گنجینه ای به نام محتوای الکترونیکی

در دنیای امروز اطلاعات کالایی کمیاب و با ارزش است؛ چرا که دانایی و توانایی را افزایش می دهد، جامعه مدرن کنونی را جامعه اطلاعاتی می نامند. حجم اطلاعاتی که در جهان امروز تولید و به جهانیان عرضه می شود غیرقابل تصور است و اینترنت و ارایه اطلاعات به صورت دیجیتالی بیشترین سهم انتقال را دارد.
شاید بتوان گفت امروز مبادله اطلاعات به صورت سنتی و در قالب فیزیکال به هیچ وجه امکان پذیر نیست. کافی است فرض کنید که محتوای هارد کامپیوتر خود را قرار است به صورت جلد های کتاب نگهداری کنید. حتی تصورش هم سخت است.
بنابراین گسترده شدن حجم اطلاعات در جهان امروز مرهون ایجاد فضای الکترونیکی برای ذخیره و ارائه این اطلاعات است.
اما ایران در این ماراتون از چه کسانی پیش و از چه کسانی پس است. در کوچه ها و خیابان های اینترنت ایرانی کاربران با سرعت کم و یا زیاد اغلب برای تفریح می آیند و عده ای محدودی هم که به دنبال اطلاعات مورد نیاز خود در زمینه های تخصصی و یا حتی عمومی هستند، کمتر به اطلاعات مستند و به روز شده ای دست پیدا می کنند که در یک پایگاه رسمی اعلام شده باشد.
● محتوای الکترونیکی چیست؟
محتوای الکترونیکی مورد نظر ما در حقیقت همان محتوای دیجیتالی است که به غلط مصطلح شده است؛ به عبارتی محتوای الکترونیکی الزما دیجیتالی و بر مبنای ۰ و ۱ نیست و می تواند در قالب میکرو فیلم و یا نوارکاست باشد. اما محتوای دیجیتالی حتی اگر در فضای وب و اینترنت قرار نگیرد و به اطلاعات ۰ و ۱ تبدیل شده باشد، در قالب یک CD نیز که باشد محتوای دیجیتالی نامیده می شود.
بگذارید ما هم از همان غلط مصطلح استفاده کنیم؛ محتوای الکترونیکی ویا همان دیجیتالی در دو شکل قرار دارد: یکی به حالت غیر منظم یا همان داده و شکل دیگر آن به صورت منظم است که به آن اطلاعات می گویند.
اطلاعات تولیدی الزما بر روی وب و اینترنت قرار نمی گیرد، اما زمانی که این امر به همراه یک سری فاکتورها، مثل آمادگی دیجیتالی یک کشور تحقق یابد، با یک جامعه اطلاعاتی روبرو خواهیم بود که تمام مولفه های زندگی بر مبنای اطلاعات خواهد بود.
در فضای وب با کوهی از اطلاعات به زبان های مختلف رو برو هستیم که هر کدام در بخش خاصی طبقه بندی می شود.
اما باید از این نکته غافل نباشیم که هر اطلاعاتی که وارد فضای وب می شود، الزاما کاربردی نبوده و به اصلاح دارای محتوا نیست. این گونه اطلاعات را بسیار در سایت ها و وبلاگ ها می توان یافت که به نوعی آن چه مد نظر این گزارش است تولید محتوای الکترونیکی بر روی وب است؛ یعنی شما طبق دانش و تجربه و آموخته های خود محتوایی را فارغ از زبان خاصی به روش الکترونیکی بسازید و در قالب های تعریف شده ای در وب به اشتراک گذاشته و یا آنرا با محدود دسترسی در اختیار دیگران قرار داده و یا از آن کسب درآمد کنید.
تقسیم بندی محتوای الکترونیکی با درنظر داشتن شاخص های ماهیتی و یا شکلی تغییر می کند.
محتوا می تواند از لحاظ قالب آموزشی، علمی، خبری، فرهنگی، fun & fan و یا ترکیبی از این ها باشد.
● اهمیت تولید محتوا در وب
محتوای اکترونیکی ارزش معنوی و مادی دارد. بسیار سایت های خارجی وجود دارد که در کنار ارائه رایگان اطلاعات عمومی، از کاربران خود حق عضویت های آن چنانی برای استفاده از فلان مجله تخصصی علمی در سال اخذ می کنند. بدیهی است این عرضه در مقابل تقاضا و نیاز بوجود آمد است.
حال در جامعه ای که به دور از فضای ترسیم شده باشد، اگر شما اطلاعاتی ارزشمند و قیمتی دارید که می توانید آن را به شیوه سنتی و با ابزار چاپ در اختیار مصرف کننده قرار دهید، این تضمین را دارید که از این اطلاعات بهره مادی و معنوی خود را ببرید، اما اگر فرض کنیم که شما این را در یک سایت اینترنتی برای فروش گذاشته اید، کمتر کسی پیدا می شود که آن را به صورت الکترونیکی از شما بخرد.
تازه اگر هم خریداری آن قدر مشتاق خرید شد، مبادلات تجاری که به تازگی پله های الکترونیکی شدن را می پیماید، سنگ های ریز و درشتی را بر سر راه او می اندازد.
زمانی که با افتخار صحبت از اینترنت ملی که به تازگی مفهوم آن اعمال سیاست های حمایتی از رشد مراکز داده اینترنتی داخلی و انتقال میزبانی اطلاعات و محتوای الکترونیکی به داخل، تنظیمات مسیریاب ها با یک نظم آدرس دهی بهینه شده، تنظیمات DNSهای ملی و استانی جهت پشتیبانی از نظام نام گذاری ملی و استانی و نظایر آن عنوان شده می شود، باید یادمان باشد که ابتدا باید محتوایی درخور شان وجود داشته باشد که در کنار سایر اطلاعات تبادلی به فکر میزبانی آن در داخل کشور باشیم.
