حدود نیمی از افرادی كه با ویروس HIV زندگی می‌كنند را زنان و دختران تشكیل می‌دهند و نسبت آلودگی در میان زنان در حال افزایش است. در كشورهایی كه به شدت تحت تاثیر همه گیری قرار دارند، زنان و دختران ١٥ تا ٢٤ سال حدود ٦٤ درصد آلوده‌شدگان را تشكیل می‌دهند. وزارت بهداشت اعلام كرد: دختران و زنان به نسبت مردان و پسران بیشتر در خطر ابتلا قرار دارند. تحقیقات نشان داده احتمال ابتلای زنان به HIV حدود ٥/٢ برابر بیشتر از مردان است. در كشورهای جنوب صحرای آفریقا، زنان و دختران جوان دو برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا قرار دارند. حتی در برخی مناطق، تعداد زنان مبتلا شش برابر مردان است. در مناطقی از آفریقای شرقی و جنوبی، بیش از یك سوم دختران جوان حامل HIV هستند. این روند در برخی كشورهای حوزه كارائیب هم قابل مشاهده است. ساختار بدنی زنان به گونه‌ای است كه خطر انتقال از یك مرد آلوده به یك زن دو و نیم برابر حالت عكس است.با اینحال زنان برای حفاظت از خود نیاز به همكاری مردان دارند. علاوه بر آن در سراسر دنیا مسائل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی مشابهی وجود دارد كه امكان حفاظت از خود را از زنان سلب می‌كند. راهكارهای اصلی برای توانمند كردن زنان در مبارزه با ایدز شامل بهبود روشهای پیشگیری، آموزش، مبارزه با خشونت، حفظ حقوق اجتماعی و كاستن از بار مراقبت بیماران میشود.كشورهایی كه بتوانند گسترش HIV در زنان را مهار كنند، گسترش این بیماری را در كل جامعه مهار كرده‌اند. در اولین سالهای اپیدمی، عمده افراد مبتلا به HIV را مردان تشكیل می‌دادند. در سال ١٩٩٧ زنان ٤١ درصد آلوده شدگان را به خود اختصاص دادند و در حال حاضر نزدیك به ٥٠ درصد افراد آلوده زنان هستند. در روسیه با ٨٠٠ هزار مورد HIV مثبت، نسبت زنان آلوده به كل موارد از یك به چهار در سال ٢٠٠١ به نسبت یك به سه در سال ٢٠٠٢ افزایش یافته است. بالاترین میزان آلودگی در آفریقای جنوب صحرا دیده میشود. نزدیك به ٦٠ درصد افراد آلوده در این منطقه زنان هستند همچنین ٧٥ درصد موارد آلودگی سنین ٢٤-۱۵ سال را دختران تشكیل می‌دهند. در كشورهای جنوب و جنوب شرقی آسیا زنان كمتر از ٣٠ درصد موارد آلودگی را بخود اختصاص داده‌اند. بر اساس آمار منتشر شده افزایش خفیفی نسبت به سال ٢٠٠١ مشهود است. گزارش اخیر از یمن نشان داده هفت درصد زنانی كه مبادرت به فحشا می‌كنند HIV مثبت هستند. برای روشن شدن نقش دقیق فحشا در گسترش HIV در این منطقه، نیاز به مطالعات گسترده در بین این زنان، مشتریان آنها و در مرحله بعد همسران این مشتریان وجود دارد. در آمریكا نیمی از ٤٠ هزار مورد آلودگی جدید سالانه، مربوط به زنان آفریقایی، آمریكایی است و علت اصلی مرگ و میر زنان ٢٥ تا ٣٤ ساله آفریقایی - آمریكایی ابتلا به ایدزست. بسیاری از این زنان رفتارهای پر خطر ندارند، ولی آلودگی را از طریق روابط جنسی حفاظت نشده با هسمران خود كه به تزریق مواد مخدر یا همجنس بازی مبادرت می‌ورزند دریافت نموده‌اند.دختران كمتر از پسران امكان آن را دارند كه وارد مدرسه شوند. در بعضی از مناطق فقیرنشین كه امكان مالی تحصیل برای همه وجود ندارد والدین ترجیح می‌دهند از میان فرزندان خود پسران را انتخاب كنند. تصور بسیاری از خانواده‌ها این است كه دختران فقط باید ازدواج كنند، تشكیل خانواده بدهند و در خانه به كار بپردازند. در بسیاری از جوامع، دختران از نظر موقعیت اجتماعی در شرایط پایین‌تری قرار دارند و بار كارهای خانه به عهده آنهاست در حالی كه دسترسی به همه منابع، حتی غذا برای آنها كمتر از پسرهاست.