تزریق دیپلماسی از خط لوله صلح

مقامات هندی معتقدند، متن پیش نویس توافقنامه كه ایران ارایه كرده به نحوی نگارش شده كه به مقامات ایرانی این امكان را می دهد كه در طول قرارداد، بتوانند به بازبینی بهای گاز بپردازند، این مساله به طور قطع مورد مخالفت هند و پاكستان خواهد بود.
این اظهارات مقامات هندی بعد از آن انتشار یافته كه مقامات نفتی هند، پاكستان و ایران در دور پنجم مذاكرات به نتایج مطلوبی دست یافتند به نحوی كه گمانه پردازی هر ۳ مقام كشورهای مذكور پس از رسیدن به اجماعی جدی در روزهای آتی باشد. اكنون هرچه كه ۳ ضلع مثلث صلح با یكدیگر فاصله می گیرند، تزریق دیپلماسی و صنعت از لوله فلزی به تاخیر بیشتری دچار می شود. كش و قوس بر سر احداث خط لوله صلح از سال ۱۹۹۴ آغاز شد، ۳ كشور هند و پاكستان و ایران دست در دست یكدیگر دادند تا به واسطه احداث این خط لوله، دامنه اختلافات دیرینه هند و پاكستان را كوتاه تر كرده و خط لوله صلح را به نمادی برای برقراری صلحی پایدار بین دو همسایه در حال مخاصمه یعنی هند و پاكستان تبدیل كنند.
ماجرای اختلاف و منازعه بین دو كشور هند و پاكستان به سال های پیش بازمی گردد. این تخاصم بین دو سرزمین مذكور تا بدانجا بالا گرفت كه هر یك برای به كرسی نشاندن سخن خود، بر روی یكدیگر بارها و بارها آتش گشوده اند، اما اكنون دیرزمانی از آن روزها گذشته و دو همسایه در شرایط آتش بس، مرام حسن همجواری مشق می كنند.
● تولد خط لوله صلح؛ بروز اختلاف
▪ هند و پاكستان
از سال ۱۹۹۴ كه میثاق احداث خط لوله صلح بین ایران، پاكستان و هند به امضای طرفین رسید، ۱۳ سال گذشته اما هر بار كه قرار شد، این ۳ ضلع در كنار یكدیگر مثلثی قدرتمند و صلح جو را در منطقه خاورمیانه رقم بزنند، وجود برخی مسایل از سوی دو ضلع درگیر، یعنی هند و پاكستان سبب شد تا هیچ گاه مثلث متوازی الاضلاع دیپلماسی، صلح و انرژی شكل نگیرد و در این رهگذر هر یك آهنگ آن كردند تا خود را در قواره ای بلندتر از دو ضلع دیگر به مقابل دیدگان دنیای بین المللی به تصویر بكشند.
هرچند كه در ابتدای عقد قرارداد احداث كمربندی فلزی ۲۷۰۰ كیلومتری با هزینه ۴ میلیارد دلاری، قرار بر تعامل تا پیگیری حصول نتیجه شد اما گذشت زمان ثابت كرد كه همچنان اختلاف دیرینه بین هند و پاكستان نخ نما نشده و در ذهن مقامات آن دو كشور در حال احیا شدن است. این اختلافات تا بدانجا پیشروی كرد كه هر یك از مقامات طرفین سعی در غلتانیدن توپ كم كاری در زمین طرفین كردند؛ اگر این پروژه عملی نشود به دلیل عدم توافق هند و پاكستان بر سر این موضوع است. شوكت عزیز، نخست وزیر پاكستان گفته كه به نظر می رسد مسایل امنیتی و حقوقی ترانزیت مهم ترین مسایل مورد اختلاف طرفین باشد.