● چالش چند وجهی
به نظر می رسد در این حوزه با چالشی چند وجهی مواجه هستیم.
فرض کنید انتظار از وجود محتوای متناسب با فرهنگ و تمدن بزرگ کشورمان در اینترنت و فعال شدن نخبگان ما در حوزه اینترنت و تولید محتوای متناسب با تمدن ما به مثابه درخواست از ارائه دهندگان کالاهای ارزشمند در پاساژی است که کمتر کسی به آن رفت و آمد می کند و احیانا اگر کسی هم وارد آن شود تنها برای وقت تلف کردن آمده و قصد خرید ندارد و در عین حال این مجتمع در و پیکری هم برای حفاظت ندارد. شما به عنوان یک عرضه کننده محتوا چقدر علاقه مند به حضور در این پاساژ و عرضه آن خواهید بود؟
دسترسی بسیار محدود جامعه به اینترنت و پائین بودن ضریب نفوذ اینترنت، نبود سواد اطلاعاتی برای بهره برداری مناسب، پائین بودن سرعت اینترنت و جالب تر از آن عرضه اینترنت پر سرعت و دور نگه داشتن آن از کاربران خانگی، در کنار عدم احساس نیاز مردم به این اطلاعات همه و همه چالش های موجود است.
● چرا مردم احساس نیاز نمی کنند؟
این سخن درستی است که محتوای الکترونیکی خوبی در کشور تولید نمی شود و یا سرویس و خدمات الکترونیکی مناسبی با بستر و زیرساخت کافی وجود ندارد، اما باید دید که چه نیازی در جامعه نسبت به این تولید و عرضه دیده می شود؟
تلخ تر از واقعیت عدم تولید محتوای مناسب و در خور شان جامعه ما، این حقیقت است که جامعه ما هنوز درک درستی از دنیای الکترونیکی و اینترنت ندارد.
یک فروشگاه کتاب در یک خیابان تقریبا شلوغ تهران برای کالای فرهنگی شما خریدار بیشتری می یابد تا یک فروشگاه اینترنتی پرقدرت و با میزان کاربران ده ها هزار نفری و این همان واقعیت تلخ جامعه ماست.
معادله عرضه و تقاضا در جامعه کنونی در مواردی مثل تلفن همراه متناسب نیست و تلاش است عرضه متناسب با تقاضای عدیده جامعه باشد. اما شاید مجبور باشیم به دلیل محدود بودن تقاضا برای دریافت خدمات الکترونیکی و برآورده کردن نیازهای روزمره افراد از طریق وب، عرضه را توسعه دهیم. عرضه ای که در گام های نخست با عامل های تشویقی و احیانا اجباری مردم را جذب کنیم.
● تولید محتوا به عهده کیست؟
زمانی که الکترونیکی شدن و حاکم شدن انواع e در زندگی ها یک المان برای برتری جامعه ای نسبت به جامعه دیگری می شود، مسلما هر فرد برای گوی سبقت گرفتن از دیگری منتظر تعیین تکلیف نمی ماند.
اما به هر حال بخش خصوصی و یا دولتی در حیطه تامین اطلاعات ضروری و عمومی مردم وظایفی را به عهده دارد که به تناسب ایجاد بسترهای مناسب باید تحقق پیدا کند.
بر اساس آماری در ایران تبدیل داده ها به محتوای الکترونیکی از سال ۶۸ با تبدیل کتابهای چاپی به کتابهای دیجیتالی آغاز شد. اولین بار مرکزی در شهر قم با تبدیل منابع دینی به کتابهای الکترونیکی این کار را انجام داد.
بر اساس پراکنده کاری های انجام شده سابقه بحث تولید محتوای الکترونیکی در کنار تامین انواع و اقسام سخت افزار که ید طولانی در پروژه هایی مثل تکفا دارد، بحث تولید محتوا کودکی خردسال محسوب می شود.
برگزاری ۳ جشنواره تولید محتوای الکترونیکی آموزش های فنی و حرفه ای نمونه ای تنها از مطرح شدن عبارت محتوا بصورت مستقل از بحث نرم افزار است.
اخیرا نیز شورای عالی اطلاع رسانی بر اساس تغییر سیاست گذاری و وظایف و مطرح کردن طرح تسما(تولید و ساماندهی محتوای الکترونیکی ایران) قصد دارد در کنار جشنواره خود ، بازار ملی اشتراک محتوا را با بودجه ۶۰۰ میلیون تومان به راه بیاندازد تا شاید بتواند در این عرصه تحرکی را سبب شده باشد.
● چه کنیم؟
بدیهی است برای تحول اساسی در این بخش، یکی از راهکارها می تواند آغاز کار توسط دولتی ها و سپس سپردن آن تحت حمایت هایی به بخش خصوصی باشد.
اکنون برخی سازمان ها هیچ گونه تحرکی نسبت به خودشان نشان نداده و برخی دیگر از سازمان ها پیشرفت های بسیاری در این مسیر کرده اند. اما چون هنوز همه مدیران به ضرورت پرداخت به محتوا پی نبرده اند، به سطحی نرسیده ایم که سازمانهای دولتی هماهنگ با هم در این مسیر گام بردارند.
تعیین سیاستها، توسعه زیرساختهای مخابراتی و شبکه دسترسی، تعریف و تدوین کاربردها و خدمات، چینش منطقی روابط درونی و بیرونی بین کاربران و صاحبان اطلاعات در بخش دولتی، خصوصی، جامعه مدنی و نهادهای بینالمللی و نهایتا توسعه محتوا و اطلاعات از اقداماتی است که راه گشای بحث خواهد بود.

نویسنده: معصومه لطفی

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات