صاعقه خبر نمی‌کند

● توصیه های ایمنی برای مقابله با یكی از خطرناك ترین بلا‌یای طبیعی
صاعقه یا رعد و برق یك تخلیه الكتریكی شدید و بسیار سریع در هواست و همین تخلیه الكتریكی است كه نور و صدا تولید می‌كند. پیش از ایجاد رعد و برق، ابرها بشدت باردار می‌شوند. مقدار این بار الكتریكی به تدریج آن‌قدر زیاد می‌شود كه اختلاف پتانسیل بین ابر و زمین به ۱۰ تا ۱۰۰ میلیون ولت می‌رسد. میدان الكتریكی حاصل از چنین اختلاف پتانسیلی می‌تواند هوا را به یك رسانا تبدیل كند كه موجب تخلیه انرژی الكتریكی در حدود ۱۰۰ میلیارد وات می‌شود.
تخلیه این مقدار انرژی الكتریكی قادر است دمای هوا در مسیر صاعقه را به ۳۰ هزار درجه سانتی‌گراد برساند. تصورش را بكنید این مقدار گرما با هر آنچه در مسیر صاعقه قرار بگیرد چه می‌تواند بكند؟
صاعقه می‌تواند به انسان‌ها، حیوانات، جنگل‌ها، ساختمان‌ها، هواپیماها و... اصابت كند و حوادث تلخی را به‌وجود آورد. اگرچه شدت اثرات اصابت صاعقه به انسان بسیار زیاد است، اما احتمال برخورد آن به انسان یك در سه میلیون است. بهتر است بدانید در هر لحظه در سراسر جهان ۱۸۰۰ توفان در حال وقوع است و در هر ثانیه ۱۰۰ صاعقه اتفاق می‌افتد و لازم است هر فردی خطرات صاعقه و نكاتی كه در هنگام وقوع آن باید رعایت كند را بداند.
● خطر استفاده از تلفن همراه در هنگام صاعقه
یك سال و نیم پیش یك دختر نوجوان هنگامی‌كه در پارك بزرگی در لندن سرگرم صحبت كردن با تلفن همراهش بود، در اثر صاعقه دچار جراحت جدی شد. اوپس از اصابت صاعقه دچار ایست قلبی می‌شود و بیهوش روی زمین می‌افتد. پس از انتقال وی به بیمارستان و انجام فوریت‌های پزشكی از مرگ نجات پیدا می‌كند، اما در اثر آسیب‌های شدید مغزی توانایی حركتی خود را از دست می‌دهد. همچنین پرده گوشی كه تلفن همراه روی آن قرار داشته به شدت پاره شده و شنوایی آن از بین می‌رود.
این اتفاق در چین ، مالزی و كره هم تكرار شد اما این بار آنها بد شانس‌تر از دختر ۱۵ ساله انگلیسی بودند، چون آنها در همان لحظات اول كشته شدند. متخصصان پس از بررسی این موارد یك حقیقت تلخ را اعلام كردند: هنگامی‌كه صاعقه در آسمان وجود دارد استفاده از تلفن همراه موجب هدایت آن به سوی فرد می‌شود. عده‌ای از این متخصصان عقیده دارند حتی در صورت استفاده نكردن از تلفن همراه و در دست یا جیب بودن آن نیز می‌تواند صاعقه را به سمت شخص هدایت كند. آنها اعلام كردند نه تنها تلفن همراه بلكه هر شیء فلزی مانند سكه، گردن بند، چاقو، انگشتر و ... كه به همراه فرد باشد می‌تواند موجب هدایت صاعقه به سمت فرد شود.
