پنجشنبه, ۱۳ دی, ۱۴۰۳ / 2 January, 2025
مجله ویستا


کنترل‌ «نوآسیب‌ »های‌ اجتماعی‌


کنترل‌ «نوآسیب‌ »های‌ اجتماعی‌
كارشناسان‌ معتقدند فقر معیشتی‌، كاهش‌ عدالت‌ اجتماعی‌، بیكاری‌، پایین‌آمدن‌ توانمندی‌ افراد كه‌ به‌ آسیب‌های‌ اجتماعی‌ منجر می‌شود، دلیل‌ افسردگی‌ جامعه‌ است‌. آنها بر این‌ باورند كه‌ كاهش‌ آسیب‌های‌ اجتماعی‌ و بالا بردن‌ ضریب‌ عدالت‌ اجتماعی‌ باعث‌ ایجاد محیط‌ امن‌ روانی‌ و در نتیجه‌ ، پایین‌ آمدن‌ آمار افسردگی‌ بویژه‌ میان‌ جوانان‌ است‌.
دكتر حریرچی‌، سرپرست‌ حوزه‌ فرهنگی‌ و رفاهی‌ دانشجویان‌ وزارت‌ بهداشت‌ در تعریف‌ جوانی‌ می‌گوید:جوانی‌ پلی‌ میان‌ وابستگی‌ و استقلال‌ است‌ و چون‌ فاصله‌ دو سر این‌ پل‌ كه‌ همانا فاصله‌ دوران‌ كودكی‌ و بزرگسالی‌ را در برمی‌گیرد، طولانی‌ شد، مشكلات‌ فراوانی‌ را به‌ همراه‌ داشته‌ است‌. وی‌ می‌افزاید: متاسفانه‌ درحال‌حاضر بسیاری‌ از جوانان‌ دچار بیماری‌های‌ روانی‌ مانند افسردگی‌ و انزواطلبی‌ شده‌اند. انسان‌ سالم‌ كسی‌ است‌ كه‌ از نظر اقتصادی‌ مولد باشد و دارای‌ روانی‌ شاد، جسمی‌ سالم‌ و از لحاظ‌ اجتماعی‌، فرهنگی‌ و سیاسی‌ فعال‌،مسوول‌ و آگاه‌ باشد. با اینكه‌ تمامی‌ این‌ خصیصه‌ها در اكثر جوانان‌ ایرانی‌ وجود دارد اما آنها افسرده‌ هستند. دكتر حریرچی‌ درباره‌ عوامل‌ كاهش‌ افسردگی‌ در میان‌ جوانان‌ بیان‌ می‌دارد:اگر در جامعه‌ شرایطی‌ فراهم‌ شود كه‌ جوانی‌ از لحاظ‌ زمانی‌ و امكانات‌ مسیر درست‌ خود را طی‌ كند، همچنین‌ آگاهی‌ جوانان‌ افزایش‌ پیدا كرده‌ و مشاركت‌ عمومی‌ و سهم‌ مسوولیت‌ آنان‌ رشد داشته‌ باشد، می‌توانیم‌ شاهد كاهش‌ افسردگی‌ در میان‌ جوانان‌ باشیم‌.
افسردگی‌،نوآسیب‌ اجتماعی‌
عده‌یی‌ از صاحبنظران‌ افسردگی‌ را جزو آسیب‌های‌ اجتماعی‌ نوین‌ دانسته‌ و معتقدند:اگر تاكنون‌ فقط‌ در جهت‌ رفع‌ آسیب‌های‌ اجتماعی‌ سنتی‌ قدم‌ برداشته‌ایم‌ امروز باید فكری‌ اساسی‌ برای‌ كنترل‌ نوآسیب‌های‌ اجتماعی‌ بكنیم‌. دكتر حسن‌ علم‌الهدی‌، جامعه‌شناس‌ و معاون‌ سابق‌ اجتماعی‌ سازمان‌ بهزیستی‌، پدیده‌ نوآسیب‌های‌ اجتماعی‌ را پدیده‌یی‌ چندبعدی‌ دانسته‌ و می‌افزاید:مصرف‌ داروهای‌ روان‌گردان‌ و اعتیاد به‌ اینترنت‌ جزو نو آسیب‌ های‌ اجتماعی‌ است‌ كه‌ منجر به‌ افسردگی‌ در میان‌ جوانان‌ خواهد شد. افسردگی‌ بر خلاف‌ آنچه‌ خیلی‌ از صاحبنظران‌ آن‌ را برآیند كاهش‌ عدالت‌ اجتماعی‌ و پایین‌ بود توانمندی‌جوانان‌ می‌دانندحاصل‌ گسترش‌ حاشیه‌نشینی‌، توسعه‌ فناوری‌، افزایش‌ میزان‌ تحصیلات‌ در جوانان‌ است‌. وی‌ در ادامه‌ به‌ فاصله‌ نسلی‌ بین‌ پدر و مادرها و فرزندان‌ اشاره‌ كرده‌ و بیان‌ می‌كند:فرزندان‌ به‌ دلیل‌ اختلافات‌ نسلی‌ و سلیقه‌یی‌ كه‌ با پدر و مادرهای‌ خود دارند در بسیاری‌ مواقع‌ با آنها درگیری‌ پیدا كرده‌ و این‌ امر باعث‌ ایجاد تنش‌ در خانواده‌ و بیماری‌های‌ روانی‌ به‌ جوانان‌ چون‌ افسردگی‌ می‌شود. نهادینه‌ كردن‌ سنت‌ها و اعتقادات‌ ملی‌ و مذهبی‌ كه‌ باعث‌ پیشگیری‌ از بروز آسیب‌های‌ اجتماعی‌ و به‌ طبع‌ آن‌ ناراحتی‌ روحی‌ و روانی‌ مانند افسردگی‌ می‌شود می‌تواند راهكار مناسبی‌ برای‌ مبارزه‌ با نوآسیب‌های‌ اجتماعی‌ باشد.
