سوخت های فسیلی

۱) نفت خام:
نفت خام به دلایل مختلف از جمله ویژگی و کیفیت خوب، هزینه نسبتا کم تولید، سوختن آسان، جابجایی آسان و عرضه آن با قیمت مناسب کماکان بهترین مصرف سوخت فسیلی جهان است به طوری که بیش از ۴۰% کل انرژی مصرفی را تامین می کند.
ذخایر اثبات شده نفت خام جهان، بیش از ۱۰۰۰ میلیارد بشکه برآورد شده است و این در حالی است که در ۲۰ سال گذشته، بیش از ۴۰۰ میلیارد بشکه نفت مصرف شده است. ایران پنجمین کشور دارای ذخایر عظیم نفتی است. ذخایر نفت ایران شامل نفت خام، نفت سنگین و مایعات گازی است.
میزان تولید در ایران در سال ۲۰۰۰، برابر ۱۳۴۱ میلیون بشکه معادل نفت بوده است که در مقایسه با تولید جهانی آن (۲۵.۷۴ میلیارد بشکه معادل نفت) سهمی برابر ۵.۳% دارد.
۲) گاز:
گاز ترکیبی از هیدروکربن های سبک است که به طور طبیعی در بالای مخازن نفتی وجود دارد.گاز طبیعی از فرآورش گاز خام به دست می آید که دارای بیش از ۸۰% متان بوده و معمولا عاری از گازهای اسیدی می باشد. ذخیره اثبات شده گاز جهان ، بیش از ۵۰۰۰ تریلیون فوت مکعب است.
ایران پس از روسیه ، دومین کشور دارنده ذخایر عظیم گازی است و میزان ذخیره گاز ایران در ابتدای سال ۲۰۰۱ برابر ۲۶.۳ تریلیون متر مکعب (تقریبا برابر ۲۱ میلیارد تن معادل نفت) برآورد شده است. بنابراین در حدود ۱۶% از ذخایر جهانی گاز در ایران قرار دارد.
ذخایر نفت و گاز در ایران در میدان های آبی و خشکی شناخته شده و به ۲ صورت ذخیره اولیه و ثانویه در نظر گرفته شده است.از سال ۱۲۸۹ که استخراج نفت در ایران آغاز شده است، تا آغاز سال ۱۳۸۰ حدود ۵۰ میلیارد بشکه تولید شده است.
۳) شیل های نفتی:
نفت خام موجود در شیل ها که دارای هیدروکربن های سنگین به نام کروژن است از دیر باز توسط سرخ پوستان آمریکایی شناخته شده است.
امروزه بر ۱۰۰ سال است که در مورد چگونگی استخراج و تبدیل کروژن به نفت خام بررسی و پژوهش انجام می شود.کشورهای اروپایی از قبیل سوئد ، فرانسه ، اسپانیا ، استونی ، آفریقای جنوبی و چین پیرامون ساخت فرآورده های مایع و گاز از کروژن پیشرفت هایی نموده اند.
از شیل های نفتی مرغوب حدود ۱۳۰ لیتر نفت از هر تن بدست می آید. ذخایر قابل استحصال نفت از شیل های نفتی، بیش از ۲۰۰۰ میلیارد بشکه برآورد شده است که بیشترین آن در ایالات مرکزی آمریکا می باشد.
۴) زغال سنگ:
یکی از منابع فسیلی تجدید ناپذیر، زغال سنگ است. کل ذخیره زغال سنگ جهان، حدود ۱.۰۶ تریلیون تن برآورد شده است که در حدود ۴۶% آن در امریکا، کشورهای مشترک المنافع و ۱۱% در چین قرار دارد.
تولید زغال سنگ بر پایه آمار سال ۱۳۷۶ در حدود ۱.۷ میلیون تن (معادل ۱.۱ میلیون تن معادل نفت) بوده که در برابر تولید ۲۲۳۰.۸ میلیون تن معادل نفت، زغال سنگ در جهان سهمی برابر ۰.۰۵% داشته است.
در مجموع جایگاه ایران در میان کشورهای عمده تولید کننده نفت در خلیج فارس و ونزوئلا در سال ۲۰۲۰ در زمینه تولید نفت خام، ۵.۱ میلیون بشکه در روز، میزان صادرات آن ۳.۶ میلیون بشکه در روز و درآمد نفتی ۲۵/۸ میلیارد دلار پیش بینی شده است. بررسیها نشان می دهد که ایران در سالهای آینده بر عنوان یکی از بازارهای عمده تولید کننده و مصرف کننده گاز در خاور میانه شناخته خواهد شد.
نرخ رشد مصرف گاز در ایران از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۳ به طور میانگین حدود ۷.۴ % و در سال ۱۳۷۳ به طور میانگین حدود ۱۲% در سال بوده است. در ۵ سال منتهی به سال ۱۳۸۳، میانگین رشد سالانه مصرف گاز کشور، به حدود ۱۰% خواهد رسید و این در حالی است که میانگین رشد سالیانه مصرف خاور میانه در همین دوره حدود ۳% برآورد شده است.

سید مجید میر کاظمیان

منبع : پایگاه زیست شناسی ایران