بی دوست دلی غمگین است

رخشنده اعتصامی معروف به پروین اعتصامی از شاعران زن نامدار معاصر است. وی در روز ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ خورشیدی در تبریز به دنیا آمد. تحصیلات ادبی و عربی را نزد پدر آموخت و در دانشگاههای معتبر ادامه تحصیل داد. در جشن فارغ التحصیلی خود خطابه زن و تاریخ را ایراد كرد (خرداد سال ۱۳۰۳ خورشیدی) كه بسیار مورد توجه و تشویق واقع گردید. پروین همواره به تكمیل فنون مختلف نزد پدر خود اشتغال داشت و از آنجا كه اعتصام الملك (پدر وی) از دانشمندان و ادیبان نامور بود در راه پرورش استعداد وی، كه از هفت سالگی شروع به سرودن نموده بود، كمك شایانی كرد. این شاعره پر احساس در سال ۱۳۱۳ ازدواج كرد ولی این وصلت دیری نپایید و منجر به جدایی گردید.
بعد از آن واقعه تأثرانگیز پروین مدتی در كتابخانه دانشسرای عالی تهران سمت كتابداری داشت و به كار سرودن اشعار ناب خود نیز ادامه می داد. تا اینكه دست اجل گریبان او را در ۳۴ سالگی گرفت در حالی كه بعد از آن سالها می توانست عالی ترین پدیده های ذوقی و فكری انسانی را به ادبیات پارسی ارمغان نماید. او در شب ۱۶ فروردین سال ۱۳۲۰ خورشیدی به بیماری حصبه در تهران جان سپرد و پیكرش را به قم بردند و در جوار قبر پدرش در مقبره خانوادگی به خاك سپردند.
قریحه سرشار و استعداد خارق العاده پروین در شعر همواره موجب حیرت فضلا و دانشمندانی بود كه با پدرش محشور بودند. به همین جهت برخی بر این گمان بودند كه آن اشعار از او نیست. پروین اعتصامی بی تردید بزرگترین شاعر زن ایرانی است كه در طول تاریخ ادبیات پارسی ظهور نموده است. اشعار وی پیش از آنكه به صورت دیوان منتشر شود در مجله دوم مجله بهار چاپ می شد دیوان اشعار پروین اعتصامی كه شامل ۶۵۰۰ بیت از قصیده و مثنوی و قطعه است تاكنون چند بار به چاپ رسیده است.مقدمه دیوان به قلم شادروان استاد محمد تقی ملك الشعرای بهار است كه پیرامون سبك اشعار پروین و ویژگی های اشعار او نوشته است.
عمر پروین بسیار كوتاه بود، كمتر زنی توانست در دورانی كوتاه شهرتی فراگیر مثل او داشته باشد. شعر پروین شیوا، ساده و دلنشین است. اخلاق و همه تعابیر و مفاهیم زیبا و عادلانه آن چون اختری تابناك بر دیوان پروین می درخشد چنانكه استاد بهار در مورد اشعار وی گفته است پروین در قصاید خود پس از بیانات حكیمانه و عارفانه روح انسان را به سوی سعی و عمل ، امید، حیات، اغتنام وقت، كسب كمال، همت، اقدام نیكبختی و فضیلت سوق می دهد. از زبان پروین برای سنگ مزارش:
اینكه خاك سیهش بالین است
اختر چرخ ادب پروین است
گرچه جز تلخی از ایام ندید
هرچه خواهی سخنش شیرین است
صاحب آن همه گفتار امروز
سائل فاتحه و یاسین است
دوستان به كه ز وی یاد كنید
دل بی دوست دلی غمگین است
خاك در دیده بسی جان فرساست
سنگ برسینه، بسی سنگین است
بینید این بستر و عبرت گیرد
هركه را چشم حقیقت بین است
هر كه باشی و ز هرجا برسی
آخرین منزل هستی این است
ذوق سرشار و وجدان بیدار پروین با آشنایی اش به فنون ادب درهم آمیخت و وی را در زمان حیات كوتاه خود به جایگاه بلندی رساند. دیوان پروین ، شامل ۲۴۸ قطعه شعر است كه ۶۵ قطعه از آن به صورت مناظره، كه به شیوه ای هنرمندانه به پند و اندرز و شرح پریشانی مستمندان و انتقاد از عالمان بی عمل است. مناظره میان گل و گیاه ، نخ و سوزن ، سیر و پیاز ، مور و مار، دیگ و تاوه ، مست و هشیار .....كه با طنزی لطیف همراه است ، گویای اشاراتی است واضح و روشن كه وی در آن ها به ترسیم فساد و تزویر اجتماع زمان خود می پردازد. بنابراین شعر پروین از برجسته ترین نمونه های شعر تعلیمی به حساب می آید. پروین رمز عظمت و بزرگی انسان را در گرو تربیت یافتن در دامان مادر می داند و می گوید:
اگر افلاطن و سقراط بوده اند بزرگ
بزرگ بوده پرستار خردی ایشان.
به گاهواره مادر بسی خفت ،
سپس به مكتب حكمت حكیم شد لقمان.
پروین زنی صریح اللهجه و صادق بود كه اعتقاد داشت باید از سر جان به جانبداری از حقیقت برخاست و سخن حق را به هر قیمتی به زبان جاری كرد :
وقت سخن مترس و بگو آنچه گفتنی است
شمشیر روز معركه زشت است در نیام!
پروین پادشاهان را به گرگهایی تشبیه نموده كه لباس شبان بر تن كرده اند و در جایی از زبان پیرزنی می گوید:
ما را به چوب و رخت شبانی فریفته است
این گرگ سالهاست كه با گله آشناست!

منبع : روزنامه ایران