بیكاری‌ جوانان‌ و افسردگی‌
بسیاری‌ از صاحبنظران‌، عدم‌ توجه‌ مسوولان‌ به‌ مقوله‌ جوانان‌ را یكی‌ از موؤلفه‌های‌ رشد بیماری‌ افسردگی‌ در میان‌ جوانان‌ می‌دانند و معتقدند مادامی‌ كه‌ زمینه‌های‌ اشتغال‌ برای‌ جوانان‌ فراهم‌ نشود و برای‌ تسهیل‌ ازدواج‌ آنان‌ اقدامی‌ عاجل‌ صورت‌ نگیرد،مهار افسردگی‌ میان‌ جوانان‌ غیرممكن‌ خواهد بود. دكتر محمدباقر كجباف‌،روانشناس‌ عضو هیات‌ علمی‌ دانشگاه‌ اصفهان‌ درباره‌ افسردگی‌ می‌گوید: افسردگی‌ رفتار عاطفی‌ مانند غم‌ واندوه‌ است‌ كه‌ یك‌ فرد نسبت‌ به‌ خود و دیگران‌ دارد. در به‌وجود آمدن‌ افسردگی‌ سه‌ عامل‌ زیستی‌، روانی‌ و اجتماعی‌ دخالت‌ دارد. در عامل‌ زیستی‌ سیستم‌ مغز، عامل‌ روانی‌ فشار و استرس‌های‌ روانی‌ و عامل‌ اجتماعی‌ روابط‌ فرد با گروه‌های‌ اجتماعی‌ دخیل‌ است‌. وی‌ در ادامه‌ می‌افزاید: قطعا عوامل‌ افسردگی‌ جدا از نبوده‌ و بر روی‌ یكدیگر تاؤیر خواهند داشت‌. افسردگی‌ در سنین‌ مختلف‌ می‌تواند متاؤر از سبك‌ زندگی‌ و روش‌ زیستی‌ فرد باشد و حتی‌ ممكن‌ است‌ یك‌ جوان‌ به‌ دلیل‌ فعال‌بودن‌ كمتر دچار افسردگی‌ شود. قشری‌ از جوانان‌ كه‌ پس‌ از فراغت‌ از تحصیل‌ به‌ كاری‌ مشغول‌ نیستند یا در خانواده‌های‌ نابسامان‌ و از هم‌ گسسته‌ زندگی‌ می‌كنند بیش‌ از دیگر جوانان‌ در معرض‌ ابتلا به‌ افسردگی‌ قرار دارند. عضو هیات‌ علمی‌ دانشگاه‌ درباره‌ علل‌ اجتماعی‌ موثر بر افسردگی‌ بیان‌ می‌دارد: توجه‌ بیشتر به‌ روابط‌ خانوادگی‌ یكی‌ از مهمترین‌ راههای‌ پیشگیری‌ از ابتلای‌ جوانان‌ به‌ افسردگی‌ است‌. با شناختی‌ كه‌ از انسان‌ وجود دارد هیچ‌ مشكلی‌ نیست‌ كه‌ انسان‌ قادر به‌ حل‌ آن‌ نباشد. انسان‌ها باید برای‌ حل‌ مشكلات‌ خود از امكانات‌ استفاده‌ كرده‌ و بر مشكلات‌ فایق‌ آیند. وی‌ همچنین‌ می‌افزاید: برخی‌ از جوانان‌ هنگامی‌ كه‌ برای‌ حل‌ مساله‌ خود به‌ مشاورین‌ مراجعه‌ می‌كنند و راه‌ حل‌ مناسب‌ را نمی‌یابند،بهترین‌ كار را وارد كردن‌ آسیب‌ به‌ خود دانسته‌ و دست‌ به‌ خودكشی‌ می‌زنند. درحالی‌ كه‌ آنان‌ می‌توانند راههای‌ مشاورین‌ دیگر را امتحان‌ كنند. جوان‌ منبع‌ انرژی‌ است‌ و باید از توانایی‌ خود برای‌ حل‌ مشكلات‌ استفاده‌ كند.
