انسان زمین را به سیخ می‌کشد

دکتر غلامعلی بسکی، ‌یکی از معروف‌ترین و سرشناس‌ترین چهره‌های محیط زیست ایران است که اکنون بیش از ۳۰ سال است در جنگل‌های گلستان زندگی می‌کند. بسکی که تحصیلات خود را در رشته پزشکی با تخصص جراحی زنان و زایمان به اتمام رسانده است بعد از گذشت چهاردهه از زندگی‌اش ناگهان از بیمارستان و زندگی شهرنشینی به طبیعت پناه برد تا سلامت روح و جسم‌اش را دوباره در طبیعت باز یابد. او اکنون بیش از ۳۰ سال است که رژیم گیاهخواری دارد و معتقد است با این رژیم غذایی بسیاری از امراض گذشته را از دست داده است. زندگی در طبیعت و کشاورزی،‌ روح او را بیش از حد با طبیعت پیوند داده به طوری‌که وقتی از طبیعت و تخریب‌های صورت گرفته در آن سخن می‌گوید کمتر کسی است که اشک از چشمانش جاری نشود. این طرفدار محیط زیست که این روزها به یک چهره نام‌آشنا حتی در بین دولتمردان و بالاترین مسوولان اجرایی کشور تبدیل شده بارها از آنچه که بر سر پارک ملی گلستان آمده فریاد زده و حتی در آخرین دیدارش با رئیس‌جمهور،‌ درخواست توقف عملیات راهسازی را در داخل پارک ملی گلستان مطرح کرد؛ درخواستی که تا به امروز هیچیک از مسوولان دولتی به آن جامه عمل نپوشاندند اما پیرمرد ۷۷ ساله هنوز هم دست از تلاش برای نجات پارک ملی گلستان از تخریب‌های وزارت راه برنداشته است. دکتر بسکی در مقاله حاضر به موضوع نگران‌کننده گرم شدن زمین پرداخته است. او با جمع‌آوری مستندات علمی و زیست‌محیطی یکی از راه‌های مقابله با گرم شدن زمین را انتخاب رژیم گیاهخواری و یا استفاده کمتر از گوشت ‌در وعده‌های غذایی روزانه معرفی کرده است. او می‌گوید: اگر همه ما شروع به حرکت به سمت دنیایی سبزتر نماییم می‌توانیم همه با هم در دنیای رویاهای‌مان زندگی کنیم. دانشمندان اقلیم‌شناس اینک با اطمینان بیان می‌دارند که گرمایش جهانی و وضعیت امروز ما، به ویژه در ۵۰ سال اخیر، به دلیل فعالیت‌های انسانی است و به همین دلیل است که یخ‌های قطب مرتبا در حال آب شدن هستند. از آنجایی که یخ‌های قطب، بخش عمده‌ای از نور و اشعه خورشید را باز می‌تابانند و مانع جذب تمام آن به زمین می‌شوند، با از بین رفتن آنها، ۹۰ درصد گرمای خورشید توسط آب اقیانوس جذب و باعث گرمایش بیشتر می‌شود. افزایش دمای اقیانوس‌ها موجب آزاد شدن میلیاردها تُن گاز متان خواهد شد که تا به‌حال به‌دلیل سرد بودن آب در زیر اقیانوس‌ها «خفته» بودند.
مقادیر عظیم متان نه تنها در کف اقیانوس، بلکه در زیر لایه‌های یخ‌های منجمد قطب شمال نیز یافت می‌شود. در حدود هزار گیگا تُن گاز کربن زیر لایه‌های منجمد دریاچه‌های قطب شمال محبوس شده است. با افزایش دما، این لایه‌های منجمد ذوب شده منجر به برخی از مخرب‌ترین توفان‌های ثبت شده در تاریخ می‌شود. به گفته دانشمندان انگلیسی، افزایش دمای سطحی اقیانوس‌ها به اندازه نیم درجه سانتیگراد، منجر به افزایش۴۰ درصدی توفان‌های شدید می‌شود. سازمان ملل نیز در گزارش مربوط به بلایای طبیعی در سال ۲۰۰۷ اظهار داشته که ۹۰ درصد بدترین بلایا از جمله سیل و توفان‌های مرگبار در نتیجه تغییرات آب و هوایی رخ داده‌اند. از سوی دیگر یکی از معروف‌ترین اقلیم‌شناسان دنیا، «جیمز هنسن» James Hansen که در ناسا مشغول به کار است،‌ به تازگی اعلام کرده است:
«اگر به همین روال پیش برویم، ذوب یخ‌های قطب باعث افزایش سطح دریاها به اندازه حداقل ۲ متر خواهد شد و این امر موجب آواره شدن صدها میلیون نفر در جهان می‌شود، زیرا تمام جزایر و خطوط ساحلی تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد و بهبود این وضعیت توسط انسان و در زمانی قابل پیش‌بینی امکانپذیر نخواهد بود.
