دوشنبه, ۲۲ بهمن, ۱۴۰۳ / 10 February, 2025
مجله ویستا
عملکرد چشمگیر راهداری در عملیات زمستانی
![عملکرد چشمگیر راهداری در عملیات زمستانی](/mag/i/2/g932x.jpg)
▪ شرایط جوی چند ماه اخیر، بارش برف وکولاک در جادهها امسال بی سابقه بود. اقدامات سازمان از لحاظ امدادرسانی، برف روبی و کنترل جادهها چگونه بوده است؟
ـ بخارایی: اینحانب ابتدا لازم میدانم از ماهنامه صنعت حمل بهخاطر حساسیتی که نسبت به انتشار این مطالب و نیز پیشنهاداتی که برای رفع مشکلات ارائه میدهد تشکر کنم. توسعه و رشد راهداری به دلیل اینکه زمینه ساز و بستر حملونقل است همواره خواسته دولت بوده و با حساسیت زیادی همراه است. وزارت راهوترابری با ایجاد بستر لازم همواره بهترین خدمات را از پیمانکاران بخش انتظار و طلب مینماید. لذا نسبت به عملیات راهداری با تعصب بیشتری برخورد میشود. اکثر پیمانکاران توان مندی که در بخشهای مختلف کشور خدمت میکنند، در وزارت راهوترابری نیز تخصص و تجربیات خوبی را بدست آوردهاند و در سیر تحولات راهداری پس از پیروزی انقلاب اسلامی این توفیق حاصل گردیده، در قبل از انقلاب شرکتهای خارجی برای راهسازی به ما خدمات ارائه میدادند و اکنون این شرکتهای توان مند به کشورهای همسایه خدمات فنی مهندسی ارائه میدهند که این باعث افتخار ما است. در صدور خدمات فنی- مهندسی در پروژههای بزرگ راهسازی وارد شدهایم.
علی رغم این که سازمان به پیمانکاران راهسازی و عمرانی تا حد امکان پروژه واگذار میکند اما به دلیل حساسیتهای زیاد، بخش اعظم عملیات راهداری با توان اجرایی وزارت راه و ترابری انجام میشود. از سال گذشته واگذاری به بخش خصوصی آغاز شده و سعی داشتهایم تا حد امکان برخی از فعالیتها را به پیمانکاران بخش خصوصی بسپاریم و هرجا توان حضور بخش خصوصی دیده شد، دولت توان اجرایی خود را به نظارتی تبدیل نموده است.
توان شرکتهای بخش خصوصی چشم گیر شده است روزی در کشور ما تجهیزات و علائم توسط دولت ساخته میشد. اما امروزه کارفرمایان در مناقصهها با قیمت مناسب، نیاز خود را انتخاب میکند. از زمانی که مدیریت بهرهبرداری به بخش خصوصی سپرده شده است؛ دولت به تدریج تجهیزات خود را واگذار کرده است. اما در جاهایی که بخش خصوصی ظرفیتسازی نکرده است از امکانات و تجهیزات و انرژی همکاران خودمان استفاده میشود. ما اکنون ۱۳ هزار راهدار داریم که عملیات نگهداری ۱۸۰ هزار کیلومتر راه را برعهده دارند. معادل همین تعداد نفرات در بخش خصوصی، ما را یاری میکنند.
در تمام فصول، عملیات راهداری انجام میشود اما در زمستان این مسئله مشهودتر است. در غیر فصل زمستان لکهگیری، روکش آسفالت، درزگیری، اصلاح شانهها، ابنیه فنی، خط کشی، نصب تجهیزات و موارد دیگری برعهده این سازمان است. ۲۵ استان کشور ما برفگیر است. بنابراین همکاران ما از ۱۵ آذر تا ۱۵ فروردین به ماموریت زمستانه میروند. اما این بار شاهد توفان و بارش برف شدید همراه با کولاک در۲۷ استان کشور بودیم.