بار نگهداری والدین بیمار و بچه‌های كوچكتر خانواده بر دوش آنها گذاشته میشود و همین امر باعث میشود آنها نتوانند وارد مدرسه شوند. این مساله در مناطقی كه به شدت گرفتار ایدز شده‌اند به نحو بارزی مشهود است. در حالیكه وارد هزاره جدید شده‌ایم ١٠٤ میلیون نفر از كودكانی كه باید وارد مدرسه شوند نتوانسته‌اند تحصیلات خود را شروع كنند، از مجموع این تعداد ٥٧ درصد دختر هستند. آمار نشان می‌دهد در كشورهایی كه شیوع HIV/ ایدز بالاست ظرف دهه گذشته ورود دختران به مدرسه كمتر شده است. یكی از دلایل آن نگهداری از والدین بیمار و بچه‌های كوچكتر است. تحقیقات نشان داده است در رابطه با چگونگی محافظت از خود در برابر ابتلای به این بیماری، آگاهی دختران نسبت به پسران در سنین ١٥ تا ١٩ سالگی بسیار كمتر است. رفتن به مدرسه محافظت كننده است و آموزش در مدارس نقش كلیدی در دفاع در برابر عفونت HIV و پیامدهای آن دارد. رفتن به مدرسه و دریافت هرگونه خدمات آموزشی باعث افزایش آگاهی و مهارت‌های دختران میشود. هرچه طول مدت تحصیل دختران در مدرسه بیشتر باشد آموزشهای بیشتری در رابطه با مهارت‌های زندگی و همچنین مسائل جنسی كسب كرده، بهتر می‌توانند اولین تماس جنسی خود را به تاخیر بیندازند. جهت اطمینان از حضور دختران در مدارس باید به مردم آموزش دهیم كه دختران خود را به مدرسه بفرستند و اطمینان داشته باشند مدرسه محیط سالمی است كه می‌تواند آنها را به نحو مطلوبی حفظ كرده و به آنها یاد بدهد چگونه از خود محافظت كنند. برای این منظور باید تحصیل اریگان باشد. شواهد نشان می‌دهد حتی در شرایط فقر شدید رایگان كردن تحصیل باعث میشود امكان تحصیل برای قشر وسیع تری از مردم به خصوص دختران فراهم شود. این مسئله در رابطه با تحصیلات دوره متوسطه به نحو بارزتری مشهود است. ضروری است كه مدرسه محیطی امن و خالی از خشونت و تبعیض باشد. استفاده از محرك‌هایی مثل ایجاد صندوق خیریه و توزیع غذای رایگان در مدارس می‌تواند در بعضی از مناطق فقیر نشین موفق واقع شده. باعث افزایش تعداد دانش آموزان بخصوص دختران شود. خشونت علیه زنان و HIV/AIDS :خشونت علیه زنان یكی از مشكلات جهانی سلامت است و این مساله باعث افزایش آسیب پذیری زنان میشود. خشونت خانگی یكی از مهمترین دلایل آزار زنان در بیشتر كشورهای جهان است كه طیف وسیعی از مشكلات سلامت جسمی، روانی و جنسی را بجای می‌گذارد. تجاوز و خشونت جنسی بر علیه زنان درجهان اخیرا افزایش یافته است. علاوه بر آن تجارت سكس و سایر اشكال سو استفاده‌های تجاری باعث افزایش آسیب پذیری زنان در مقابل HIV شده است. ترس از خشونت باعث مخفی كاری و در نتیجه عدم دسترسی زنان به اطلاعات، تست HIV، پیشگیری، خدمات مشاوره و درمان میشود. این مسئله عملا با انگ ناشی از HIV در ارتباط است. بین ٢٠ تا ٤٨ درصد از دختران ١٠ تا ٢٥ ساله گزارش كرده‌اند كه اولین تماس جنسی شان به اجبار بوده است. خطر تنها به زنان جوانی كه رابطه جنسی خارج از محدوده ازدواج دارند محدود نمی‌گردد. حتی زنان جوانی كه تنها با همسرانشان ارتباط جنسی دارند نیز در معرض خطر قرار دارند. استفاده از كاندوم در ارتباطات زناشویی به عنوان یك راه پیشگیری كمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. در یك مطالعه در زامبیا، فقط ١١ درصد از زنان معتقد بودند كه می‌توانند از همسرانشان درخواست استفاده از كاندوم بكنند، حتی اگر ثابت شده باشد كه آنان نسبت به همسران خود وفادار نبوده یا HIV مثبت هستند. طی شش سال جنگهای داخلی كنگو نزدیك به ٤٠ هزار زن و دختر مورد سوء استفاده جنسی قرار گرفتند.