● صاعقه هواپیما را هم سرنگون می‌كند
در ماه اوت سال ۲۰۰۵ یك هواپیمای خطوط ایرفرانس پس از فرود در هوای نامساعد در فرودگاه پیرسون در تورنتو كانادا، از باند خارج و طعمه حریق شد. این حادثه زیر باران و رعد و برق‌های شدید اتفاق افتاد و در اثر آن تعدادی از مسافران به شدت مجروح شدند، اما كسی كشته نشد. بعدها علت این اتفاق اصابت صاعقه به بدنه هواپیما اعلام شد.
درست یكسال بعد در ماه اوت سال ۲۰۰۶ هواپیمای توپولوف‌ ۱۵۴، از مركز سیاحتی آناپا در ساحل دریای سیاه عازم سن پترزبورگ بود كه از صفحه رادار محو شد. این هواپیما كه در آب و هوای نامساعد پرواز كرده بود در آسمان دچار حریق می‌شود و سقوط می‌كند. تمامی‌۱۷۰ مسافر آن كه ۴۰ نفر از آن‌ها كودك بودند در این سانحه هوایی جان خود را از دست دادند. وزارت امور اضطراری روسیه علت آتش گرفتن هواپیما را برخورد صاعقه به بدنه هواپیما اعلا‌م كرد.
● استفاده از صاعقه مصنوعی در جنگ
مجله تایم در یكی از شماره‌های خود خبر استفاده از صاعقه‌های مصنوعی در جنگ را منتشر كرده است . این سلاح قادر است تمام ابزارآلات الكترونیكی را از كار بیندازد.
صاعقه مصنوعی قادر است در یك لحظه ۲ میلیارد وات یا بیشتر نیروی الكتریكی را كه معادل تولید برق یك سد بزرگ آبی طی ۲۴ ساعت است، رها كرده و هر آنچه در مسیرش است را به كلی تخریب كند. صاعقه مصنوعی از مخازن تعبیه شده روی هواپیما یا موشك رها می‌شود.
● مرگ و صاعقه
در ایران نیز در فصول بارندگی مانند اوایل بهار و نیز پاییز و زمستان، خبرهایی از فوت هموطنان‌مان در اثر اصابت صاعقه به گوش می‌رسد.
از ابتدای فروردین تا دی ماه ۱۳۸۵ تعداد ۳۷۳ نفر از هموطنان‌مان در اثر بروز ۷۳۳ مورد از این حوادث و سوانح غیرمترقبه مانند زمین‌لرزه، سیل، آتش‌سوزی، صاعقه، رانش زمین، تگرگ، ریزش كوه، غرق شدن و ... جان خود را از دست داده‌اند. از ۳۷۳ نفر ۹ نفر در اثر اصابت صاعقه فوت كرده‌اند.
متأسفانه در اكثر این حوادث افراد به علت ندانستن خطرات صاعقه و یا عدم رعایت نكات ایمنی دچار آسیب‌های شدید شده‌اند.
به طور مثال در اردیبهشت ماه ۸۵ در یكی از روستاهای شهرستان تربت جام در استان خراسان رضوی دو كشاورز روستایی در اثر اصابت صاعقه به شدت مصدوم شدند كه متأسفانه یك نفر از آنها فوت شد.
در هفته دوم آبان ماه سال جاری نیز سه نفر از هموطنان‌مان در استان خوزستان در اثر صاعقه جان خود را از دست دادند.
همچنین نگهداری احشام در انباری با سقف فلزی و بدون نصب صاعقه گیر بر روی سقف انبار موجب اصابت صاعقه به آن و تلف شدن ۴۸ راس گوسفند در یكی از روستاهای ساوه شد.
بنابراین اهمیت اطلاع رسانی از خطرات صاعقه به مردم زیاد است و ضروری است كه از هر فرصتی برای این كار استفاده كرد.
● اگر صاعقه زد، چكار كنیم؟
▪‌ اگر داخل اتومبیل بودید از آن بیرون نیایید. اتومبیل، شما را در برابر صاعقه به خوبی محافظت می‌كند. البته باید آنتن اتومبیل را پایین بكشید و از درختان و اشیای بزرگ فلزی دور شوید و سپس آن را پارك كنید.
