دندان زری!

فلوئوروزیس دندانی یک وضعیت برگشت‌ناپذیر است که در اثر جذب فلوراید بیش از حد، چه از طریق فلوراید موجود در آب آشامیدنی، چه از طریق مصرف فلوراید به صورت مکمل و یا طرق دیگر، طی تشکیل دندان (یعنی حدود شش ماهگی تا پنج سالگی) رخ می‌دهد. البته این زمان در افراد متعدد می‌تواند تا چند ماه زودتر یا دیرتر نیز متغیر باشد...
به طور طبیعی مینای دندان از بلورهای هیدروکسی آپاتیت تشکیل شده است. وقتی فلوراید وجود داشته باشد، جایگزین کلسیم در این ترکیب شده و به جای بلور هیدروکسی آپاتیت، فلوئوروآپاتیت تشکیل می‌شود.
در ابتدای امر، این جایگزینی مفید است، زیرا ترکیب فلوئوروآپاتیت مقاومت بیشتری در برابر حل شدن در اسید دارد و بنابراین مقاومت دندان در برابر پوسیدگی را افزایش می‌دهد. اما وقتی تعداد این بلورها زیاد شد، سبب زرد شدن دندان و بروز نقاط قهوه‌ای روی سطح مینا می‌شود. از طرفی فلوراید بیش از حد، سبب آسیب رساندن به سلو‌ل‌های سازنده مینا (آملوبلاست) می‌گردد.
این آسیب، هیپوپلازی دندان را به دنبال دارد که خود را به صورت افزایش تخلخل در دندان و ایجاد حفره روی سطح مینا نشان می‌دهد.
فلوئوروزیس دندانی بیشتر در دندان‌های دایم دیده می‌شود، اما در دندان‌های شیری نیز مشاهده گردیده است. این حالت بیشتر روی آسیاهای دوم شیری دیده می‌شود.
به نظر می‌آید نیمه نخست اولین سال زندگی کودک، مهم‌ترین زمان برای ایجاد فلوئوروزیس در دندان‌های شیری (براساس دریافت فلوراید پیش از تولد و طی سال اول زندگی) باشد.
تاثیر ژنتیک بر ایجاد فلوئوروزیس، با یافته‌هایی که برخی گونه‌های هم‌نژاد موش نسبت به گونه‌های دیگر که همان مقدار فلوراید در شرایط مشابه دریافت کرده‌اند و حساس‌تر به فلوئوروزیس هستند، تایید شده، اما درباره انسان هنوز به اثبات نرسیده است. در موارد خفیف ممکن است، فلوئوروزیس دندانی تنها به صورت چند نقطه سفید روی مینا بروز کند، در موارد کمی شدیدتر، نقاط قهوه‌ای و حفرات ریز روی مینا دیده می‌شود. اما موارد شدیدتر، سبب اختلال در عملکرد دندان و افزایش استعداد آن به پوسیدگی نیز وجود دارد.
● طبقه‌بندی فلوئوروزیس
طبقه‌بندی فلوئوروزیس دندانی براساس شدت آن، بر مبنای جدول دین (Dean) صورت می‌گیرد که در سال ۱۹۴۲ به ثبت رسید.متاسفانه طی ۵۰ سال اخیر، شیوع و شدت فلوئوروزیس در کودکان افزایش یافته و تنها در آمریکا ۲۵ درصد افزایش نسبت به ۲۰ سال قبل دیده می‌شود.
احتمال بروز فلوئوروزیس در نواحی که بیش از ppm ۱ فلوراید در آب آشامیدنی دارند، بیشتر است. فلوراید به غیر از آب آشامیدنی، در خمیردندان، دهانشویه و یا قرص‌های مکمل نیز موجود است. مصرف بیش از حدمجاز فلوراید فلوئوروزیس دندانی را در پی دارد. حد مجاز مصرف فلوراید برای هر سن در جدول۲ مشخص شده است. مصرف فلوراید بیش از حد مجاز در سنین پس از تشکیل دندان، سبب بروز مسمومیت و گاهی حتی مرگ در افراد می‌شود.
● حالا چه کنیم؟
آسیبی که فلوراید بیش از حد به دندان‌ها وارد می‌کند دایمی است و راهی برای بازگشت عوارض ایجادشده وجود ندارد. درمان تنها به صورت پنهان کردن ظاهری شکل و حذف تغییر رنگ‌های ایجاد شده است. این درمان‌ها ممکن است بسیار هزینه‌بر باشند، ضمن اینکه میزان موفقیت به دست آمده نیز متغیر است.
▪ سفید کردن دندان‌ها و یا حتی
روش Micro-abrasion (پاشیدن ذرات ریز نمک با فشار هوا به سطح دندان) زمانی که فلوئوروزیس خفیف باشد، مفید است. در موارد شدیدتر که مینا متخلخل و ناقص است، حتی این درمان می‌تواند سبب سایش سطح دندان شود.
همچنین کامپوزیت‌های باند ‌شونده (Bonded Composite) و یا روکش‌های چینی نیز در این موارد به کار می‌روند.

دکتر مریم خادمی

منبع : هفته نامه سپید