سلطانیه - ابهر

سلطانیه در یك ناحیه‌ دشتی با آب و هوای خشك و سرد واقع شده است. مردم آن به زبان تركی آذری سخن می‌گویند و پیرو مذهب اثنی عشری هستند. این ناحیه تاریخی از جهات مختلف واجد اهمیت جهانگردی است. در وسط سلطانیه،‌ آثار ارزشمندی از معماری و شهرسازی دوران مغول بر جای مانده است. ارگ سلطانیه، مجموعه‌ای از آثار تاریخی است. این مجموعه شامل مدرسه، دارالشفاء، دارالضیافه، دارالسیاده، خانقاه، دارالكتب، بیت‌القانون، دیوانخانه‌ای به نام كریاس، مسجد جامع و بالاخره آرامگاه سلطنتی با موقوفات بسیار و مدیریت ویژه بوده است و خواجه رشید‌الدین فضل‌الله نیز ناب‌التولیه آن بوده است.
از آثار سلطانیه سه بنای مجموعه‌ تاریخی چلبی اوغلی، بقعه ملاحسن كاشانی و گنبد سلطانیه مورد اشاره قرار می‌گیرند :
گنبد سلطانیه : این بنا در دوران حكومت سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) در مدت 9 سال (704 الی 712 هـ.ق) احداث شد. گنبد سلطانیه، شكوه و بزرگی كلیسای جامع مریم مقدس را در فلورانس ایتالیا و مسجد ایاصوفیای تركیه را تداعی می‌كند. این بنا، سومین بنای تاریخی جهان و اولین بنای بزرگ ایران است كه در دوران برپایی بلندترین بنای جهان بوده است. سلطانیه نخستین بنایی است كه تحول معماری دوران سلجوقی به معماری دوره‌ ایلخانی را به وضوح نشان می‌دهد.
قلعه سلطانیه : آثار ارزشمندی از معماری و شهرسازی دوران مغول را در خود جای داده است. به طوری كه در متن‌های تاریخی آمده است، این قلعه دارای عناصر شهری گوناگونی بوده است. مطالعات متن‌های تاریخی و شواهد عینی نشان می‌دهد كه شهر سلطانیه در اوایل قرن هشتم هـ.ق یكی از شهرهای بسیار مهم كشور بوده است. ولی پس از مرگ اولجایتو و ابوسعید بهادر كه همراه با فروپاشی پایه‌های حكومتی مغول در ایران بود، شهر سلطانیه نیز متروك و متلاشی شد. هم اكنون قسمت اعظم این اثر تاریخی كه یك مجموعه‌ معماری و سندی مهم از شهرسازی در دوران مغول است در زیر خاك مدفون شده است.
بقعه ملاحسن كاشانی : این بنا در 2/5 كیلومتری جنوب شهر سلطانیه واقع شده است. تزئینات داخل بنا در دوره فتحعلی‌شاه قاجار به هزینه حاكم زنجان صورت گرفته است.
بنای تاریخی چلپی اوغلی : محققان، این مجموعه را به سلطان چلپی نسبت داده‌اند و تاریخ ساخت آن را سال 728 هـ.ق ذكر كرده‌اند. این بنا در پانصد متری جنوب غربی سلطانیه قرار گرفته است.
مجموعه آثار با عظمت سلطانیه این ناحیه را به یك منطقه توریستی در سطح ملی تبدیل كرده است.