تضاد با آمریکا ‌ از رویا تا واقعیت

اگر در یك روز معمولی، یك خبرنگار خارجی معمولی از یك شخصیت سیاسی معمولی ایرانی سوال كند كه <به راستی مشكل شما، تضاد شما، اختلا‌فات بنیادی و ریشه‌ای شما ایرانیان با آمریكا بر سر چیست؟>، به راستی چه پاسخی خواهد شنید؟ در پاسخ به این پرسش كه <به راستی ما و آمریكا را چه می‌شود؟>
ما همواره فهرست بلندبالا‌یی از پلشتی‌ها، جفاها، نامردی‌ها و از پشت خنجر زدن‌ها را ردیف می‌نماییم كه بسیاری از آنها هم درست هستند و نشان دهنده دشمنی آمریكا با ما است. اما آنچه كه فراموش می‌كنیم آن است كه طی این ۲۸ سال ما هم چندان <فرشته> نبوده‌ایم. در واقع بسیاری از آنچه كه به‌عنوان ضدیت آمریكا با ایران فهرست می‌نماییم در حقیقت واكنش آنها بوده در قبال سیاست‌ها، رفتارها، موضعگیری‌ها و عملكرد خود ما. ما وقتی كشوری یا قدرتی را دشمن خود می‌پنداریم و با آن مثل دشمن هم رفتار می‌كنیم، علی‌القاعده دیگر چندان انتظار دوستی و مودت نبایستی از ناحیه آن قدرت داشته باشیم. ‌
بنابراین مجبوریم بازگردیم به همان پرسش اولیه: اینكه مشكل ما با آمریكایی‌ها از ابتدا بر سر چه بوده؟ ما با عالم و آدم، چپ و راست، بی‌دین و با دین، كمونیست و موحد، شیعه و سنی، گبر و ترسا و... در خلا‌ل این ۲۸ سال بالا‌خره یك‌جوری كنار آمده‌ایم. مشكلمان با آمریكا چیست كه نتوانسته‌ایم با این كشور به یكجور تعامل و همزیستی همچون سایرین برسیم؟ ‌ در پاسخ به این سوال ما معمولا‌ به سراغ بایگانی تاریخ رفته و پرونده قطور <ایران و آمریكا> را باز می‌كنیم. اشكال اساسی فهرست بلندبالا‌ی پرونده دشمنی آمریكا با ما قبل و بعد از انقلا‌ب آن است كه سره و ناسره حقیقت و مجاز، توهم و واقعیت را در هم آمیخته.
بسیاری از آنچه را كه ما در این فهرست یقین گرفته‌ایم بیش از آنچه كه در عالم واقعیت وجود داشته باشند در ذهن و تصورات ما تجلی یافته‌اند. تكرار علی‌الدوام این فهرست ظرف ۲۸ سال گذشته سبب شده تا بسیاری از ما واقعا به این باور برسیم كه در عالم واقعیت این‌گونه بوده است و آمریكایی‌ها ظرف نیم‌قرن گذشته مرتكب این اعمال علیه ما شده‌اند. در حالی كه واقعیات به‌گونه دیگری بوده است. برنامه‌های رژیم شاه را یكسره باطل می‌پنداریم و آنها را در پرونده دشمنی آمریكا با ما، به حساب بدهكار آمریكا می‌گذاریم. به‌علا‌وه این نكته ظریف را هم نخواسته‌ایم‌بپذیریم كه بسیاری از تصمیم‌های شاه ناشی از فكر و اراده وی بوده و اساسا ارتباطی با آمریكایی‌ها پیدا نمی‌كرده است.
اینكه بعد از انقلا‌ب عده‌ای تحت عنوان <لیبرال> به‌زعم ما سعی داشتند در رهبری كشور باشند نیز ارتباطی با آمریكا پیدا نمی‌كرد. آنها را نه آمریكایی‌ها به ایران آورده بودند و نه آنان ساخته و پرداخته آمریكا بودند و نه چندان گوش به فرمان آمریكا قرار داشتند. دست آخر هم دانشجویان انقلا‌بی كه سفارت آمریكا را اشغال كرده بودند اسناد جاسوسی آنها را كشف می‌نمایند. بیان این مطالب به هیچ روی به معنای آن نیست كه آمریكا در تمام این نیم قرن <فرشته> بوده و در كارنامه آن در قبال ایران به‌جز خدمت و خیر و بركت چیز دیگری نبوده. آمریكا در ایران چه در گذشته و چه امروز همواره به دنبال منافع و مصالحش بوده.
همچنان كه هر كشور دیگری، از جمله خود ما، در تمامی كشورها و مناطق در جهان ایضا همین‌گونه هستیم. ‌ واقع مطلب آن است كه هر طور بنگریم، همه راه‌ها برای تفاهم اصولی ایران و آمریكا بسته نشده است. اگر فرض بگیریم كه فی‌المثل انقلا‌ب اسلا‌می تضاد بنیادی با غرب می‌داشته، در آن صورت ما می‌بایستی با مجموعه دنیای غرب از جمله اروپا، استرالیا، ژاپن و كانادا هم همان تضاد و تخاصم را پیدا می‌كردیم كه با ‌آمریكا داریم.
اگر فرض بگیریم كه مشكل ما با آمریكا به‌واسطه آن است كه انقلا‌ب اسلا‌می با جهان كفر در تضاد است، در آن صورت مقدم بر آمریكا ما می‌بایستی با كشورهای دیگری از جمله كره شمالی، كوبا، چین و ده‌ها كشور دیگر هم روابطمان همچون رابطه با آمریكا می‌شد. ‌اما واقعیت آن است كه مخالفت ما با آمریكا و گفتمان آمریكاستیزی بیش از آنكه ناشی از گذشته، ایدئولوژی یا رفتار و كردار آمریكایی‌ها علیه انقلا‌ب اسلا‌می باشد، ریشه در فضای سیاسی حاكم بر ایران در سال‌های نخست انقلا‌ب دارد.دانشجویان مسلمان طرفدار انقلا‌ب و امام كه اصرار زیادی داشتند در مسابقه ضدآمریكایی بودن از ماركسیست‌ها عقب نیفتند، به علا‌وه احساس می‌كردند كه عملكرد دولت موقت باعث شده تا آب به آسیاب تبلیغاتی ماركسیست‌ها ریخته شود و بالا‌خره اینكه تصور می‌كردند آمریكا و جریانات وابسته آن هنوز در كشور به طور كامل از بین نرفته‌اند، به این جمع‌بندی رسیدند كه سفارت آمریكا را اشغال نمایند.
از دید آنان، كمترین دستاورد اشغال سفارت آن بود كه آمریكا و حامیانش در ایران در موضع دفاعی قرار می‌گرفتند، به‌علا‌وه اشغال سفارت در صورتی‌كه به موفقیت می‌رسید گامی بلند در جهت اثبات ضدآمریكایی بودن و اصالت انقلا‌ب اسلا‌می می‌شد. ‌

صادق زیباكلا‌م

منبع : روزنامه اعتماد ملی