقولانه باشد. ثانیا در موضوع ممنوعیت استفاده از نیرو یا تهدیدات نظامی ، بهره برداری صرفا صلح آمیز از دریای خزر، پیشنهاد شده بود.
هم اکنون برخی کشورها به سمت غیرنظامی شدن دریا حرکت می کنند و برخی دیگر به دلیل این که بیشتر از همه ناوگان نظامی دارند، به دنبال حداکثر استفاده از پهنه آبی هستند. ایران در این میان باید سیاست دقیقی اتخاذ کند، در عین حال که ایران غیرنظامی شدن دریا را تایید می کند؛ اما باید توجه داشت که غیرنظامی شدن منطقه ، خزر را از منظر ایران ، فاقد هر گونه توان دفاعی خواهد کرد.
روسیه حداقل ۱۰۵ ناو مجهز در دریای مازندران دارد که بخش اعظم آن ناوگان شبه جزیره کریمه در دریای سیاه است که در پی بروز اختلاف با اکراین به خزر منتقل شده است.
بنابراین روسیه قدرت بلامنازع دریای خزر است و با فاصله زیاد پس از روسیه ، ایران قرار دارد، سپس قزاقستان ، آذربایجان و ترکمنستان هستند.از ابتدای سال ۱۳۷۷ ، تقویت نیروی نظامی ایران در دریای خزر در دستور کار قرار گرفت و ۲ پایگاه در انزلی و چالوس ایجاد شد و بخش شرقی خزر توسط سپاه پاسداران و بخش غربی آن توسط نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران حراست شد.
ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز بنابر گفته فرمانده این نیرو به دشمنان هشدار داد که هرگونه برنامه آنان با ممانعت ارتش ایران روبه رو می شود و تنها ۵کشور ساحلی ، حق تصمیم گیری در مورد رژیم حقوقی این دریا را دارند.روسیه اخیرا به کشورهای ساحلی خزر پیشنهاد کرده است ، نیروهای چندملیتی واکنش سریع ، توسط این کشورها در منطقه تشکیل شود. پیشنهاد و ایده مسکو، چند علت دارد. مقامات کرملین ، بر این عقیده اند که منطقه دریای خزر، چهارراه حرکت عمال تروریست از مراکز تروریسم منطقه ای است که هنوز در عراق ، افغانستان ، پاکستان و دیگر کشورهای منطقه حضور دارند. شبه نظامیان از کوره راههای مخفیانه و گاه به طور علنی ، با استفاده از ناهماهنگی نهادهای دولتی کشورهای ساحلی خزر به قزاقستان ، روسیه و ماورای قفقاز رخنه می کنند.
تحلیلگران روس بر این باورند که امروز تمام کشورهای ساحلی ، امکانات کافی برای مقابله مستقل با خطرات جدید را ندارند. پوتین ، رئیس جمهور روسیه در اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر در سال ۲۰۰۲ در عشق آباد اعلام کرد که کشورش آماده است در مبارزه با تروریسم با همسایگانش در خزر همکاری تنگاتنگ داشته باشد.
خطر دیگری که به همین اندازه جدی است ، قاچاق موادمخدر است ؛ به طوری که افغانستان ، مرکز اصلی تولید موادمخدر به تمام کشورهای منطقه دریای خزر راه یافته است.
بر این اساس ، تاسیس نیروهای چندملیتی واکنش سریع ، بجا و ماموریت اصلی آنها مقابله با تروریسم خواهد بود. مسکو معتقد است ، نیل به تفاهم در مورد ضرورت تامین امنیت کشورهای ساحلی خزر توسط خود آنها و بدون دخالت بیگانه شایان اهمیت است.
دیپلماسی روسی تلاش می کند ممنوعیت حضور نه فقط کشتی های جنگی ؛ بلکه کلا نیروهای مسلح هر کشوری به غیر از ۵کشور مذکور در منطقه خزر در اساسنامه گنجانده و ثبت شود. ایران از این پیشنهاد پشتیبانی می کند.
در همین حال ، وزیر امور خارجه روسیه در اسفند ۱۳۸۵ در مسکو، نیاز روسیه را به تشکیل اجلاس سران کشورهای دریای خزر بیان و اضافه کرده بود که امیدوار است مشکلات باقیمانده از جمله تعیین حدود آبی و تقسیم بستر در جنوب خزر و همچنین چارچوب فعالیت های نظامی در حوزه دریای خزر در آینده نزدیک حل شود. مسکو معتقد است ، نیل به تفاهم در مورد ضرورت تامین امنیت کشورهای ساحلی خزر توسط خود آنها و بدون دخالت بیگانه شایان اهمیت است.
وضعیت نامتقارن از لحاظ نظامی و توزیع نامتقارن آن میان ۵ کشور از مسائل حیاتی خزر است. ایران مناسب است تلاش کند تا علاوه بر ممنوعیت حضور کشتی های جنگی کشورهای دیگر در خزر، نیروهای مسلح هر کشوری غیر از ۵کشور مذکور در منطقه خزر را در کنوانسیون گنجانده و ثبت کند که این موضوع می تواند یکی از دستور کارهای اجلاس تهران باشد.
عباس ملکی
منبع : روزنامه جامجم
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست