جمعه, ۵ بهمن, ۱۴۰۳ / 24 January, 2025
مجله ویستا
رمضان، بهار انتظار
مگر می‌توان غیر از ماه مبارك رمضان، ماهی را پیدا كرد كه یك شب از شبهای آن ارزشی فزون‌تر از هزار ماه داشته باشد؟ ۲
مگر می‌توان غیر از این ماه، ماهی را سراغ گرفت كه در سرتاسر آن درهای بهشت بر روی مردمان گشوده و درهای دوزخ بر روی آنان بسته باشد؟ ۳
مگر می‌توان ماه دیگری را نشان داد كه در آن نفس كشیدن حكم تسبیح و خوابیدن حكم عبادت داشته باشد؟ ۴
پس بیایید قدر این ماه را بیشتر بدانیم و پیش از آنكه لحظه‌های ارزشمندش سپری شود از چشمه‌سار جوشان آن خود را سیراب كنیم.
رمضان، بهار قرآن و بهار دعا و مناجات به درگاه پروردگار بی‌نیاز است. در هیچ ماهی به اندازه ماه مبارك رمضان، دعا، مناجات، ذكر و نمازهای مستحبی وارد نشده است. هر روز آن، دعایی خاص و هر شبش نماز و ذكری ویژه خود دارد.
اما رمضان، بهار انتظار نیز هست؛ چرا كه در دعاها و مناجاتهای این ماه به همان اندازه كه روح بندگی و تضرع به درگاه خداوند و طلب آمرزش و رستگاری از او موج می‌زند؛ روح انتظار و امید فرا رسیدن دولت كریمهٔ اهل بیت(ع) نیز جاری است.
با بررسی اجمالی اعمال ماه مبارك رمضان روشن می‌شود كه علاوه بر تضرع و بندگی در پیشگاه خالق هستی دو موضوع دیگر نیز در مجموع این اعمال مورد توجه جدی قرار گرفته است؛ كه عبارتند از:
۱) نقش امام و حجت الهی در جهان هستی
در اعتقاد شیعه، امامت تنها به امور شرعی و اعتقادی مردم و یا حتی امور اجتماعی و سیاسی محدود نمی‌شود، بلكه امام به عنوان حجت خدا در عالم تكوین نیز نقش داشته و واسطه فیض الهی به بندگان است. به عبارت دیگر آنچه كه خداوند در عالم هستی مقدور فرموده از مجرای امام و حجت عصر بر مردم جاری و ساری می‌شود و از این رو است كه در زیارت «جامعه كبیره» ـ كه از امام هادی(ع) نقل شده ـ خطاب به ائمه معصومین(ع) عرض می‌كنیم:
... بكم فتح الله و بك یختم، و بكم ینزّل الغیث و بكم یمسك السماء أن تقع علی الارض إلاّ بإذنه و بكم ینفّس الهمّ و یكشف الضرّه... ۵ .
... خداوند، ] هستی را [ به وسیله شما آغاز كرد و به وسیله شما ] نیز [ به انجام می‌رساند. او به وسیله شما باران را نازل می‌كند و به وسیله شما، تا زمانی كه خود اراده كند، آسمان را از این‌كه بر زمین فرو افتد، نگاه می‌دارد و هم به وسیله شما غم و اندوه را برمی‌دارد و سختیها را برطرف می‌سازد... .
و یا در زیارت مطلقه حضرت ابا عبدالله، حسین بن علی(ع) ـ كه از امام صادق(ع) نقل شده ـ خطاب به آن وجود مقدس و دیگر ائمه هدی(ع) می‌گوییم:
... إرادهٔ الربّ فی مقادیر أموره تهبط إلیكم و تصدر من بیوتكم. ۶
ارادهٔ پروردگار در همهٔ آنچه او مقدر داشته به شما محول شده و از خانه‌های شما صادر می‌شود.
با توجه به این بینش و این اعتقاد نسبت به امامان معصوم و حجتهای الهی(ع) است كه شب قدر مفهوم می‌یابد؛ شبی كه فرشتگان و روح به اذن پروردگار خویش «كلّ أمر» یا برنامهٔ یك سالهٔ جهان هستی را بر كسی كه از سوی خداوند به ولایت برگزیده شده عرضه می‌دارند. چنانكه در روایتی كه از پیامبر اكرم(ص) نقل شده آمده است:
امنوا بلیلهٔ القدر، فإنّه ینزّل فیها أمر السنهٔ و إنّ لذلك ولاهٔ من بعدی علی بن ابی‌طالب و أحد عشر من ولده. ۷
به شب قدر ایمان بیاورید همانا در این شب امور یك سال (همه آنچه در یك سال واقع می‌شود) نازل می‌گردد و برای این موضوع پس از من پیشوایانی وجود دارند كه عبارتند از: علی‌بن ابی‌طالب و یازده تن از نوادگان او.
بنابراین، ماه مبارك رمضان كه شب مقدس قدر را در خود جای داده است فرصت مناسبی است برای توجه دادن مردمان به جایگاه برجستهٔ حجتهای الهی(ع)، به طور عام، و امام عصر و حجت زمان(ع)، به طور خاص، در عالم هستی و یادآوری وظیفه‌ای كه آنان نسبت به این واسطه‌های فیض خداوندی دارند.
مرحوم مجلسی(ره) در بیان اعمال ماه مبارك رمضان می‌گوید:
از جمله وظایفی كه در هر شب (ماه رمضان) مقرر شده این است كه بنده در آغاز هر دعای نیكو و در پایان هر عمل پسندیده آن كس را كه جانشین خداوند، جل جلاله، در میان بندگان و سرزمینهای او می‌داند، یاد كند؛ زیرا آن جانشین عهده‌دار همه نیازمندیهای روزه‌دار است؛ از خوراكی و آشامیدنی او گرفته تا همه آنچه كه او در نظر دارد؛ یعنی همه اسباب و وسایلی كه در اختیار جانشین پروردگار بزرگ (ربّالارباب) است. همچنین هر روزه‌دار وظیفه دارد كه آن جانشین خدا را، به آنچه كه شایسته مانند اوست، دعا كند و معتقد باشد كه خداوند، جل‌جلاله، و جانشین او بر او منت گذاشته‌اند كه چنین جایگاه و منزلتی را به او بخشیده‌اند. ۸
مرحوم مجلسی پس از این عبارت روایتی را از كتاب «إبن أبی‌قرّه» نقل می‌كند كه در آن به نقل از صالحین(ع) چنین آمده است:
در شب بیست و سوم ماه رمضان، ایستاده و نشسته و در هر حالی كه هستی، و همچنین در تمام این ماه و به هر صورت ممكن، بلكه در تمام مدت روزگارت، پس از بزرگداشت نام خدای تعالی و درود و صلوات بر پیامبر و خاندان او بگو:
أللّهم كن لولیّك القائم بأمرك، محمد بن الحسن المهدی ـ علیه و علی آبائه أفضل الصلاهٔ والسلام ـ فی هذه الساعهٔ و فی كل ساعهٔ، ولیّاً و حافظاً و قائداً و ناصراً و دلیلاً و مؤیّداً حتی تسكنه أرضك طوعاً و تمتّعه فیها طولاً و عرضاً... . ۹
خداوندا! ولی و برپا كننده امرت، محمد، زادهٔ حسن، مهدی را ـ كه برترین درودها و سلامها بر او و پدرانش باد ـ در این ساعت و در همه ساعتها، سرپرست، نگهدار، راهبر، یاور، راهنما و پشتیبان باش تا او را ] نه از سر زور بلكه [ به اختیار ] مردم [ در زمین جایگاه بخشی و او را در درازا و پهنای زمین بهره‌ور و كامران سازی.
با توجه به آنچه كه گذشت بر همهٔ ما لازم است كه در فرصت به دست آمده در ماه مبارك رمضان از یك سو به نقش و جایگاهی كه حضرت بقیهٔ‌اللهالاعظم ـ ارواحنافداه ـ به عنوان حجت خدا و امام عصر در سراسر جهان هستی و در زندگی همه انسانها دارند، توجه كنیم و آن را به درستی بشناسیم؛ و از سویی دیگر به وظیفه و تكلیفی كه در برابر آن وجود مقدس ـ كه ولی نعمت همه ما و واسطه همه فیوضات الهی هستند ـ به خوبی واقف شویم و بدانیم كه همه نعمتها و بركتهای الهی به سبب وجود ایشان بر ما جاری شده و بنابراین بی‌توجهی و غفلت نسبت به آن حضرت، ناسپاسی و قدرناشناسی بزرگی است كه خداوند به سادگی از آن نخواهد گذشت.
۲) آمادگی برای ظهور دولت كریمه اهل‌بیت(ع)
در تعدادی از دعاهایی كه در ماه مبارك رمضان وارد شده موضوع انتظار و آمادگی برای ظهور مورد توجه قرار گرفته كه در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌كنیم:
۱ـ۲) دعای افتتاح:
یكی از دعاهایی كه خواندن آن در هر شب ماه رمضان سفارش شده، دعای افتتاح است. نكته قابل توجه در مورد دعای یاد شده این است كه بیش از یك سوم آن به دعا برای گشایش و پیروزی قائم آل محمد(ع)؛ درخواست ظهور دولت كریمه اهل بیت(ع)؛ نجوای عاشقانه در فراغ ولی زمان و شكایت از غیبت و دوری او، اختصاص دارد.
در قسمتی از دعای افتتاح چنین می‌خوانیم:
أللّهمّ و صلّ علی ولیّ أمرك القائم المؤمّل والعدل المنتظر و حفّه بملائكتك المقرّبین وأیّده بروح القدس یا ربّ العالمین؛ أللّهمّ اجعله الداعی إلی كتابك و القائم بدینك استخلفه فی‌الارض كما استخلفت الذین من قبله... .
خدایا! بر ولی امرت، آن قیام كنندهٔ مورد آرزو و آن عدالت مورد انتظار درود فرست و او را با فرشتگان مقربت در برگیر و با روح‌القدس یاری كن؛ ای پروردگار جهانیان، خدایا! او را فراخواننده به سوی كتابت و برپا كنندهٔ دینت قرار ده و او را بر روی زمین جانشین قرار ده، چنانكه كسانی را كه پیش از او بودند جانشین قرار دادی... .
و باز در همین دعا می‌خوانیم:
أللّهمّ إنّا نرغب إلیك فی دولهٔ كریمهٔ تعزّ بها الاءسلام و أهله و تذلّ بها النفاق و أهله و تجعلنا فیها من الدعاهٔ إلی طاعتك والقادهٔ إلی سبیلك و ترزقنا بها كرامهٔ الدنیا والاخرهٔ... ۱۰
خدایا ما به راستی آرزو داریم از تو دولت بزرگمنشی را كه به واسطه آن اسلام و اهل آن را عزیز گردانی و نفاق و اهل آن را خوار و ذلیل گردانی و در آن دولت ما را از جمله كسانی قرار دهی كه به سوی طاعت تو فرامی‌خوانند و به راه تو راهبری می‌كنند به واسطهٔ آن دولت كرامت و بزرگواری را در دنیا و آخرت روزی ما قرار ده... .
گفتنی است كه این بخش از دعای افتتاح در دعای مفصلی كه از امام صادق(ع) در هنگام دخول ماه مبارك رمضان وارد شده، نیز آمده است. ۱۱
۲ـ۲) دعای حج :
یكی دیگر از دعاهای ماه مبارك رمضان كه مضمون انتظار و آمادگی برای ظهور در آن موج می‌زند دعایی است كه مرحوم شیخ عباس قمی(ره) در مفاتیح الجنان از آن به عنوان «دعای حج» یاد كرده است. مرحوم كلینی(ره) این دعا را از امام جعفر صادق(ع) نقل كرده و خواندن آن در همه ایام مبارك رمضان توصیه نموده است. در بخشی از این دعا چنین می‌خوانیم:
و أسئلك أن تجعل وفاتی قتلاً فی سبیلك تحت رأیهٔ نبیّك مع أولیائك و أسئلك أن تقتل بی أعدائك و أعداء رسولك... ۱۲
و از تو می‌خواهم كه مرگ مرا كشته شدن در راه خودت، زیر پرچم پیامبرت و همراه با بندگان خاص خود، قرار دهی، و از تو می‌خواهم كه دشمنانت و دشمنان پیامبرت را به دست من نابود سازی...