بسیاری از گونه‌های حیوانی و گیاهی در حال حاضر به‌خاطر تاثیرات آب و هوایی از بین رفته‌اند و گونه‌های بسیاری از حیوانات مجبور به مهاجرت می‌شوند که در نتیجه اکوسیستم کل کره زمین را از هم می‌پاشد. در تاریخچه کره زمین، چندبار انقراض بیش از نیمی از موجودات زنده اتفاق افتاده ولی بهبود آن وضعیت، صدها هزار سال طول کشیده است. مقدار دی‌‌اکسید‌کربن در حد قابل قبول در اتمسفر نباید از ppm ۳۵۰ (parts per million) بالاتر برود (۳۵۰ جزء درمیلیون ) ولی در حال حاضر مقدار آن در جو زمین ۳۸۵ppm است و هر ساله ۲ppm افزایش می‌یابد. اگر گازهای گلخانه‌ای همینطور افزایش یابند، نتیجه آن خیلی بیشتر از انقراض گونه‌ها و افزایش سطح آب دریاها خواهد بود. بنابراین ما اکنون از مرحله بحرانی گذشته‌‌ایم و به مرحله «جبران ناپذیر» نزدیک می‌شویم، زمان کم است باید سریع عمل کنیم.
● پرورش دام و افزایش گازهای گلخانه‌ای
صنعت گوشت یکی از تولیدکنندگان بزرگ متان و اکسید‌های نیتروژن است. این دو گاز گلخانه‌ای، ۲۳ تا ۳۰۰ برابر، از دی‌اکسیدکربن قوی‌تر و خطرناک‌تر هستد. در روند هضم غذای نشخوارکنندگان مانند گاو و گوسفند، ‌گاز متان بسیاری تولید می‌شود. متان حاصل از حیوانات اهلی مثل گاو و گوسفند، بالغ بر ۸۶ میلیون تن است. ۱۸ میلیون تن دیگر نیز از کود‌های حیوانی به‌وجود می‌آید. اینها روی هم ۳۷ درصد از مجموع گاز متان تولیدی را تشکیل می‌دهند. پرورش دام پیامد‌هایی مانند تخریب جنگل‌های استوایی، افزایش گرمای جهان، آلودگی ‏آب، کمبود آب، سوء استفاده از منابع انرژی، بیابان‌زایی و گرسنگی در جهان را دربردارد. ‏
بر اساس گزارش سال ۲۰۰۷ سازمان ملل، یک‌پنجم آلودگی‌های گازهای گلخانه‌ای مربوط به صنعت گوشت است که بیش از مجموع آلودگی همه خودروها، ماشین‌های باری و کشتی و هواپیما و سایر وسایل حمل و نقل است. تحقیقات نشان داده است که به عنوان مثال: اگر مردم بریتانیا، ۷ روز هفته گوشت نخورند، باعث حذف ۹۱ مگاتُن آلایندگی‌های گازهای گلخانه‌ای می‌شوند. این مقدار برابر با آلایندگی‌های گازهای گلخانه‌ای ۵/۱۲ میلیون خانوار در بریتانیاست که این تعداد نیمی از خانوارهای بریتانیا را تشکیل می‌دهد. اگر همه مردم بریتانیا به مدت ۶ روز در هفته، گیاهخواری کنند، کاهش آلودگی کربن آن مانند حذف همه خودروهای بریتانیا که ۲۹ میلیون خودرو است، می‌شود.
اگر همه مردم بریتانیا به مدت ۵ روز در هفته، گیاهخواری کنند، می‌توانند ۶۵ مگاتن در آلاینده‌ها صرفه‌جویی کنند و انتشار میلیون‌ها تن دی‌اکسیدکربن را متوقف سازند که این مقدار از کاهش آلاینده‌های ناشی از کل برق خانه‌ها در انگلستان بیشتر است. اگر همه مردم بریتانیا، به مدت ۴ روز در هفته گیاهخواری کنند، باعث صرفه‌‌جویی در انتشار ۷۸ مگاتن دی‌اکسیدکربن می‌شود که این مقدار نیز معادل با حذف ۷۰ درصد از خودروها در جاده‌های بریتانیاست. با ۳ روز گیاهخواری نیز اثرات مثبت دیگری در راستای کاهش آلاینده‌ها به وجود می‌آید که به اندازه جایگزین کردن همه وسایل خانه اعم از یخچال، فریزر، ماشین ظرفشویی و غیره با دستگاه‌های پربازده، استفاده از دیوارهای عایق‌بندی شده، پنجره‌های دوجداره، آبگرمکن‌ها و ترموستات‌های پر بازده، در انرژی صرفه‌جویی می‌کند.
