در دنیای ویکی ما همه صاحب نظریم

ویكی پدیا یك دایره المعارف آن لاین است كه از سال ۲۰۰۱ كار خود را آغاز كرده و برخلاف مثلا دایره المعارف بریتانیكا همه كس و مطلقا همه كس را دعوت می كند تا مدخلی بدان افزوده و یا مدخل های موجود را ویراستاری كند. در واقع من می توانم چیزی را كه استفن هاوكینگ ممكن است بدان وارد كرده باشد، ویراستاری كنم.
این بدان معنا است كه همانطور كه تا دیروز بود و ممكن است امروز تغییر كرده باشد، بالغ بر ۱۲۹۳۳۷۸ مدخل در خصوص موضوعات مختلف در آن گنجانیده شده اند. اكثر دایره المعارف های قدیمی تر گنجایش این فضا، این تعداد نویسنده و این ابهام مطلق را ندارند. به علاوه بیش از پنج میلیون صفحه مباحثه در ویكی پدیا یافت می شود.
امروزه در دانشكده حقوق دانشگاه هاروارد در بوستون، كاربران سایت برای بحث پیرامون اداره ویكی پدیا در آینده گرد هم می آیند. هم اكنون ویكی پدیا هفدهمین وب سایت به لحاظ تعداد مراجعه كنندگان بوده و رشد بی رویه آن احتمال سوء استفاده كسانی را كه بیش از به اشتراك نهادن اطلاعات، دستور جلسه ای در كار خود دارند، افزایش می دهد. ویكی پدیا كمابیش به صورت یك شوخی به وجود آمد. جیمی ویلز، بنیانگذار آن، از همان زمانی كه والدینش كتاب جهانی را از یك فروشنده دوره گرد خریداری كردند، به این كار علاقه مند شد.
اتفاقا اولین پیشه پل نیومن دوره گردی بوده است. این درست یكی از واقعیت های ویكی پدیا است كه می توان تا بی پایان از بحثی به بحث دیگر وارد شد. دلمشغولی ویلز ارجاع های متقاطع به اطلاعات جدید بود كه به صورت ضمیمه سالانه به بازار می آمدند. وی از این امر به نوعی روشن بینی یاد می كند و معتقد است كه ناآگاهی، اطلاعات اشتباه و تبلیغات میان تهی بر سر راه بسیاری از مسائل جهانی قرار دارند.
اینترنت به عنوان راهی برای دستیابی به اطلاعات رایگان برای همه، ابزاری كامل برای تحقق این امر به نظر می رسد. هم اكنون وی در جست وجوی راهی برای تایید این دیدگاه است. اولین كوشش های ویلز در جهت خلق نوپدیا بود، یك دایره المعارف سنتی با مقالاتی از دانشمندان كه در یك فرآیند هفت مرحله ای مرور و بررسی می شدند.
این راهی خشك و پرگرد و غبار بود. اما زمانی كه در سال ۲۰۰۱ ویلز نرم افزاری به نام ویكی را شناخت كه امكان نوشتن و ویراستاری مشترك آن لاین را فراهم می آورد، همه چیز تغییر كرد. ویلز با نوشتن این نامه به نویسندگان نوپدیا ایشان را به همكاری دعوت كرد. او نوشت: «لطفا به آنجا رفته و یك مقاله كوچك اضافه كنید. پنج یا ده دقیقه زمان می برد.» او انتظار چیز زیادی نداشت. اما در طول یك سال بالغ بر ۶۰۰ مقاله وارد سایت شده بود.
سال بعد تعداد مدخل ها به ۲۰ هزار می رسید. اما چه كسی برای این كار وقت صرف كرده بود این می تواند هم زیبایی این سایت و هم نقیصه آن باشد. هر كسی می تواند یك مدخل بدان بیفزاید: از بچه مدرسه ای ها گرفته تا استادان آكسفورد در حدود ۸۰ درصد نویسندگان را كه بدون نام نیز هستند، مردان تشكیل می دهند. ویژگی جالب توجه ویكی پدیا پس از افزودن آزادانه مدخل ها، امكان ویراستاری همگانی است. سپس این ویرایش می تواند دوباره ویراستاری شده و یا كاملا وارونه شود. این آشفتگی غیرقابل تصور است. از این رو قوانینی وجود دارند. قانون اول این است كه به شكلی تاسف آور، قانونی وجود ندارد.
قانون دوم این است كه هر مدخل می بایست یك دیدگاه بی طرف را به نمایش بگذارد و قانون سوم این است كه موضوعات باید قابل اثبات بوده و قبلا به چاپ رسیده باشند. جای تشكر دارد، چرا كه این امر راه را برای جست وجوی فردی در اینترنت باز می گذارد. اما همچون هر اجتماعی در اینجا هم مشكلات در پیش رو هستند. ممكن است احساسات بالا بگیرد و مشاجرات برای ماه ها ادامه یابند. به دلایلی «پنیر» یكی از مورد اختلاف ترین مدخل هاست.
اما همچنین ممكن است موضوعاتی را ببینید كه به لحاظ سیاسی از حساسیت بالایی برخوردارند. مدخل مربوط به درگیری اسرائیل و لبنان، فقط شش ساعت پس از به استارت گرفتن دو سرباز اسرائیلی توسط حزب الله در ۱۲ ژوئیه فرستاده شد. اما تا كنون به وسیله بیش از ۴ هزار نویسنده ویراستاری شده است. ویلز كه از ایالت فلوریدا این سایت را راه اندازی كرده است، در آغاز با محدود كردن سیل موضوعات بی اساسی كه به سایت روانه می شد، مخالف بود. اما با ادامه این جریان، نیاز به نظارت جدی تری احساس شد.
مدخل های متنوعی هستند كه غیرقابل تغییرند. یكی از آنها مدخل مربوط به جورج دبلیو بوش است كه بارها مورد تخریب قرار گرفته است تا جایی كه اغلب برای چند روز به روی ویراستاران بسته مانده است. سایر صفحاتی كه از سوء استفاده محافظت می شوند، مربوط به پودل، پرتقال و شوپن هستند.
اما آیا ویكی پدیا با تمامی این مقررات و سختگیری ها قابل اعتماد است آیا حقیقت را می گوید بدون یك فرآیند بررسی و نظارت به چه میزانی از این اطلاعات می بایست با دیده تردید نگریست ویراستاری از دایره المعارف بریتانیكا پیشنهاد می كند: «ما می توانیم پاسخ غلط به سئوال خود را سریع تر از آنكه پدر و مادرهایمان می توانستند قلم و خودكار را پیدا كنند، بیابیم.» ویكی پدیا یك سازمان غیرانتفاعی با كاركنان اندك است كه فاقد هرگونه آگهی تجارتی بوده و هیچ اعانه ای هم دریافت نمی كند، اما درصدد است كه در نهایت به این نقطه برسد. سال گذشته، پیمایشی درباره طبیعت در ویكی پدیا صورت گرفت.
در اینجا در یك چهارم موارد خطا صورت گرفت، حال آنكه این رقم در دایره المعارف بریتانیكا به یك خطا به ازای هر سه مورد می رسد. آیا این نتیجه به اندازه كافی خوب نیست ویلز این طور فكر می كند، اما دیگران چندان مطمئن نیستند. لاری سانجرز، یكی از كسانی كه به ابداع ویكی پدیا كمك كرده است، یك سایت رقابتی را به نام پروژه جهان دیجیتالی راه اندازی كرده است كه اساسا می تواند راهنمای برگزیده صاحب نظران برای دستیابی به بهترین های وب در هر موضوعی باشد.
برخلاف ویكی پدیا تمركز این سایت بر قابل اعتماد بودن اطلاعات بوده و نقطه نظرات اساتید را بر بچه مدرسه ای ها ترجیح می دهد. دقت و حقیقت هر دو بسیار خوب هستند اما مردم پسند بودن ویكی پدیا به گونه ای پاسخی است برای پرسش آغازین من ایترنت واقعا برای كیست به عقیده من اینترنت برای ارتباط، بیان خود، جست وجو، و آزادی ابراز چیزی است كه دوست دارید، درست یا غلط بودن آن اهمیتی ندارد.

http://www.telegraph.co.uk
Daily Telegraph, Aug. ۴,۲۰۰۶
توبی كلمنتز
ترجمه: زهرا عباسپور تمیجانی

منبع : روزنامه شرق