▪ از اجسام فلزی در فضای آزاد دوری كنید. پل‌های عابر پیاده، میله‌های فلزی و ... می‌توانند صاعقه را به سمت خود هدایت كنند.
▪ اگر در آب هستید از آب بیرون بیایید. این شامل خارج شدن از قایق‌های كوچك روی آب نیز هست.
▪ اگر در فضای آزاد هستید برای حفاظت در برابر صاعقه به دنبال سرپناهی باشید. بهتر است به داخل بنا یا ساختمانی بروید. اگر نتوانستید ساختمانی را پیدا كنید می‌توانید در پناه گودال یا دره خود را پنهان كنید. یادتان باشد از درخت‌ها به عنوان پناهگاه استفاده نكنید. درختان پوشش خوبی برای صاعقه نیستند. در بسیاری موارد دیده شده كه درختان بلند صاعقه را به سوی خود هدایت كرده‌اند.
▪ از مكان‌های مرتفع و بلند دور شوید. هر چه می‌توانید به مكان‌های گود و عمیق بروید. وسایل فلزی را از خود دور كنید. عینك فلزی، انگشتر، ساعت، كمربند، چاقو و... را موقتاً در مخفیگاهی قرار دهید.
▪ اگر بار الكتریكی را در تن یا لباس خود حس‌ ‌كردید (مثلاً وقتی كه موهایتان سیخ سیخ شد) یا در پوست خود احساس مور مور كردید خطر اصابت صاعقه به شما وجود دارد. در این حالت فوراً بر روی زمین دراز بكشید‌ ‌ و در همین حالت خود را به پناهگاه برسانید.
▪ از تجهیزاتی مانند تراكتور، موتورسیكلت، دوچرخه و ماشین چمن‌زنی استفاده نكنید و در صورت وقوع رعد و برق از آنها دور شوید. زیرا این وسایل، ‌هادی الكتریسیته هستند. همچنین از بیل‌های فلزی، بند رخت و غیره استفاده نكنید.
▪ از حصارهای فلزی، خطوط تلفن و برق، دور شوید.
▪ زیر ستون‌های بتونی، سیم‌های برق هوایی، مخازن و شیشه‌ها پناه نگیرید، زیرا احتمال فروریختن و افتادن آنها وجود دارد.
▪ اگر در مزرعه هستید فوراً حیوانات اهلی و دام‌ها را به پناهگاه ببرید. از پوشش‌های فلزی برای سقف محل نگهداری حیوانات استفاده نكنید.
▪ برای ساختمان محل كار یا سكونت خود صاعقه گیر، ‌هادی نزولی و سیستم اتصال زمین نصب كنید تا از اصابت صاعقه در امان باشید..
▪ بهتر است در هنگام رعد و برق در منزل بمانید.
▪ از در و پنجره، بخاری دیواری، شوفاژ و یا دیگر‌هادی‌های الكتریكی دور شوید.
▪ دو شاخه وسایل برقی مانند تلویزیون و رادیو را از برق بیرون بكشید. همچنین اتصال آنتن تلویزیون و دیگر تجهیزات مشابه را قطع كنید.
▪ از هر چیزی كه رسانای برق است دور شوید، مانند اجاق گاز، رادیاتور، بخاری، لوله‌های فلزی ، دستشویی فلزی و تلفن.
▪ از وسایل الكتریكی متصل شده به پریز، همچون سشوار، مسواك برقی، یا ریش تراش برقی استفاده نكنید. اگر صاعقه به خانه شما برخورد كندآنها می‌توانند برق را به شما منتقل كنند.
▪ هنگام وقوع صاعقه از تلفن استفاده نكنید، صاعقه ممكن است به خطوط تلفن در بیرون از منزل اصابت كند.‌

‌ محمدرضا میرغلامی

منبع : روزنامه سلامت