این در حالیست كه هر روز بر تعداد قربانیان ایدز افزوده میشود. تعدادی از این قربانیان دختران نوجوان هستند كه برخی بیش از بیست بار مورد سوء استفاده جنسی قرار گرفته‌اند. به گزارش سی.ان.ان طی جنگ در جمهوری دموكراتیك كنگو از سال ٢٠٠٣ و آغاز جنگ تا كنون موارد خشونت و سوء استفاده‌های جنسی در این كشور رو به افزایش بوده است. با وجود اینكه خشونت علیه زنان ادامه دارد بهر حال برنامه‌های امید بخشی برای مقابله وجود دارد. واكنش و پاسخ فراگیر در مقابل خشونت علیه زنان و HIV/ ایدز باید شامل موارد ذیل باشد- هدایت برنامه مبارزه با خشونت در سطح جهانی، ملی و منطقه‌ای برای ارائه عملكردی كه منجر به تغییر خشونت علیه زنان شود. - انتشار شواهدی كه نشان دهد خشونت علیه زنان چه هزینه‌های اقتصادی و سلامتی را به دنبال دارد و ارتباط آن با HIV/ ایدز را مشخص نماید. - افزایش فعالیتهایی كه باعث بهبود و پیشرفت آموزشها و قوانین موجود میشود، در سطح ملی و منطقه‌ای،نادیده گرفتن حق مالكیت زنان و ایدزدر تمام جهان حق مالكیت در اسناد حقوقی و ملی و بین‌المللی گرامی داشته شده است اما علی‌رغم توسعه قوانین در زمینه اموال و ارثیه، حق زنان و دختران به ویژه در كشورهای در حال توسعه نادیده گرفته میشود.در كشورهایی كه حق مالكیت زنان بر خانه و زمین رسمیت ندارد، آنان با محدودیت‌های اقتصادی، فقر، عدم امنیت فردی و بی خانمانی مواجه میشوند. فقر همچنین رفتارهای پر خطر مانند تن فروشی در مقابل غذا، مسكن و پول را در زنان تشدید می‌كند. در بسیاری كشورها ازدواج باعث تامین حقوق زنان میشود ولی اگر تأهل خاتمه یابد این حقوق هم از بین می‌رود. در كشورهایی كه قوانین حمایتی وجود دارد به دلایلی مانند بی سوادی و یا عدم دسترسی به وكلا زنان از حقوق خود بهره مند نمی‌گردند. در حالیكه حق مالكیت برای زنان به طور عام اهمیت دارد اما HIV / ایدز اهمیت آن را دو چندان می‌كند. - در یك مطالعه در اوگاندا از ٢٩ بیوه مبتلا به ایدز ٩٠ درصد آنان دچار گرفتاری حقوقی برای حفظ اموالشان شده و ٨٨ درصد آنان در مناطق روستایی قادر به تامین نیازهای خود بوده‌اند. شواهد بسیاری در دست است كه در صورت تقویت حق مالكیت زنان، اثرات نفی اقتصادی ایدز در آنان تخفیف خواهد یافت.نكات كلیدی برای موفقیت در این امر عبارتند از: ١ - ثبت حق مالكیت زنان بر خانه و زمین و یا تضمین مالكیت استیجاری زنان در مناطق با شیوع بالای HIV و ایدز.٢ - آموزش برای ارتقاء آگاهی عموم جامعه به ویژه سیاستگذاران و خیرین.٣ - انجام اصلاحات لازم در قوانین٤ - فراهم كردن امكانات لازم برای طرح دعاوی و دادخواهی و دسترسی بیشتر زنان به ساختار قضایی.٥ - حمایت از حق مالكیت برای كودكانی كه در اثر ایدز بی سرپرست شده‌اند. زنان و وظیفه مراقبت از بیماراندر سراسر جهان بار مسؤولیت خدمات داخل منزل و مراقبت از افراد خانواده بر دوش زنان است. مسأله ایدز بر شدت این بار افزوده است. فقر و كمبود سیستم‌های ارایه دهنده خدمات بهداشتی درمانی شدت این بار را به یك مرحله بحرانی رسانده و در آینده عواقب مخرب اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی آنرا بیشتر مشاهده خواهیم كرد. ارزش زمان، نیرو و منابع لازم برای این شغل بدون دستمزد و سهم آن در اقتصاد كل جامعه بر همگان شناخته شده است. طبیعی است كه اشتغال به این فعالیت از توانایی آنان در شركت كردن در فعالیت‌های درآمدزا خواهد كاست. این امر نه تنها برای خود زنان بلكه برای كل اعضا خاواده مضر خواهد بود.ایدز باعث زنانه شدن چهره فقر گردیده است. ٩٠ درصد خدمات مراقبت از بیمار در داخل خانه ارائه میشود. اغلب زنانی كه این مسؤولیت را بر دوش دارند نه آموزش لازم را دیده‌اند نه به ساده‌ترین وسایل حفاظتی نظیر دستكش و غیره دسترسی دارند، در بسیاری از موارد حتی از غذا یا هزینه آموزش فرزندان نیز برخوردار نیست. این فشارها اغلب منجر به بی‌توجهی زنان نسبت به سلامت خود میشود. زمانی كه ایدز افراد در سنین كار خانواده را بیمار می‌كند یا از بین می‌برد، زنان مسن مجبور به برگشت به محیط كار میشوند و دختران نوجوان تحصیل خود را قربانی مراقبت از اعضا بیمار خانواده خواهند كرد. رشد آثار مخرب اپیدمی ایدز نشان می‌دهد كه خدمات باید نه تنها فرد بیمار بلكه سایر اعضا خانواده را در بر گیرد. تمركز از مراقبتهای بهداشتی باید برداشته شده متوجه تامین بیمه، كمكهای غذایی، هزینه تحصیل و ایجاد اشتغال برای بازماندگان و اعضا خانواده بیماران شود. بسیاری از كشورها در جلب مشاركت مردان در انجام این فعالیت‌ها موفق بوده‌اند. بهترین اقداماتی كه می‌توان برای مقابله با این مشكلات انجام داد از این قرار است: روشن كردن گستردگی تاثیرات اقتصادی، اجتماعی ناشی از این اشتغال بدون مزد برای خود زنان و جامعه‌ای كه در آن زندگی می كنند. تشویق سیاستگزاران ملی و بین‌المللی، خانواده‌ها و جوامع برای تقویت و گسترش برنامه‌های حفاظت و حمایت از مراقبت كنندگان در سطح خانواده و جامعه.تلاش برای تغییر فرهنگ موجود برای ایجاد برابری بین زنان و مردان در قبول مسئولیت مراقبت از بیماران.برنامه‌های درمانی برای بیمارانمرگ ٣٠ میلیون نفر و ابتلا ٤٠ میلیون نفر به HIV/AIDS طی دو دهه اخیر، WHO و UNAIDS را بر آن داشت تا در روز جهانی ایدز سال ٢٠٠٣ میلادی، جزئیات برنامه اجرایی ٣ تا ٥ را در خصوص امكان تامین درمان ضد رتروویروس برای سه میلیون نفر تا پایان سال ٢٠٠٥ را اعلام نمایند.در كشورهای فقیر قریب به شش میلیون نفر آلوده به HIV/AIDS نیازمند دریافت درمان ضدرتروویروسی هستند در حالی كه تنها حدود چهارصد هزار نفر تحت پوشش این درمان قرار گرفته‌اند. به عبارت دیگر كمتر از ٨ درصد نیازمندان به این درمان، دارو دریافت می‌كنند. زنان نزدیك به نیمی از موارد نیازمند درمان را تشكیل می‌دهند در اكثر مناطق جهان، زنان كمتر از مردان به مراقبت و درمان دسترسی دارند. مردان به دلیل اشتغال، امكانات بهتری برای پرداخت هزینه‌های درمان و برخورداری از بیمه دارند. از طرف دیگر انگ، تبعیض و خشونت ناشی از HIV در زنان شدیدتر بوده، وحشت از آن باعث میشود زنان از دریافت خدمات مشاوره، تشخیص و حتی درمان پرهیز كنند. در برخی از كشورهای آفریقایی از هر ٥ نفر زنی كه به درمانگاه بارداری مراجعه می‌كنند یك نفر آلوده به HIV است. تنها در سال ٢٠٠٣ میلادی، ٧٠٠ هزار مورد آلودگی نوزاد رخ داده كه این رقم ١٤ درصد كل موارد جدید را تشكیل می‌دهد. در حالی كه براحتی از طریق درمان مادران قابل پیشگیری بوده است. سازمان جهانی بهداشت تاكید خاصی روی برنامه‌های درمان برای زنان داشته و اعتقاد دارد زنان باید ٥٠ درصد موارد تحت درمان را تشكیل دهند و كشورها باید از طریق تقویت برنامه‌های مراقبت مادران به این مهم دستیابی پیدا كنند.