لذا در این شرایط که بیش از۱۴۷هزار کیلومتر راه ما همزمان زیر پوشش برف قرار گرفت سازمان از همه انرژی خود استفاده کرد و علاوه بر به کارگیری ۷۵۰۰ دستگاه ماشینآلات دولتی، ۷۷۳ دستگاه ماشینآلات بخش خصوصی را به کار گرفتیم. در این عملیات ۷۲ ساعت مداوم برفروبی و یخزدایی توسط همکاران انجام شد که در نوع خود کار بیسابقهای بود زیرا همه دستگاههای اجرایی و امدادی با تعصبی وصف ناپذیر تلاش کردند.
رسانهها خیلی خوب در این عرصه نقش ایفا کردند و یک باور منطقی به مردم القا شد که هشدارها اختیاری است و مردم با توجه به هشدارها خیلی خوب عمل کردند به طوری که در این شرایط جوی ما حتی یک تلفات جادهای هم نداشتیم.
در سیستان و بلوچستان ۸۰ ساعت به طور مداوم بارندگی بود بهطوری که بخش اعظم شبکه راهها به زیرآب رفت. ابتدا امداد رسانی انجام شد و به آنهایی که در مسیر مانده بودند کمک شد. سپس جادههای پرتردد اصلاح مسیر شد و بعد از آن به راههای فرعی و روستایی پرداخته شد. اتفاق خوبی که رخ داد تشکیل ستاد بحران کشور بود و تصمیم گرفتیم تا ماشینآلات مناسب را پشتیبانی و مهیا کنیم لذا پیشنهاد خرید ماشینآلات و نوسازی ناوگان مورد نیاز برای مواقع بحرانیتر داده شد تا تجهیزات خود را با فن روز دنیا هماهنگ نمائیم تا در زمان مورد نیاز خدمات مناسبی ارائه گردد.
با این که این شرایط قابل پیشبینی نبود اما سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای با عملکرد خود نشان داد که این شرایط نتواست راهداران را غافلگیر کند. بنابراین این سئوال مطرح میشود که ارتباط و تعامل سازمان راهداری با سایر نهادهای درگیر در موضوع مانند سازمان هواشناسی به چه صورت بوده است؟
بخارایی: ایام زمستان هر روز وضعیت هوا از سازمان هواشناسی دریافت و در شرایط حساس و احتمال بارندگی به ادارات کل و همه مراکزی که باید هشیار باشند ارسال میکنیم. دوستان ما با توجه به اطلاعات آمادهاند در کولاک و برف خدمات لازم را ارائه دهند.
اما نکته قابل توجه در این شرایط این بود که این بار تمام امکانات همزمان بکار گرفته شد. اما حضور فعال تمام نهاد های مرتبط وتعقیب مسائل از نزدیک باعث کاهش آسیب و به حداقل رساندن مشکلات شد. اما آن چیزی که باعث تاخیر در بازگشایی راهها شد، کولاک بی سابقه بود که بالغ بر ۱۰ ساعت تمام شبکه را تحت تاثیر قرار داد.
البته همکاری مردم در این زمان نیز بیتاثیر نبود که جا دارد از آنها تشکر شود.
▪ در مواقع بحرانی تا چه اندازه از توان بخش خصوصی استفاده میکنید؟
ـ بخارایی: ۱۳ هزار نفر از راهداران کشور در استخدام وزارت راه هستند و معادل همین تعداد در استخدام بخش خصوصی هستند اما عملیات زمستانی انجام نمی دهند. شاید حدود هزار نفر عملیات زمستانی با وسایط نقلیه خودشان و با مدیریت و بهره برداری بخش خصوصی انجام میدهند. برای بقیه فصول سال در فصل مناسب برای تامین ایمنی، نصیب تجهیزات، ایمنسازی جادهها، روکش آسفالت، لکه گیری، شانهسازی، ترمیم ابنیه فنی و غیره، بخش خصوصی به یاری ما میآید. سازمان نیز تعدادی نیرو در اختیار دارد که هم امور ستادی راهداری و هم امور اجرایی، به خصوص عملیات اضطراری و مستمر را انجام میدهند.
▪ آماری در دست دارید که نشان دهد در این دوره چند ساعت کار انجام شد،چه تعداد نجات یافتهاند و خودروهای رهایی یافته از کولاک و برف چه تعداد بوده است؟
ـ بخارایی: در این بحران ۱۴۷ هزار کیلومتر راههای کشور اعم از اصلی و روستایی تحت پوشش برف قرار گرفت. تعداد کل ادارات درگیردر امر برف روبی حدود ۲۸ اداره بوده است که حدود ۱۲۲۸ محور برف روبی شده است. تعداد ماشینآلات درگیر در عملیات برفروبی که توسط وزارت راه و ترابری تامین شده بود حدود ۷ هزار و ۱۴۰ دستگاه بود. تعداد کارکنان درگیر در برفروبی ۱۰ هزارو ۹۳۲ نفر بود و حجم برفروبی ۳۹۴ میلیون و ۹۲۸ هزار متر مکعب انجام شد.
به میزان ۲۱۵ هزار تن شن و نمک در این عملیات مصرف شد و راههایی که مجبور به بستن آن در راههای اصلی و فرعی بر اثر کولاک شدیم حدود ۶۲ محور بوده است. ۴۱۸ گردنه مهم درگیر برف بود و ۸۹۶ گروه خدمت رسانی کردند. تعداد پیمانکاران و شرکتهای کمکرسان حدود ۱۸۳ شرکت بود. تعداد ماشینآلاتی که توسط پیمانکاران ارائه شد ۷۷۳ دستگاه بود. ۱۱۴۸ نفر از طریق همین شرکتهای پیمان کار با ماشینآلاتی که داشتند کمک به برفروبی کردند.
▪ آیا استفاده از نمک و شن، بر آسفالت جادهها تاثیر منفی نمیگذارد؛ روش استاندارد این کار در دنیا چگونه است؟
ـ بخارایی: در همهجا از این روش استفاده میکنند اما میزان مصرفی ما ۵ برابر مصرف متعارف جهانی است. به دلیل آنکه وسایل نقلیه عبوری از شبکه بینالمللی مجهز به لاستیک یخشکن و زنجیر است. بنابراین برای اینکه توقفی پیش نیاید ما مجبوریم از میزان بیشتر نمک و شن استفاده کنیم.
▪ تعداد نجات یافتهها در این بحران چه تعداد بوده است؟
ـ بخارایی: افتخار نجات یافتگان را باید به امداد نجات داد که کم تر از آنها اسم برده میشود. اما انصافا خیلی خوب کار کردند و نشان دادند در بحران خوب کار میکنند ما با تعامل پیش رفتهایم چون تعامل همیشه پاسخگو بوده است ضمن اینکه همه در وظیفهای که داشتند خوب عمل کردند. کار مشترک، تعامل، همکاری و استفاده از انرژی مشترک، ما را در این مسیر موفق ساخت در غیراین صورت شاهد تصادفات زیادی میشدیم. در ۹ ماه امسال حدود ۷/۱۸ درصد نسبت به مدت زمان مشابه کاهش تلفات داشتهایم که در چند سال اخیر بیسابقه بوده است.
▪ درحالیکه در سالهای اخیر رشد افزایشی تلفات جادهای آن را شاهد بودیم. آیا کاهش تردد در جادهها وجود داشته که سیر تصادفات نزولی بوده است؟
ـ بخارایی:خیر کاهش تردد در شبکه وجود نداشته است. هرساله حدود ۱۷ درصد وسایط نقلیه در کشور افزایش مییابد.از سویی چون کشور در ابعاد اقتصادی با رشد همراه است، میل به سفر در حال افزایش است. البته هرچند سهمیه بندی سوخت باعث شده که تعداد سفرها نسبت به سال های گذشته، با رشد چندانی روبرو نشود.(رشد تردد در شبکه تا سال گذشته حدود ۱۳ درصد بود درحالیکه رشد امسال نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۵ درصد بوده است) اما علیرغم این رشد کاهش تلفات داشتهایم.
▪ در چند نقطه از شبکه تردد وسائط نقلیه در نظر گرفته میشود؟
ـ بخارایی: در راههای شریانی که بیشترین تردد وسائط نقلیه است ۲۰۰ دستگاه تردد شمار رسمی وجود دارد. و با اعداد نشان میدهد تردد در جادهها نسبت به مدت مشابهاش از نظر سال، ماه و روز رشد داشته است. در ۸ ماه اول امسال حدود ۵ درصد نسبت به مدت مشابه در سال گذشته افزایش تردد جاده ای وجود داشته است.
افزایش تردد برون شهری ۷/۱۸ درصدد بوده است. در مجموع میانگین تلفات شهری، برون شهری و روستایی ۱۵ درصد کاهش نشان میدهد. اما در برون شهری که ماموریت اصلی ما نگهداری، ایمنسازی و توسعه و راهسازی است، به این حد نصاب دست یافتهایم. بر اساس هدف گیری امسال ۲۰ درصد کاهش تلفات تاپایان سال پیشبینی شده است که امیدواریم تا پایان سال به این رقم برسیم البته ما خود را برای این هدفگذاری مکلف کردهایم. و برای این رویکرد تلاش میکنیم.
▪ چه اقدامات و عواملی منجر به کاهش این میزان تصادفات شده است.
ـ بخارایی: اقدامات مختلف مهندسی، کنترل نظارت، امداد نجات، آموزش وفرهنگسازی منجر شد تا میزان تصادفات کاهش یابد.
▪ مگر هر سال این گونه اقدامات در برنامه سازمان راهداری نبوده است؟
ـ بخارایی: بله، اما اقدامات امسال چشم گیرتر بوده است. امسال حدود ۷۱۵ کیلومتر از شبکه را روشن کردیم. یعنی افزایش ۵۰ درصد روشنایی نسبت به سال قبل داشتهایم. در کل ۲ هزار و ۲۰۰ کیلومتر از جادههای ما مجهز به روشنایی است.
▪ آیا این میزان روشنایی برای جاد های ما کافی است.
ـ بخارایی: هدف ما روشنایی نقاط حادثهخیز در نقاط بحرانی است. به خصوص در مبادی ورودی شهرها که وسائط نقلیه با مردم درگیر میشوند. گردنهها و نقاط مهگیر از دیگر نقاط بحرانی است که مجهز به روشنایی است.
حدود ۷۰۰ نقطه پرحادثه را اصلاح مشخصات کردیم. هرچند که جادههای ما براساس استاندارد ساخته میشود اما با توجه به اینکه تردد زیاد است ما باید جادهها را توسعه طولی و عرضی بدهیم تا در آستانه بحران دچار مشکل نشویم. متاسفانه رشد و تردد وسائط نقلیه با توسعه جادهای همگام نمیشود.چون سالانه حدود ۱۷ درصد به وسائط نقلیه اضافه می شود..
درحالیکه سالی ۵/۱ درصد به شبکه جادههای ما افزوده میشود. این عدم هماهنگی باعث افزایش تلفات جادهای میشود. بنابراین باید سعی شود فرهنگ استفاده از حملونقل عمومی افزایش یابد البته در این تلفات نقش نیروی انسانی بیتاثیر نیست.
باید مشخصات جادههای ما بالاتر از خطرات احتمالی باشد. لذا ما ارتقاء مشخصات میدهیم و با اطلاعاتی که از پلیس و ادارات راه وحملونقل استان ها میگیریم پایان هر سال نقاط حادثهخیز را شناسایی می کنیم و پس از مطالعه، راهکارهای لازم ارائه میشود و در سال بعد آن را اجرا میکنیم به طوری که امسال ۷۰۰ نقطه پرحادثه مشخص و اصلاح شد.
برای کنترل نظارت، دوربینهای کنترل سرعت که در اختیار پلیس قرار داشت خیلی خوب عمل کرد البته تیراژ استفاده از این دستگاهها نسبت به سال گذشته خیلی بیشتر شده بود بنابراین استفاده از این دستگاهها کنترل نظارت را دقیقتر کرد. ضمنآن که نباید حضور پررنگ پلیس و مدیریت نوین را نادیده گرفت وپلیس باتردد در شبکه و با فرهنگ سازی و آموزش دانشآموزان و به کارگیری رانندگان حرفهای از تمام توان خود در این راه استفاده کردند.