چنانكه برخی مفسران كتاب الكافی گفته‌اند مراد از پرچم پیامبر(ص) در این دعا همان پرچمی است كه در حال حاضر در اختیار حضرت قائم(ع) است. این احتمال هم وجود دارد كه چون پرچم پیامبر و پرچم قائم هر دو در حق بودن مشتركند از پرچم قائم به عنوان پرچم پیامبر یاد شده است. ۱۳
دعاهای دیگری نیز در این ماه وجود دارد كه در آنها به نوعی به موضوع انتظار و آرزوی برپایی دولت كریمهٔ اهل بیت(ع) اشاره شده است. دولتی كه در پناه آن همه فقرا بی‌نیاز می‌گردند؛ همهٔ گرسنگان سیر می‌شوند؛ همه برهنگان پوشیده می‌شوند؛ همه بدهكاریها ادا می‌گردد؛ از همه گرفتاران رفع گرفتاری می‌شود و بالاخره همه امور مسلمانان اصلاح می‌گردد.
در پایان یادآوری می‌كنیم كه یكی از نشانه‌های اصلی ظهور؛ یعنی ندای آسمانی نیز در ماه رمضان رخ می‌دهد. چنانكه در روایتی كه از امام باقر(ع) نقل شده آمده است:
آن ندای آسمانی برنخواهد خاست مگر در ماه رمضان كه ماه خداست. آن ندا از جبرییل است كه خطاب به مردم سر داده می‌شود و نام قائم را در همه جا طنین‌انداز می‌سازد، تا آنجا كه همهٔ ساكنان زمین از شرق تا به غرب، آن ندا را خواهند شنید. از وحشت شنیدن آن ندا هر كس كه در خواب فرو رفته بیدار می‌شود و هر كس برپا ایستاده ناچار به نشستن می‌شود و هر كس بر زمین نشسته، به‌ناگاه از جای برمی‌خیزد. پس رحمت الهی بر كسی باد كه این ندا را بشنود و به آن پاسخ گوید. ۱۴
امید كه خداوند به همهٔ ما توفیق دهد كه آن ندای آسمانی را درك كنیم و آن را چنانكه شایسته است پاسخ گوییم و در خیل یاران حضرت مهدی(ع) درآییم. ان‌شاءالله .
ابراهیم شفیعی سروستانی
پی‌نوشتها :
۱ . برگرفته از خطبه شعبانیه رسول اكرم(ص). ر.ك: محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۹۳، ص۳۵۶. به نقل از: شیخ صدوق، عیون‌اخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۹۵.
۲ . ر.ك: سوره قدر (۹۷)، آیه ۳.
۳ . برگرفته از خطبه شعبانیه رسول اكرم(ص)، ر.ك: محمدباقر مجلسی، همان، ص۳۵۷-۳۵۶.
۴ . همان.
۵ . ر.ك: شیخ عباس قمی، مفاتیح‌الجنان، زیارت جامعه كبیره، به نقل از: شیخ صدوق، همان.
۶ . ر.ك: شیخ عباس قمی، همان، زیارت مطلقه امام حسین(ع)، زیارت اول، به نقل از: محمد بن یعقوب كلینی، الكافی.
۷ . محمد بن یعقوب كلینی، همان، ج۱، ص۵۳۳، ح۱۲؛ شیخ مفید، الاءرشاد فی معرفهٔ حجج الله علی العباد، ج۲، ص۳۴۶-۳۴۵.
