محافظان مرموز مشعل المپیک

مرد یا زنی با چهره خندان در حالی که مشعل المپیک را به دست دارد در لباس ورزشی سفید یا یک رنگ شاد دیگر در حال دویدن است، مردم در دو سمت خیابان تجمع کرده‌اند؛ برخی کف می‌زنند و شادی می‌کنند و برخی دیگر شعارها و پارچه نوشته‌هایی را تکان می‌دهند، بعضی پرچم تبت را به اعتراض به اهتزاز درآورده‌اند و تعداد اندکی می‌کوشند برای نشان دادن اعتراض خود به هر نحو ممکن خود را به حامل مشعل برسانند اما پلیس و نیروهای امنیتی که در دو سوی خیابان بین مردم و اسکورت حمل مشعل حایل شده‌اند، مانع آن‌ها می‌شوند. در این بین تعدادی مرد با لباس‌های ورزشی آبی رنگ که همگی عینک دودی یک شکل به چشم دارند و فقط از استخوان‌بندی صورت می‌شود حدس زد که چینی هستند، نزدیک‌ترین حلقه به حامل مشعل را تشکیل می‌دهند و همراه او می‌دوند.
این افراد با مشخصات فیزیکی تقریباً همسان که هر بیننده‌ای را یاد فیلم ماتریکس می‌اندازند در تمامی تصاویری که از آن‌ها پخش شده چهره‌هایی در هم دارند و عضلات صورتشان منقبض شده که حاکی از آمادگی و دقت و توجه آن‌ها (و در نتیجه حالتی شبیه اضطراب در چهره آن‌ها) است. این تصویر با تمام جزئیات‌اش (البته به استثنای حضور گسترده افراد معترض) تقریباً همان صحنه‌ای است که در تمام شهرهای جهان هنگام عبور مشعل المپیک تکرار شد و البته در اولین وهله واکنش مشابهی از سوی اقشار مختلف کشور میزبان نسبت به حضور «مردان ماتریکسی» داشت.
در واقع حضور محافظان ویژه مشعل برای بسیاری از حاملان مشعل و مردم کشورهای میزبان حضوری غیرمنتظره و حیرت‌انگیز بوده است. به گفته افرادی که از نزدیک با این محافظان ویژه برخورد داشته‌اند آن‌ها افرادی خشن هستند که تنها با جملات دستوری سخن می‌گویند و حتی یکی از مقامات رسمی برگزاری بازی‌های المپیک لندن (در سال ۲۰۱۲) که اتفاقی در مسیر حرکت مشعل قرار گرفته و با واکنش محافظان ویژه روبرو شده بود آن‌ها را دسته‌ای «آدمکش قلدر» توصیف کرد.
محافظان ویژه که مقامات چینی نام «ملازمان مشعل» را برای آن‌ها انتخاب کرده در حقیقت گروهی از برجسته‌ترین و نخبه‌ترین افراد پلیس شبه‌نظامی چین هستند. کنی هاک، مجری برنامه‌های تلویزیونی کودکان که یکی از حاملان مشعل المپیک در لندن بوده است درباره رفتار محافظان چینی می‌گوید: «آن‌ها سر من داد می‌کشیدند و دستورات مختلفی می‌دادند؛ دستوراتی مثل بدو! بایست! این کار را بکن! این کار را نکن! و من در آن لحظه فکر می‌کردم که خدای من این‌ها دیگر چه کسانی هستند؟» پرسشی که در ذهن هاک شکل گرفته فقط مختص به او نیز و علاوه بر او و سایر حاملان مشعل بسیاری از افراد پلیس کشورهای میزبان نیز این پرسش را از خود پرسیده‌اند چرا که «ملازمان مشعل» با همین جملات امری با نیروهای پلیس و امنیتی کشورهای میزبان نیز سخن می‌گویند.