از سویی نوسازی ناوگان تاثیر موثری در کاهش تصادفات داشته است. وسایل فرسوده باعث کندی تردد در نقاط حساس شبکه میشود. برخی از تصادفات رخ به رخ به دلیل فرسودگی ناوگان در شبکه اتفاق میافتد.
▪ برنامههای نوسازی ناوگان سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای چه دستاوردی داشته است؟
ـ بخارایی: یکی از وظایف سازمان راهدای وحملونقل جاده ای کمک به نوسازی ناوگان عمومی به خصوص اتوبوس است. از برنامه توسعه سوم تاکنون سن اتوبوس از ۱۸ به ۱۲ سال وسن مینیبوس از ۱۵ سال به ۶ سال کاهش یافته است. ما از برنامه توسعه سوم حدود ۶ هزار و۸۰۰ دستگاه اتوبوس را نوسازی کردیم و مجموعا ۳۰ هزار وسیله نقلیه در بخش مسافربری شامل مینیبوس و سواری و ناوگان بین المللی حمل کالا برای رسیدن به استانداردهای لازم برای اجازه خروج از کشور نوسازی کردهایم. از اواسط سال جاری تصمیم گرفتهایم برای کامیونهای بالای ۴۰ سال محدودیت تردد بگذاریم.
به طوری که بارنامه برای بیش از ۵۰۰ کیلومتر برای آنها صادر نمیشود. درحال حاضر حدود ۳ هزار و ۲۰۰ دستگاه کامیون بالای ۴۰ سال در کشور داریم لذا با قراردادی که با کارخانجات بستهایم و با استفاده از اعتبارات تبصره ۱۳، حدود ۸۰ درصد از هزینه وسیله نقلیه که بخواهد نوسازی شود بصورت وام در اختیار رانندگان قرار میدهیم و ۱۰ میلیون تومان از طرف سازمان به عنوان مابهالتفاوت سود پرداخت میشود در واقع یارانهای است که سازمان میپردازد.
▪ آیا مبلغ ۱۰ میلیون تومان بلاعوض خواهد بود؟
ـ بخارایی : بله در واقع این کار برای کاهش قیمت وسیله نقلیه و ترغیب به نوسازی ناوگان است و خط تولیدی که در اختیار این مجموعه قرار میگیرد، نوسازی سواری و اتوبوس ادامه دارد. برای نوسازی مینیبوس با قراردادی که با کارخانجات بستهایم خط تولید برای آن دایر کردهایم که شامل حمایت سازمان و تبصره ۱۳ است.
در واقع بهینهسازی ناوگان یکی از رسالتهای سازمان است. یکی دیگر از اقدامات ما در راستای کاهش تلفات جادهای، ساخت مراکز معاینه فنی مکانیزه است. تا سالهای پیش معاینات براساس تشخیص چشمی کارشناسان بود. برای بهینهسازی سوخت و اطمینان از بهینهسازی ناوگان با روشهای روز و مکانیزه، معاینات انجام میشود. ما اکنون ۲۰ پروژه عملیاتی داریم که ۷ پروژه آن به بهرهبرداری رسیده است و تصمیم داریم در مراکز استانها و مراکز تولید بار که تردد کامیونها بالاست مراکز معاینات فنی دایر کنیم.
▪ آخرین آماری که از تعداد شرکتهای توان مند یا اصطلاحاً کریر بدست آوردهایم، این تعداد بسیار محدود است دلیل شکل نگرفتن این شرکتها و یا کندی فرایند شکلگیری آنها چیست؟
ـ بخارایی: حملونقل برای آن که ساختار منطقی داشته باشد باید مانند سایر واحدهای تولیدی و خدماتی و صنعتی ما از مجموعه توان مند برخوردار باشد. همه مجموعههایی که خدمات ارائه میکنند تحت یک مجموعه واحد و توان مند قرار گیرند و تمام آسیبهای اجتماعی و خدماتی را بر حسب توان مندی و تجربهای که دارند، مدیریت کنند. درحملونقل جاده ای ، پراکندگی سرمایه و خودمالکی باعث شده است رانندگان ما آسیب فراوانی ببینند.
بنابراین قرار شد تا شرکتهای سراسری با مدیریت متمرکز تشکیل شود. لذا دستورالعمل تشکیل شرکتهای توان مند را صادر کردیم و بنا را بر این گذاشتیم هر شرکتی که با عنوان شرکت توان مند و در پوشش سراسری ۵۰ دستگاه وسیله نقلیه داشته باشد. یک هکتار پایانه شخصی، ایستگاه متمرکز و پایگاه اینترنت داشته باشد و رانندگان خود را تحت پوشش قرار دهد. ما برای حمایت از این مجموعه ۶ درصد یارانه بلاعوض خرید ماشینآلات میپردازیم.
چون بخش خصوصی سرمایهگذار است ما بیش از این بجز فراهم سازی بستر وحمایت مالی از این شرکتها نقشی نداریم. ما این امتیاز را به رانندگان دادیم تا بجای این که در شهرستان بارنامه صادر کند در مبدا و مقصد خود بارنامه صادر کنند. تا الان بالغ بر ۵۰ شرکت در بخش مسافری و باری تدارک این کار را میبینند که از این میان ۱۳ شرکت فعال شدهاند. از سال آینده بر اساس آخرین بخشنامه، از شرکتهای حملونقل موجود خواسته میشود توان مندی خود را با دستورالعمل تطبیق دهند.
در شهرهای بزرگ ۱۲ وسیله نقلیه و شهرهای کوچک ۶ وسیله نقلیه بطور ملکی در اختیار داشته باشند. وقتی شرکتی ۱۲ وسیله نقلیه داشته باشد اما از عهده همه ماموریت خود برنیاید مجبور است ناوگان خود را افزایش دهد. چون تاکنون این اجبار نبوده از وسایل نقلیه استیجاری و یا تحت پوشش استفاده میکردند. اگر قرار باشد ماشین ملکی داشته باشند بهتر است این تعداد زیاد باشد تا فعالیتشان توجیه اقتصادی داشته باشد.
▪ مسئله یک سرخالی بودن ناوگان که حجم سفرها را افزایش میدهد تا چه اندازه سازماندهی شده است.
ـ بخارایی: خوشبختانه بعد از دستورالعمل مدیریت مصرف سوخت، کم تر دیده شده کامیونی یک سرخالی تردد کند. در۹ ماه اول سال ۴/۱۶ درصد نسبت به سال گذشته افزایش حجم جابجایی کالا داشتهایم. اکنون در بنادر بیش از ۲۴ ساعت بار متوقف نمیشود.
از سویی در مراکز تولیدی بار به اندازه کافی وجود دارد بنابراین دغدغه از بابت یک سرخالی کامیونها نداریم. بنابراین ما مشکلی از نظر بار و ناوگان نداریم.
▪ وقتی کامیون و اتوبوس بیش از ظرفیت بار و مسافر باشد. بحث رقابت مطرح میشود بنابراین خودمالکان با ارائه خدمات ارزان تر شرکتها را دچار مشکل میکنند.
ـ بخارایی: برخی از وسایل نقلیه هنوز فرسوده هستند و از رده خارج نشده است. البته ما الزامی برای این کار داشتهایم اما چون خط تولید مناسبی برای این کار نداشتهایم و شمارگان وسائط نقلیه ما به گونهای بوده که در مدت زمان کم امکان نوسازی نداشتیم این باعث شده تعداد وسیله نقلیه زیاد نشان دهد. اما باید در نظر داشت وسایل نقلیه فرسوده به اندازه وسایل نقلیه نو کارایی ندارند و در شبکه حضور ندارند. اما وقتی شرکتهای توان مند توسعه یابد، دغدغه خودمالکی و ناهماهنگی نرخ حمل به نوعی پوشش داده میشود. یکی الزمات شرکتهای توان مند این است که رانندگان را تحت پوشش بیمه قرار دهند و یارانه بیمه کمک به خود شرکت نیز هست.
بنابراین نوسازی ناوگان، ایمنی شبکه، متعادلسازی بازار و اصلاح ساختار و احصای توانمندیها به جهتی میرود که از آسیبپذیری شرکتهای توان مند کم میکند تا از قابلیت توان مند بودن برای حملونقل بیشتر استفاده کنیم.
منبع : مجله صنعت حمل و نقل
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست