دریچه‌ای به شناخت مواد تشکیل دهنده‌ی لنزهای تماسی

می‌توانیدبا شناخت مواد تشكیل دهنده‌ی لنزهای تماسی ، كه پیشرفت فراوانی كرده‌اند ، توانایی‌تان را در خدمت به رفع نیازهای بینائی بیمارانتان افزایش دهید . آگاهی از شیمی مواد ، فهرست اصطلاحات مرتبط ، اكسیژن و ارتباطشان با مواد مختلف تشكیل دهنده‌ی لنز تماسی ضروری است .
● شیمی مواد :
شیمی باعث پیدایش مواد تشكیل دهنده‌ی لنز تماسی شده است و شما می‌توانیدمشابه هنر آشپزی كه اجزاء تشكیل دهنده و مراحل قدم به قدم و هم زدن مواد باعث تولید ماده‌ای جدید می‌شود ، خواص و مواد تشكیل دهنده‌ی لنز تماسی را پیش بینی كنید . در آزمایشگاه شیمی مواد تشكیل دهنده‌ی لنز تماسی ، اجزا تشكیل دهنده شامل منومرها و پلیمرهای مختلفی هستند كه شیمیدان ، آنها را با هم می‌آمیزد و به كوپولی مرها و ماكرومرها تبدیل می‌كند ، او در نهایت آنها را طوری به عمل می آورد كه منجر به تولیدلنزهای تماسی كاملا شفاف ، با ثبات از نظر شیمیایی ، با دوام نفوذپذیر نسبت به اكسیژن ، خیسی پذیر و بی اثر از نظر بیولوژیك شود . در كل ، مولكول‌های محتوی كربن ، اساس تشكیل پلیمرهای لنز تماسی هستند كه شامل سلولز استات بوتیرات (Cellulose acetate butrate) و پلی متیل متاكریلات (PMMA) است . حداقل قسمتی از اكثر پلیمرهای لنزهای تماسی جدیدتر ، اساس سیلیكونی دارند كه شامل لنزهای سیلیكونی قابل نفوذ به گاز (GP) (سیلیكون متاكریلات و فلوروسیلیكون آكریلات) و هیدروژل (سیلیكون هیدروژل) هستند.
فرمول‌های نهایی همه مواد شامل اجزایی است كه مشخصات و نماهای گوناگونی به لنزها می دهد . بعضی از این خصوصیات شاخص هایی چون میزان آب و رطوبت سطحی را مشخص می‌كنند در حالیكه بقیه شاخص ها به منظور ایجاد تعادل كافی بین انعطاف ،استحكام ، و دوام ،‌پلمیرها را به هم اتصال می‌دهد (اتصال ضربدری) . اتصال ضربدری را به صورت پلیمرهای زنجیره‌ای بلند در نظر بگیرید كه مشابه طناب جالباسی هستند و گیره‌های لباسی یا لباس (گروه های شیمیایی) به آنها آویزان اند . طناب های بلند و متعدد لباس در باد در صورتی با ثبات ترند كه طناب های كوتاهتر (منومرهای اتصال ضربدری) آنها را به هم وصل كند.
▪ منومرهای معمول و رایج تر در مواد تشكیل دهنده‌ی لنز تماسی شامل مواد زیر هستند :
ـ متیل متاكریلات (MMA) كه قدرت و سختی را فراهم می سازد .
ـ سیلیكون (SI) كه باعث افزایش انعطاف و نفوذ گاز از طریق باندهای سیلیكون – اكسیژن می‌شود اما دارای این نقص است كه خیسی پذیری ضعیفی دارد .
ـ فلورین (FL) كه به میزان جزئی نفوذپذیری گاز ، خیسی پذیری و مقاومت در برابر ته نشینی را در لنزهای حاوی سیلیكون افزایش می دهد.
ـ هیدروكسی اتیل ـ متاكریلات (MEMA) ، كه منومر اصلی جاذب آب در اكثر لنزهای نرم (Soft) است .
۰ منومرهای متاكریلیك اسید (MAA) و انوینیلپیرولیرون (NVP) ، كه هر دو میزان آب بالایی جذب می‌كنند و برای افزایش میزان آب لنز به HEMA متصل می‌شوند.
ـ اتیلن گلیكول دی متاكریلات (EGDMA) یك عامل اتصال ضربدری (Cross linking agent) است كه باعث افزایش ثبات و استحكام ابعادی می‌شود اما میزان آب را كاهش می دهد .
ـ بعضی منومرهای ویژه و مواد افزودنی می‌توانند باعث حركت آزادانه تر زنجیرهای پلیمر داخل ماده شوند و بعضی دیگر می‌توانند مانع عبور امواج ماورای بنفش شوند و برخی دیگر می‌توانند باعث مقاومت در برابر از دست دادن آب مواد (دهیدراتاسیون) گردند.
ـ تفاوتهای جزئی در فرمول مواد و عمل آوردن آن ها ، محصولات فیزیكی و شیمیائی نهایی هر ماده‌ی تشكیل دهنده ی لنز را تعیین می‌كنند.
بعنوان مثال اضافه كردن NVP یا MAA به منومر HEMA سی و هشت درصد (محتوی میزان كم آب ) می تواند موجب ساخت پلیمرهایی محتوی میزان متوسط آب (حدود ۵۰ درصد) و یا پلیمرهایی محتوی میزان بالای آب (حدود ۷۰%) شود . اضافه كردن MAAو یا EGDMA به HEMA میزان پایداری (دوام) ، انعطاف پذیری و ثبات ماده را افزایش دهد اما میزان آب آن را كاهش می‌دهد .

نقل از نشریه مردمك

منبع : سایت انجمن اپتومتری خراسان