شامی چاکراباتی که مدیریت گروه ناظر حقوق بشر به نام «لیبرتی» را در لندن به عهده دارد در این باره می‌گوید: «تقریباً همه از نیروهای پلیس [بریتانیا] سپاسگزار هستند که وظیفه دشوار حفظ فاصله بین تماشاگران و حاملان مشعل و منتقدان و هواداران دولت پکن را در لندن به عهده گرفتند. اما این‌هایی که با لباس‌های ورزشی آبی همه جا حضور داشتند و همراه مشعل می‌دویدند چه کسانی بودند؟ چه مرجع قانونی به آن‌ها اجازه داده بود تا با افراد معترض و حتی خود نیروهای پلیس درگیر شوند؟»
دیوید دیویس، وزیر کشور دولت سایه بریتانیا پس از عبور مشعل المپیک از لندن در نامه‌ای به جکی اسمیت، وزیر کشور دولت گوردون براون نوشت: «چه کسی در دولت بریتانیا مجوز حضور آن‌ها [محافظان مشعل] را صادر کرده است و آیا بررسی‌های لازم درباره گذشته و سوابق این افراد انجام شده است؟ ... آن‌ها حتی مشعل را تا مقابل خانه شماره ۱۰ خیابان داونینگ [محل سکونت نخست‌وزیر] همراهی کرده و در عکس‌ها در کنار نخست‌وزیر دیده می‌شوند.»
وزارت کشور بریتانیا بعداً فاض کرد که این افراد با ویزای معمولی وارد بریتانیا شده‌اند و هنوز معلوم نیست که آیا آن‌ها هدف‌شان از ورود به بریتانیا و هویت حقیقی یا حقوقی کارفرمایشان را قبل از سفر اعلام کرده بودند یا نه. گفته می‌شود که این افراد تا یک سال پیش از دانشجویان دانشکده افسری پلیس چین بوده‌اند که طی پروسه‌ای با دقت فراوان برای تشکیل گروه ویژه مراقبت از مشعل انتخاب شده‌اند. فاکتورهای موثر در انتخاب این افراد چهره خوب، قد بلند (کوتاه‌ترین افراد این گروه بیش از ۱۹۵ سانتیمتر قدر دارند)، قدرت بدنی بسیار زیاد، تسلط کامل به فنون و هنرهای رزمی، و هوش و استعداد ذهنی زیاد بوده است. این گروه پس از انتخاب دوره آموزشی سختی را پشت را سر گذاشته که شامل تمرینات فیزیکی و آموزش‌های آکادمیک می‌شده است. در بخش ٱموزش‌های آکادمیک این افراد علاوه بر گذراندن دوره تشریفات دستورات لازم و واژگان پایه را در زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیایی، وژاپنی آموخته‌اند و شاید به همین خاطر است که جز ادای جملات به صورت امری شیوه دیگری برای بیان درخواست‌های خود ندارند (غیر از گرامر جملات امری چیز دیگری به آن‌ها آموزش داده نشده است.)
ژائو سی، فرمانده این گروه، درباره تمرینات فیزیکی این افراد می‌گوید: «توانایی‌های فیزیکی این افراد ذره‌ای کمتر از ورزشکاران حرفه‌ای نیست. آن‌ها در بخشی از تمرینات خود روزانه ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر می‌دویدند تا مطمئن باشند که می‌توانند پا به پای مشعل المپیک در شهرهای مختلف جهان بدوند.» مقامات رسمی چین اعلام کرده‌اند که این ارتش مرموز و زبده در مجموع از ۷۰ نفر تشکیل شده است که ۳۰ تن از آن‌ها مشعل المپیک را خارج از چین همراهی می‌کنند و با ورود مشعل به خاک چین (از آغاز ماه مه) گروه ۴۰ نفره بعدی محافظت از مشعل را به عهده می‌گیرد.
یانگ ژائوک مسئول مرکز هماهنگی تور مشعل المپیک در کمیته برگزاری این دور از بازی‌ها در مصاحبه‌ای با تایم اتهامات و ادعاهای رسانه‌های غربی درباره رفتار نادرست و خشونت‌آمیز «ملازمان مشعل» را نادرست و ناشی از تبلیغات و بزرگنمایی این رسانه‌ها توصیف کرد و درباره این افراد گفت: «ما افراد جوان و پرانرژی را با دقت انتخاب کرده‌ایم و میزان تحمل آن را آزموده‌ایم.» مقامات چینی بارها گوشزد کرده‌اند که این افراد هر چند در هنرهای رزمی مانند جودو و تکواندو کارآزموده‌اند اما به آن‌ها تفهیم شده که وظیفه آن‌ها فقط محافظت است و نه درگیر شدن.
گماردن محافظ امنیتی برای مشعل المپیک هر چند رسمی نو به شمار می‌رود اما مساله‌ای نیست که چین آن را باب کرده باشد. در حقیقت حتی تور مشعل المپیک نیز رسمی نیست که از آغاز بازی‌های المپیک در دوران مدرن به جمع سنن این بازی‌های پیوسته باشد. تور مشعل در واقع بخشی از برنامه نژادپرستانه آلمان نازی بود که برای اولین بار در المپیک ۱۹۳۶ برلین (یازدهمین دور بازی‌های المپیک) توسط دستگاه تبلیغات آدولف هیتلر، رهبر وقت آلمان وارد این بازی‌ها شد. آتش المپیک از یونان دست به دست از طریق صربستان و مجارستان، و لهستان توسط ورزشکاران تا برلین آورده شد و در روز افتتاحیه این بازی‌ها که هیتلر نیز به عنوان میزبان در آن حضور داشت، مشعل به دست یک ورزشکار آلمانی مو بور و چشم‌آبی (که با تلقی دستگاه حکومتی راتش از خصوصیات نژاد خالص آریایی بود) به داخل ورزشگاه آورده شده و مشعل بزرگ استادیوم را به نشانه آغاز بازی‌ها روشن کرد.
بعه رغم این که این المپیک هنوز به عنوان یکی از شوم‌ترین دوره‌های بازی‌های المپیک در تاریخ شناخته می‌شود رسم تور مشعل که طی آن آغاز شد همچنان به قوت خود باقی مانده است. اما حضور محافظان مشعل تا پیش از سال ۲۰۰۱ و حملات ۱۱ سپتامبر امری کاملاً بی‌سابقه بود و به رغم حضور افرادی در نقش مشابه «ملازمان مشعل» وظیفه آن‌ها تنها به مراقبت از آتش آن (برای اجتناب از خاموش شدن) محدود می‌شد. پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر برای اولین بار در بازی‌های المپیک ۲۰۰۴ آتن تعدادی محافظ ویژه و ثابت همراه مشعل در تمام شهرهای جهان حرکت می‌کردند و حضور آن‌ها کاملاً غیر محسوس بود. اما به نظر می‌رسد تعداد بیشتر این محافظان در دور جدید بازی‌های المپیک که از ماه اوت آغاز می‌شود، و همچنین ویژگی‌های فیزیکی خاص، شباهت و همسانی آن‌ها، پوشیدن لباس‌های ورزشی هم‌شکل و شاید بیش از همه عینک‌های دودی یک شکل‌شان در کنار حساسیت ویژه بازی‌های المپیک پکن (که سیاسی‌ترین المپیک تاریخ لقب گرفته) موجب شده است این افراد بیش از پیش به چشم بیایند.
«ملازمان مشعل» همچنان وظیفه سنتی خود یعنی پاسداری از آتش مشعل را به عهده دارند و گفته می‌شود زمانی که مشعل در سفر است سه نفر وظیفه دارند ۲۴ ساعته به شعله آن خیره شوند تا در صورتی که به هر دلیل شعله در شرف خاموش شدن بودن از این اتفاق جلوگیری کنند.

نویسنده : آرش مومنیان

منبع : دیپلماسی ایرانی