● پرورش دام و کمبود آب
دامداری تهدیدی عمده برای منابع آب جهان هم هست. برای تهیه خوراک دام مقدار زیادی آب نیاز است و چرای دام‌ها، چرخه‌های آبی را بر هم می‌زند و یکی از عوامل عمده آلودگی آب است. بانک جهانی تخمین می‌زند که دسترسی به آب تا سال ۲۰۵۰، به میزان ۵۰ درصد در خاورمیانه و شمال آفریقا کاهش یابد. بر اساس گفته موسسه بین‌المللی آب استکهلم، ۷۰ درصد از کل آب‌ها برای تهیه غذا استفاده می‌شود، در حالی که صنایع، ۲۰ درصد و خانواده‌ها۱۰ درصد آن را مصرف می‌نمایند. حال در نظر بگیرید که برای یک غذا با گوشت گاو بیش از ۴۵۴۲ لیتر آب مصرف می‌شود یا برای یک غذای گوشت مرغ ۱۲۴۹ لیتر آب مصرف می‌شود، در حالی که برای یک غذای بدون محصول حیوانی، همراه با سویا، برنج و سبزیجات، ۳۷۰ لیتر آب مصرف می‌شود.
● پرورش دام، کمبود مواد غذایی و گرسنگی در جهان
برای تهیه نیم کیلو گوشت، بین ۳ تا ۶ کیلو پروتئین گیاهی مصرف می‌شود. تهیه گوشت نسبت به گندم و سیب‌زمینی، هزار برابر بیشتر آب مصرف می‌کند. زندگی فردی که هم گوشت و هم سبزیجات می‌خورد، ۸۰ برابر بیشتر از کسی که فقط گیاهخواری می‌کند، زمین مصرف می‌کند. این در حالی است که با غلات، لوبیای سویا، و چیزهای دیگری که روزانه تنها در ایالات متحده آمریکا به حیوانات داده می‌شود، می‌توان به همه انسان‌های روی زمین دو قطعه نان داد. اگر منابعی که برای تولید دام، به کار گرفته می‌شوند، صرف تولید غلات برای استفاده انسان‌ها می‌شدند، ‏غذای بیشتری به مردم جهان می‌رسید. با غلاتی که امروزه خوراک احشام هستند می‌توان ۲ میلیارد انسان را تغذیه کرد. اگر جو دو سر تولید شده از یک جریب زمین به جای حیوان به انسان ‏خورانده شود، پروتئین تولیدی آن ۸ برابر و کالری آن ۲۵ برابر خواهد بود. پروتئین و کالری و نیاسین یک ‏جریب زمین بروکلی، ۱۰ برابر میزانی است که از گوشت حیوانی که در همان جریب زمین تغذیه شده به‌دست ‏می آید. ‏ما زیادی به حیوانات غذا می‌دهیم و نه تنها سعی داریم ۷/۶ میلیارد نفر انسان را تغذیه کنیم بلکه می‌خواهیم به بیش از ۵۰ بیلیون دام نیز غذا دهیم و این یعنی بیش از ۷۰ درصد از غلات که تنها در آمریکا تهیه می‌شود، به حیواناتی که به کشتارگاه‌ها می‌روند، خورانده می‌شود! بیش از۴۰ درصد از غلات تولیدی در سراسر جهان، به حیوانات دامی داده می‌شود، در حالی که پروتئین تولیدی حیوانات از میزان پروتئین مصرفی آنها کمتر است. توجه داشته باشید که برای هر کیلوگرم پروتئین حیوانی، به طور متوسط حدود ۶ کیلوگرم پروتئین گیاهی شامل غلات و علوفه مصرف می‌شود.
بر طبق آمار،‌ تعداد گرسنگان جهان در سال ۲۰۰۸، بیش از ۸۶۲ میلیون نفر است حال آنکه غلاتی که امروزه به احشام داده می‌شود می‌تواند ۲ میلیارد نفر را سیر کند. یک‌سوم کل تولید غلات دنیا به حیوانات خورانده می‌شود.
● پرورش دام
بر طبق گزارش سازمان خواربار و کشاورزی (فائو)، سالانه ۵۳ میلیارد دام به‌خاطر خوراک انسان کشته می‌شوند (فقط دام‌ها، این تعداد شامل ماهی‌ها و موجودات دریایی نیست)، ۵۳ میلیارد یعنی بیش از ۸ برابر جمعیت انسان‌های کل زمین و این رقم تا سال ۲۰۵۰ دوبرابر می‌شود.
