مرگ یک شورشی

اروینگ گافمن در سال ۱۹۸۲در اوج شهرتش درگذشت. او در سالمرگش به ریاست انجمن جامعه شناسی آمریكا برگزیده شده بود. رندل كالینز، كه از موضع شورشی او اطلاع داشت، در مورد خطابه اش چنین می گوید: «...یك خطابه ساده و سنتی از گافمن كه آوازه ای در سنت شكنی به هم زده بود، بعید به نظر می رسید...ما پیام بسیار مهیج تری از او انتظار داشتیم: ناگهان خطابه او لغو شد و گافمن درگذشت. راستی كه به گافمن می برازید كه به چنین شیوه ای صحنه را ترك گوید (ریتزر-۲۹۴).تحصیلات بالاتر از لیسانس را در دانشگاه شیكاگو به پایان رساند. او را معمولاً عضو مكتب شیكاگو و یك نظریه پرداز وابسته به نظریه «كنش متقابل نمادین» می انگارند. اما كالینز، گافمن را به انسان شناسی اجتماعی بیشتر وابسته می داند تا نظریه كنش متقابل نمادین. با این همه بررسی های دقیق تر حكایت از آن دارد كه گافمن از بررسی های مكتب شیكاگو مایه گرفته بود وبا تلفیق دیدگاه آنان با دیدگاه انسان شناسی اجتماعی، چشم انداز متمایزی را خلق كرده بود.
با این همه «نمود خود در زندگی روزانه»(۱۹۵۹) یكی از مهیج ترین شخصیت های نظریه نوین كنش متقابل نمادین به شمار می آید. مفهومی كه گافمن از خود دارد، سخت تحت تاثیر افكار«مید» است. از نظر گافمن « خود» در تملك كنشگر نیست، بلكه خود در«گروهه» است كه دركنش متقابل میان كنشگر و حضارش تبلور می یابد. به عبارت دیگر، خود یك اثر نمایشی است كه از صحنه نمایش برمی خیزد.(ریتزر-۲۹۲)نظریه پردازان كنش متقابل نمادین به تصویری كه آدمیان از خود خلق می كنند و با آن به گفت وگو می پردازند توجه دارند. اما گافمن به این قضیه می پرداخت كه چگونه جامعه، انسان ها را به ارائه تصویر معینی از خودشان وامی دارد.به هر روی باید گفت كه گافمن در شكل گیری یك «جامعه شناسی خلاق» دیگر به نام روش شناسی مردم نگارانه، دستی داشت و شاید به همین دلیل است كه كالینز نه تنها گافمن را پدر روش شناسی مردم نگارانه بلكه بنیانگذار تحلیل گفت و گو نیز قلمدادكرد(ریتزر-۲۹۴). چنین رویكردی گافمن را « از به كارگیری پرسشنامه و تحلیل های آماری » برحذر می داشت. چنانكه گافمن برای تهیه اثر معروف خود به نام « معرفی خود در زندگی روزمره»، مدتی در دهكده كوچكی واقع در اسكاتلند زندگی كرد و برای نوشتن كتاب «تیمارستان ها» به مدت یك سال در یك مؤسسه روان درمانی كاركرد. وی دیگر آثار خود را نیز با این روش منتشر كرد؛ آثاری چون : ملاقات ها، بدنامی، مناسك تعامل، روابط در امكنه عمومی و سازماندهی تجربه.منتقدین گافمن، همچون « تیریاكیان »، معتقدند فرد حقیقی در نظریه گافمن وجود ندارد، بلكه فرد دائما تحت تأثیر دیگران است و از موقعیتی به موقعیت دیگر رنگ عوض می كند و خود را در زیر نقاب پنهان می سازد.
تیماشف، ماركس، فروید و سارتر،كه به نشان دادن چهره واقعی ظواهر اجتماعی علاقه مندند، با گافمن هم عقیده هستند.(توسلی-۳۲۶)گافمن در۱۱ ژوئن ۱۹۲۲ در شهر آلبرتای كانادا به دنیا آمد.

فروزان آصف نخغی
منابع
۱.غلامعباس توسلی، نظریه های جامعه شناسی.
۲.نظریه های جامعه شناسی در دوران معاصر، جرج ریتزر، ترجمه محسن ثلاثی. نشر علمی.

منبع : روزنامه شرق