علل‌ اجتماعی‌ افسردگی‌ جوانان‌ از مهمترین‌ عوامل‌ ایجاد افسردگی‌ در جوانان‌ خانواده‌، رشته‌ تحصیلی‌، شرایط‌ اقتصادی‌، اشتغال‌ و یاس‌ از تحصیل‌ است‌. دكتر رسول‌ ربانی‌، عضو هیات‌ علمی‌ گروه‌ اجتماعی‌ و جامعه‌ شناسی‌ در این‌باره‌ می‌گوید: معضل‌ بیكاری‌ یكی‌ از مهمترین‌ علل‌ اجتماعی‌ افسردگی‌ در جوانان‌ است‌. تا چند سال‌ پیش‌ اكثر جوانان‌ دانشجو علاوه‌ بر تحصیل‌ به‌ تدریس‌ و اشتغال‌ موقت‌ نیز مشغول‌ بودند. اگرچه‌ این‌ نوع‌ اشتغال‌ درآمد كمی‌ برای‌ آنان‌ داشت‌ اما تاؤیر زیادی‌ بر شادابی‌، نشاط‌ و افسرده‌نشدن‌ این‌ جوانان‌ داشت‌. زیرا اشتغال‌ زمینه‌ آشنایی‌ با گروه‌های‌ مختلف‌ مانند دانش‌آموزان‌، معلمان‌ و شبكه‌های‌ اجتماعی‌ را فراهم‌ آورده‌ و مهمترین‌ عامل‌ هویت‌ اجتماعی‌ آنان‌ محسوب‌ می‌شود.وی‌ می‌افزاید: تاثیر اشتغال‌ بر كیفیت‌ یادگیری‌ جوانان‌ نیز بسیار بالا است‌. اگر وزارت‌ رفاه‌ و سازمان‌ تامین‌ اجتماعی‌ افراد شاغل‌ و بازنشسته‌ را از لحاظ‌ مادی‌ تامین‌ كند دیگر آنان‌ نیازی‌ به‌ پیداكردن‌ شغل‌ دیگر نخواهند داشت‌ در نتیجه‌ فرصت‌های‌ شغلی‌ برای‌ جوانان‌ ایجاد می‌شود.
تغییرات‌ اجتماعی‌ و افسردگی‌
از دیدگاه‌ كارشناسان‌ مهمترین‌ راه‌حل‌ مبارزه‌ با افسردگی‌ فرهنگ‌سازی‌ اجتماعی‌ است‌. دكتر ربانی‌ در این‌باره‌ می‌گوید: سنت‌ به‌ عنوان‌ مانع‌ در راه‌ جوانان‌ نیست‌ اما شكاف‌ نسلی‌ و فاصله‌ اجتماعی‌ والدین‌ و جوانان‌ موجب‌ كم‌شدن‌ نظارت‌ مطلوب‌ شده‌ و اینجا است‌ كه‌ فرهنگ‌ پست‌ به‌وجود می‌ آید بدین‌ معنا كه‌ جوان‌ احساس‌ می‌كند از والدین‌ خود جدا و برتر است‌ و در نتیجه‌ از والدین‌ اطاعت‌ نمی‌كند. از سوی‌ دیگر والدین‌ خواهان‌ ادامه‌ رعایت‌ سنت‌های‌ قبلی‌ جامعه‌ هستند كه‌ در این‌ شرایط‌، تجدد جز نابسامانی‌ و اختلال‌ اجتماعی‌ حاصلی‌ ندارد. در این‌ مرحله‌ با توجه‌ به‌ اینكه‌ سنت‌ها متعلق‌ به‌ ما و تجدد، وارداتی‌ است‌، بالطبع‌ نابسامانی‌بیشتری‌ ایجادشده‌ و كار به‌ جایی‌ می‌رسد كه‌ با بن‌بست‌ تجرد و واماندگی‌ سنت‌ مواجه‌ می‌شویم‌. وی‌ در ادامه‌ درباره‌ رابطه‌ محدودیت‌ پوشش‌ و بروز افسردگی‌ می‌افزاید:در جامعه‌ كنونی‌ ما هیچ‌ محدودیتی‌ در شاد بودن‌ و اجرای‌ برنامه‌های‌ شاد وجود ندارد. باید در نظر داشت‌ كه‌ شادی‌ به‌ سیرت‌ است‌ نه‌ به‌ صورت‌ و پوشش‌ و لباس‌ افراد.این‌ جامعه‌شناس‌ تصریح‌ می‌كند:لباس‌ هر كسی‌ معرف‌ شخصیت‌ او است‌ اما ممكن‌ است‌ این‌ نوع‌ و چگونگی‌ پوشش‌ مغایر با فرهنگ‌ باشد چنانچه‌ برخی‌ مواقع‌ افرادی‌ با خرده‌فرهنگ‌های‌ متفاوت‌ از لباس‌ به‌ عنوان‌ تظاهر استفاده‌ كنند. انسان‌ با هر لباس‌ و هر پوششی‌ می‌تواند شاد باشد.از آنجا كه‌ عرف‌ جامعه‌ معرف‌ هنجارهای‌ اجتماع‌ است‌ در صورتی‌ كه‌ در رنگ‌ و پوشش‌ محدودیتی‌ وجود داشته‌ باشد جوانان‌ باید شرایط‌ را درك‌ كرده‌ و خودشان‌ عنصری‌ از فرهنگ‌ باشند. به‌ گفته‌ دكتر ربانی‌ پیوستگی‌ اعضای‌ خانواده‌ با یكدیگر،جدا شدن‌ زمان‌ كار از زمان‌ فراغت‌، به‌وجودآمدن‌ زمینه‌های‌ همفكری‌ و همكاری‌ از جمله‌ راه‌ حل‌های‌ شادكردن‌ اوقات‌ زندگی‌ است‌ كه‌ افسردگی‌ را از زندگی‌ دور می‌كند.
افسردگی‌ و خودكشی‌
افسردگی‌ بیماری‌ روانی‌ است‌ كه‌ در صورت‌ حاد شدن‌ و عدم‌ مراجعه‌ به‌ پزشك‌ و تحت‌ درمان‌ بودن‌ می‌تواند عواقب‌ جبران‌ناپذیری‌ را برای‌ فرد به‌ همراه‌ آورد. افسردگی‌ می‌تواند فرد را وادار كند تا به‌ خود صدمه‌ بزند وباعث‌ ایجاد جراحت‌ در بدن‌ خود شود كه‌ به‌ آن‌ خودآزاری‌ می‌گویند.
دكتر عبدالله‌ذاكری‌ روانپزشك‌ با بیان‌ مطالب‌ بالامی‌ گوید: فرد افسرده‌ در بسیاری‌ از مواقع‌ گوشه‌گیر است‌ و انزوا پیشه‌ می‌كند. او از زندگی‌ خسته‌ است‌ وبه‌ دنبال‌ راهی‌ می‌گردد كه‌ بتواند در زندگی‌ امید را جایگزین‌ یاس‌ كند.وی‌ می‌افزاید:كم‌كم‌ این‌ یاس‌ و ناامیدی‌ جای‌ خود را به‌ بی‌تفاوتی‌ به‌ زندگی‌ و بی‌علاقه‌شدن‌ به‌ ادامه‌ آن‌ می‌دهد. در حالت‌ حاد منجر به‌ خودكشی‌ فرد می‌ شود. افسردگی‌ در زنان‌ بیش‌ از مردان‌ است‌ اما آمارها نشان‌ داده‌ كه‌ خودكشی‌ در بیماران‌ افسرده‌ مرد بسیار بیشتر از زنان‌ افسرده‌ است‌. در هر صورت‌ افسردگی‌ در جوانان‌ ایرانی‌ به‌ دلیل‌ مشكلات‌ عدیده‌ چون‌ مشكل‌ اشتغال‌ و ازدواج‌ رو به‌افزایش‌ است‌. چنانچه‌ مسوولان‌ در بررسی‌های‌ خود به‌ این‌ موضوع‌ توجه‌ نداشته‌ باشند و مانند تمامی‌ برنامه‌ هایی‌ كه‌ برای‌ جوانان‌ در نظر می‌گیرند، جوانان‌ را در اولویت‌ های‌ آخر برنامه‌ریزی‌ قرار بدهند به‌ آرامی‌ افسردگی‌ در جوانان‌ به‌ فاجعه‌ تبدیل‌ خواهد شد كه‌ میل‌ به‌ زندگی‌ را در میان‌ جوانان‌ از میان‌ برده‌ و در نهایت‌ جامعه‌ را به‌ انحطاط‌ می‌كشد.
منبع : روزنامه اعتماد