● شیطنت امریكا برای ممانعت از اجرای خط لوله صلح
امریكا همواره یكی از مخالفان پروژه انتقال گاز ایران به هند به شمار می رود به طوری كه وزیر امور خارجه امریكا خواستار قطع همكاری هند با ایران در این پروژه به دلیل برنامه هسته ای ایران شده بود. امریكا از ایجاد صلح میان دهلی نو و اسلام آباد با ایجاد این خط حمایت نمی كند زیرا امریكا با ایجاد تنش های سیاسی از تنش در حوزه انرژی نیز بهره برداری می كند.
اجرای پروژه خط لوله صلح علاوه بر مزایای اقتصادی برای سه كشور در ایجاد صلح و امنیت بین دو كشور هند و پاكستان نقش اساسی ایفا خواهد كرد و حتی از آن به عنوان یك ابزار بزرگ اقتصادی برای توسعه اقتصادی منطقه ای یاد شده است زیرا در حالی تلاش برای احداث خط لوله گاز از آسیای میانه به هند از طریق پاكستان و افغانستان صورت می گیرد كه كشورهایی مانند ایران و قطر از صادركنندگان بزرگ گاز به شمار می روند و این بیانگر یك رقابت تنگاتنگ اقتصادی منطقه ای محسوب می شود.
بنابراین در حالی كه امریكا در تلاش است تا ضمن تاثیرگذاری بر مذاكرات خط لوله صلح مانع از تحقق این امر شود كه برخی نهادهای بین المللی از جمله بانك جهانی، حمایت جدی خود را از اجرای این طرح اعلام كردند.
این بانك، در گزارشی درباره خط لوله صلح اعلام كرد كه هزینه پروژه انتقال گاز ایران به هند یك سوم ارزانتر از گزینه های دیگر خواهد بود. هرچند كه تازه ترین برآوردها حكایت از صرف هزینه ای بالغ بر ۵/۷ میلیارد دلار و بهره برداری آن تا سال ۲۰۱۲ دارد.
به نظر می رسد، در صورت به اجماع رسیدن مقام های نفتی ایران، هند و پاكستان احداث لوله ۲۷۰۰ كیلومتری صلح از سال ۲۰۰۸ آغاز و در سال ۲۰۱۲ به پایان برسد.
طبق توافقات طرفین ۱۰۵۰ كیلومتر از خط لوله صلح از ایران، ۱۰۰۰ كیلومتر آن از پاكستان و ۶۰۰ كیلومتر مابقی نیز از هند گذر خواهد كرد.
براساس گزارش بانك جهانی، مخالفت های سیاسی امریكا تاثیری بر اجرای این طرح نخواهد گذاشت و ایران، هند و پاكستان می توانند با تكیه بر همكاری های اقتصادی و تجاری موجود، تنش های سیاسی موجود را از سر راه بردارند.
بنابر توافق اولیه قرار است، در فاز نخست روزانه ۶۰ میلیون مترمكعب گازطبیعی از طریق خط لوله صلح انتقال یابد و این رقم تا ۱۵۰ میلیون مترمكعب هم قابل افزایش خواهد بود.
بنابراین در حالی كه بخشی از اختلافات مقامات نفتی سه كشور در حال مرتفع شدن است كه كشدار شدن این موضوع سبب بروز برخی گلایه ها از سوی عمارت نشینان بهارستان بر علیه خط لوله صلح شد؛ به ظن برخی از اعضای كمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی احداث خط لوله صلح به نفع پاكستان و هند و به ضرر ایران خواهد بود.
كمال دانشیار رییس كمیسیون انرژی مجلس گفته كه ایران تا ۲۰ سال آینده با توجه به مصرف داخلی با كمبود گاز مواجه خواهد شد و با این وضع با هر نوع صادرات گاز به كشورهای دیگر مخالفت خواهد شد؛ هر مترمكعب گاز معادل یك لیتر گازوئیل است، قیمت جهانی هر لیتر گازوییل ۴۵ سنت است، اما ایران گاز خود را با قیمت بسیار پایین صادر می كند.
