هری پاتر و مخاطبان ایرانی

«اردوان امیری نژاد» كارشناس زبان و ادبیات فارسی، معتقد است: «این داستان اگر چه برای بچه ها نوشته شده است اما به نظر می آید بیشتر مورد توجه جوانان و بزرگسالان است.
كر می كنم دلیلش این است كه بچه های ایرانی به تخیل علاقه چندانی ندارند و جوانان تنها به این خاطر كه واقعیت های زندگی در جوانی تلخ است به تخیل روی می آورند.»وی در مورد دلیل فروش پایین این كتاب در ایران، نسبت به دیگر كشورها می گوید: «برای این كتاب در آمریكا و اروپا خوب تبلیغ شد و یكی از دلایل فروش بالای آن در كشورهای دیگر نیز همین تبلیغ بود، اما در ایران این كار صورت نگرفت و نمی توان فروش آن را با دیگر كشورها مقایسه كرد. به نظر من اگر این كتاب در ایران نوشته می شد تا این اندازه مورد استقبال قرار نمی گرفت. چون ادبیات ما به خاطر تك زبانه بودن و رابطه ای كه با ادبیات جهان دارد در حال حاضر چندان موفق نیست. امیر امامی «دانشجوی كارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی» نیز معتقد است: «هری پاتر اثر خوبی است كه با داشتن مخاطبان متفاوت از هر گروه سنی می تواند در كتابخوان شدن مردم ما تأثیر گذارد باشد. البته استقبال از هری پاتر در ایران را نباید با استقبال از این اثر در كشورهای دیگر مقایسه كرد، بلكه باید با كتاب هایی كه در ایران منتشر می شود و گاهی چاپ اول آنها هم فروش نمی رود مقایسه كرد.» وی درباره ترجمه های مختلف از عناوین این اثر می گوید: «چند دلیل می تواند باعث این كار شده باشد. اول این كه بعضی ها به خاطر به دست گرفتن بازار كتاب اقدام به استفاده از نام هایی می كنند كه دیگر مترجمان استفاده نكرده اند؛ دوم، مترجمان دوم و سوم كتاب برای آن كه متهم به دزدی ترجمه نشوند از نام نزدیك به نام اصلی استفاده می كنند. سوم، نبودن یك رسم الخط واحد در زبان فارسی و بعضی دلایل دیگر باعث این تفاوت ها در ترجمه شده است.» این دانشجوی ادبیات درباره این كه آیا انتشار این كتاب در ایران می توانست با استقبالی كه اكنون از این اثر در جهان می شود، روبه رو شود؟ می گوید: «هری پاتر الان تبدیل به یك اسطوره برای جهان مدرن شده است، این كه عده ای فكر می كنند تبلیغات باعث شناخته شدن این كتاب در دنیا شده، اشتباه است. معروف شدن كتاب به خاطر خود كتاب است، خلاقیت نویسنده و استفاده خوب او از تخیل از دلایل موفقیت كتاب در جهان است. من فكر می كنم اگر این اثر در ایران هم منتشر می شد می توانست بازار كتاب دنیا را تكان دهد.»
«ویدا اسلامیه» یكی از مترجمان هری پاتر با اشاره به استقبال خوب از هری پاتر در ایران، نسبت به دیگر آثار ترجمه شده، می گوید: «این كتاب در حالی كه یك اثر تخیلی است، اما با خواننده یك ارتباط واقعی برقرار می كند. استفاده از طنز، تخیل و بیان مشكلات نوجوانان در كتاب آن را جذاب كرده است.» «اسلامیه» درباره علت تفاوت نام قسمت های مختلف این اثر در ترجمه به زبان فارسی، می گوید: « این به خاطر آن است كه بعضی واژه ها چند معنا دارد. مثلاً نام یكی از قسمت های كتاب با عناوین «هری پاتر و دخمه اسرار» ، «هری پاتر و حفره اسرار» ، «هری پاتر و تالار اسرار» و «هری پاتر و اتاق اسرار» ترجمه شده كه دلیل آن نامی است كه نویسنده انگلیسی انتخاب كرده. او برای محل مورد نظر از نامی استفاده كرده، كه برای خود انگلیسی زبان ها هم به گونه ای مبهم است و من سعی كردم از «حفره» استفاده كنم كه آن محل مبهم و مرموز بودن خود را حفظ كرده باشد و نویسندگان دیگر از نام هایی چون دخمه، اتاق و تالار استفاده كرده اند.» اسلامیه معتقد است تبلیغات در فروش و شناخته شدن این كتاب تأثیر دارد، اما تنها دلیل استقبال مردم از آن تبلیغ نیست: «خود كتاب باید به یك حدی رسیده باشد كه بتوان آن را تبلیغ كرد. این كتاب طرفداران خود را پیدا كرده بود و بعد روی آن تبلیغ شد.»
« آرش خردمند» منتقد سینما، علل جذابیت هری پاتر را چنین شرح می دهد: «به نظر من گرایش به مطالعه مجموعه كتاب های هری پاتر به قلم خانم «رولینگ» در ایران كه به زعم عده ای تحت تأثیر جو همه گیر جهانی آن به وقوع پیوسته بیهوده است. داستان خانم رولینگ با شخصیت مركزی هری پاتر كه می تواند تجسم نهایت خوبی در برابر تمام بدی و پلشتی های دور و بر ما نیز باشد، دارای تمام جذابیتهای این نوع داستان نویسی «تخیلی» برای مخاطبانش است. در برهه ای كه نسل نوجوان و مشتاق ما محروم از قصه ها و داستان های خیال پردازانه اند می تواند جایگزین خوبی برای قصه های كمیك استریپ (قصه های كمدی تصویری) و دنباله دارهایی چون «تن تن» باشد.»
وی می افزاید: «پرداخت منسجم، تو در تو و پركشش مجموعه هری پاتر می تواند عامل مهم علاقه به این پدیده باشد. دنیای ورای واقعیت با شخصیت هایی كه داستان به داستان متحول می شوند؛ حتی بزرگتر ها را درگیر خود نموده است. رویكرد خانم رولینگ به مقوله پیچیده دنیای جادوگری چه در این جا و چه در كشور خالقش به مذاق خیلی ها خوش نیامد. اما ناگزیر از این هستیم كه قبول كنیم برای خلق دنیای مملو از جادو و جمبل با شخصیت های درونی باید پا را از این فراتر گذاشت. اكنون دیگر پدیده هری پاتر با ساخته شدن سه فیلم از آن، به جایگاه رفیعی نزد مخاطبانش رسیده و به نظر می رسد كه دوست داران هری پاتر به این باور رسیده اند كه دنیای پر از جادو و تخیلی آن نه تنها برای نسل كنونی مضر و مخرب نخواهد بود، بلكه تلطیف دنیای فریبكارانه، بی رحم و پرتناقضی است كه هم اكنون در آن به سر می بریم.»
پوریا گل محمدی

منبع : روزنامه همشهری