پرورش دام و سوء استفاده از انرژی
‏برطبق ارزیابی‌های انجام شده توسط گروه‌های زیست‌محیطی، انرژی‌ای که در تولید غذا برای یک گوشتخوار مصرف می‌شود می‌تواند برای تولید غذا برای ۱۰ گیاهخوار مصرف شود. خوردن گوشت با محیط زیست سازگار نیست. بسیار واضح است که وقتی ما غلات را پرورش می‌دهیم و آن را به مصرف تغذیه دام می‌رسانیم، ۹۰ درصد از انرژی آن غلات را تلف می‌کنیم، و به این ترتیب نه تنها با گوشت تهیه شده، تعداد کمی از افراد تغدیه می‌شوند بلکه برای تهیه این گوشت، به مقدار زیادی سوخت فسیلی نیز نیاز است. گزارشی از فائو، به نام «سایه ‏طولانی پرورش دام- مسائل زیست‌محیطی و انتخاب‌ها» هشدار می‌دهد که هزینه‌ای که محیط زیست برای ‏محصولات حیوانی می‌پردازد، باید به نصف این مقدار کاهش یابد تا از سطح خسارت رو به وخامتی که در ‏ادامه وضع جاری به وقوع خواهد پیوست، جلوگیری کند.» ‏
● پرورش دام و تخریب جنگل‌ها
جنگل‌های گرمسیری استوایی دنیا به طور یقین در عملکرد کره زمین نقش موثری دارند و غالبا «ریه‌های کره زمین» نامیده می‌شوند، چون آنها اصولا دی‌‌اکسید‌کربن را با اکسیژن مبادله می‌کنند و اگر ما جنگل‌های استوایی را تخریب کنیم آنوقت توانایی کره زمین برای جذب دی‌اکسید‌کربن را در درون ناحیه بسیار پهناور جنگل‌های گرمسیری استوا کاهش داده‌ایم.
تقریبا ۲۰ درصد از گازهای گلخانه‌ای جهان، از نابودی جنگل‌ها نشأت گرفته‌اند، زیرا زمین جنگل‌های صاف شده جهت چراگاه دامها و پرورش محصولات غذایی برای حیوانات و یا تهیه سوخت‌های زیستی به کار می‌روند. «سازمان ابتکار دام، محیط زیست و توسعه» متعلق به سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل برآورد کرده که « ۷۰ درصد از جنگل‌های تخریب شده آمازون تنها به‌خاطر تولید گوشت قطع شده‌اند». از سال ۱۹۶۰، حدود ۲۵ درصد از جنگل‌های استوایی آمریکای مرکزی سوزانده شده و به چراگاه تبدیل شده‌اند. ‏محاسبه شده است که هر ۱۰۰ گرم همبرگری که از حیوانات این منطقه به‌دست آمده، به بهای نابودی ۵ متر ‏مربع از جنگل‌های استوایی بوده است. ۲۶ درصد از سطح خاکی زمین هم‌اکنون برای چراگاه استفاده می‌شود که سالانه در حدود ۴/۲ میلیارد تن‌ دی‌اکسید‌کربن تولید می‌کند و بدتر از آن، یک‌سوم زمین‌های قابل کشت روی زمین برای تهیه محصولاتی استفاده می‌شود که به جای انسان‌ها به مصرف غذایی حیوانات دامی می‌رسد. گله‌ها باعث فرسایش خاک می‌شوند که در حدود ۲۰ درصد از چراگاه‌ها به علت چرای بیش از حد ‏در آنها، تراکم و فرسایش، ارزش خود را از دست داده‌اند. ‏
شاید به همین دلیل است که یک مقام ارشد سازمان ملل در امور جوی، به نام ایوو دِ بوئر اخیرا در اجلاس آب و هوایی سازمان ملل گفته:« بهترین راه حل این است که همه گیاهخوار شوند. » James Hansen اقلیم‌شناس معروف ناسا می‌گوید: «من دو سال پیش عنوان کردم که ۱۰ سال برای توقف گرمایش جهانی فرصت داریم، ولی منظورم این بود که ۱۰ سال فرصت داریم تا مسیر متفاوتی انتخاب کنیم. این بدان معنی است که باید همین الان تغییر مسیر و عمل را شروع کنیم. در حقیقت باید تا یک سال و نیم آینده مسیری متفاوت انتخاب کنیم. کارهایی که تک‌تک افراد می‌توانند انجام دهند سودمند است و یکی از بهترین روش‌ها برای کمک به توقف گرم شدن زمین، در حقیقت رژیم گیاهخواری است، که به‌مراتب کمتر از رژیم گوشتخواری گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کند.»

دکتر غلامعلی بسکی

منبع : روزنامه کارگزاران