صادرات گاز زمانی باید انجام شود كه علاوه بر تزریق گاز به میادین نفتی از آن در ساخت و تغذیه پالایشگاه های عظیم كشور استفاده شود. تشدید اختلاف نظر بین هند، ایران و پاكستان، مطمع نظر برخی كشورهاست. اكنون كه مذاكرات دور ششم به پایان رسیده اخبار چندان رضایت بخشی از آن به مشام نمی رسد، پیش از این اختلاف نظرها، دایر بر بهای گاز صادراتی ایران بوده كه از محافل خبری به گوش می رسد، هزینه ترانزیت، مسیر خط لوله و تامین امنیت كمربند فلزی صلح نیز به محل چالش بین ۳ كشور مبدل شده است.
البته حجت الله غنیمی فرد، نماینده ویژه وزیر نفت در مذاكرات خط لوله صلح گفته كه طرف هندی اصل قضیه بازنگری قیمت را پذیرفته است؛ در این زمینه ایران نظر قطعی خود مبنی بر سه ساله بودن دوره بازنگری را ارایه داده و قرار است هند نیز نظر خود را به صورت كتبی اطلاع دهد تا در نهایت تلفیقی از نظر دو طرف بررسی شود؛ به شرط قبول مقامات هندی، ایران پیشنهاد كرده به جای این كه طرف قرارداد صادرات ال.ان.جی به هند، شركت های دولتی آنجا باشد، بخش خصوصی با ایران مذاكره كند تا به تفاهم برسند.
او در مورد احتمال نهایی شدن مذاكرات تا ۱۰ مرداد ( اول اوت) خاطرنشان كرد: از نظر ما تفاهمات بر اصول اصلی قرارداد انجام شده و منتظریم مذاكرات پاكستان و هند در رابطه با عوارض ترانزیت نهایی شود؛ زیرا مشكل حق حمل و نقل بین دو كشور حل شده است.
به هر رو در شرایطی كه می رود تا پاشنه در بر روی حل معضلات سالیان اخیر در موضوع احداث خط لوله صلح گردش كند به نظر می رسد كه این بار بهانه جویی مقامات هندی می رود تا جریان حاكم بر مذاكرات را دچار دست انداز كند، مقامات ایرانی، بر این عقیده اند كه بیشتر فاصله ها از سوی ایران برداشته شده است. بنابراین انتظار می رود كه در این برهه و با توجه به خاستگاه امریكا مبنی بر شكست مذاكرات خط لوله صلح، هندی ها دست از بهانه جویی برداشته و در جهت سامان دادن به این قرارداد حركت كنند.
البته از دهلی نو خبر رسیده كه نظرات ایران، پاكستان و هند در قرارداد خط لوله صلح به یكدیگر نزدیك تر می شود.
این قرارداد با وجود مخالفت شدید امریكا قرار است در تهران و در یك مراسم بزرگ به تصویب مان موهان سینگ نخست وزیر هند، پرویز مشرف رییس جمهور پاكستان و احمدی نژاد رییس جمهور ایران برسد.اگرچه پس از یازده سال از وضع این تحریم، قانون امریكا اجرا نشده است اما سفیران امریكا به هند و پاكستان هشدار داده اند چنانچه این دو كشور طرح خط لوله گاز ایران را دنبال كنند؛ این قانون به اجرا گذارده خواهد شد.
به نظر می رسد هم اكنون راه برای عرضه گاز طبیعی از میدان نفتی پارس جنوبی در خلیج فارس به جنوب آسیا فراهم شده است.
هند در برابر فشار امریكا مبنی بر اینكه دهلی نو از میان توافقنامه هسته ای با امریكا و وارد كردن گاز ارزان قیمت از ایران یكی را انتخاب نماید؛ باید مقاومت كند؛ زیرا این كشور نیازمند هر دو طرح است.

مجید میرزاحیدری

منبع : روزنامه جوان