۸ . محمدباقر مجلسی، همان، ج۹۴، ص۳۴۹-۳۴۸، به نقل از: سیدعلی ابن‌طاووس، إقبال الاعمال، ص۸۶ .
۹ . همان، ص۳۴۹؛ همچنین ر.ك: محمدبن یعقوب كلینی، همان، ج۴، كتاب الصیام، باب فی لیلهٔ القدر، ص۱۶۲، ج۴. مرحوم كلینی این روایت را به نقل از محمد بن عیسی و او نیز با اسناد خود از صالحین(ع) نقل كرده است. در این روایت دعای مزبور به این صورت آمده است: «أللّهمّ كن لولیّك فلان بن فلان فی هذه الساعهٔ و فی كلّ ساعهٔ ولیّاً و حافظاً و ناصراً و دلیلاً و قاعداً و عوناً ] عیناً [ حتّی تسكنه أرضك طوعاً و تمتّعه فیها طویلاً».
۱۰. شیخ عباس قمی، همان.
۱۱. محمدباقر مجلسی، همان، ج۹۴، ص۳۳۲.
۱۲. محمدبن یعقوب كلینی، همان، ج۴، كتاب الصیام، باب مایقال فی مستقبل شهر رمضان، ص۷۴، ح۶؛ همچنین ر.ك: شیخ عباس قمی، مفاتیح‌الجنان.
۱۳. همان.
۱۴. همان.
پی‌نوشتها :
۱ . برگرفته از خطبه شعبانیه رسول اكرم(ص). ر.ك: محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۹۳، ص۳۵۶. به نقل از: شیخ صدوق، عیون‌اخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۹۵.
۲ . ر.ك: سوره قدر (۹۷)، آیه ۳.
۳ . برگرفته از خطبه شعبانیه رسول اكرم(ص)، ر.ك: محمدباقر مجلسی، همان، ص۳۵۷-۳۵۶.
۴ . همان.
۵ . ر.ك: شیخ عباس قمی، مفاتیح‌الجنان، زیارت جامعه كبیره، به نقل از: شیخ صدوق، همان.
۶ . ر.ك: شیخ عباس قمی، همان، زیارت مطلقه امام حسین(ع)، زیارت اول، به نقل از: محمد بن یعقوب كلینی، الكافی.
۷ . محمد بن یعقوب كلینی، همان، ج۱، ص۵۳۳، ح۱۲؛ شیخ مفید، الاءرشاد فی معرفهٔ حجج الله علی العباد، ج۲، ص۳۴۶-۳۴۵.
۸ . محمدباقر مجلسی، همان، ج۹۴، ص۳۴۹-۳۴۸، به نقل از: سیدعلی ابن‌طاووس، إقبال الاعمال، ص۸۶ .
۹ . همان، ص۳۴۹؛ همچنین ر.ك: محمدبن یعقوب كلینی، همان، ج۴، كتاب الصیام، باب فی لیلهٔ القدر، ص۱۶۲، ج۴. مرحوم كلینی این روایت را به نقل از محمد بن عیسی و او نیز با اسناد خود از صالحین(ع) نقل كرده است. در این روایت دعای مزبور به این صورت آمده است: «أللّهمّ كن لولیّك فلان بن فلان فی هذه الساعهٔ و فی كلّ ساعهٔ ولیّاً و حافظاً و ناصراً و دلیلاً و قاعداً و عوناً ] عیناً [ حتّی تسكنه أرضك طوعاً و تمتّعه فیها طویلاً».
۱۰. شیخ عباس قمی، همان.
۱۱. محمدباقر مجلسی، همان، ج۹۴، ص۳۳۲.
۱۲. محمدبن یعقوب كلینی، همان، ج۴، كتاب الصیام، باب مایقال فی مستقبل شهر رمضان، ص۷۴، ح۶؛ همچنین ر.ك: شیخ عباس قمی، مفاتیح‌الجنان.
۱۳. همان.
۱۴. همان.
منبع : ماهنامه موعود
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست